Þjóðviljinn - 19.08.1980, Side 3

Þriftjudagur 19. ágúst 1980 þjóDVILJINN — SIÐA 3,
Stöðvarstjórinn við
Búrfell og Sigöldu:
„Hér er
allt í lagi”
Rafmagnslinur frá
Bútfelli og Sigöldu
komnar i lag
„Hér er aUt núna i fullkomnu
lagi” sagöi Steingrimur Dag-
bjartsson stöövarstjöri viö Búr-
fell og Sigöldu er Þjóöviljinn
ræddi viö hann i gær. Nokkrar
linubilanir uröu á sunnudag
vegna Heklugossins en linan frá
Búrfelli aö Hrauneyjarfoss-
virkjun komst i lag um 11.30 f.h. i
gær og linan frá Sigöldu aö Búr-
fellsvirkjun var komin i lag um
15.30 i gærdag.
Steingrimur sagöi aö nokkuö
öskufall heföi oröiö við Bijrfell á
sunnudag og fram á mánudags-
morgun viö inntaksmannvirkin.
Fyrstu klukkutimana heföi all
mikið komið á ána og hefðu þeir
oröið aö fleyta þvi fram meö
mannvirkjunum. Sagöist Stein-
grimur halda aö þeim heföi aö
mestu tekist aö skola öskunni
fram hjá, en þó muni eitthvaö
smávegis hafa fariö inn i lóniö.
öskufalliö viö Búrfell var
bundiö viö mannvirkjasvæöiö og
var vikurlagiö þar um 5 cm, en
stöövarhúsiö og ibúöarsvæöiö
slapp alveg. 1 Heklu gosinu 1970
heföi hins vegar verið mikiö ösku-
fall á ibúöarsvæöinu og heföi
ástandiö veriö mjög slæmt i meir
en ár þar á eftir vegna öskuryks.
Steingrimur sagöi að viö
Sigöldu heföu menn litiö oröið
varir viö öskufall. Þeir heföu sett
út hvitan disk þar og heföi hann
oröið rétt dökkleitur af finni ösku.
-þm.
Jarðfræðingar bera saman bækur slnar og kort á hlaöinu fyrir framan
bæinn i Selsundi. Taliö frá v. Niels óskarsson, Guörún Larsen, Karl
Grönvald og Eysteinn Tryggvason.
Stórfenglegt útsýni yfir
gosstöðvamar i fyrrinótt
Rétt innan viö Landmannaafrétt
á afleggjaranum á Dómsdalsvegi
noröur af Heklu var Guörún Lar-
sen,jaröfræöingur,að mæla ösku-
lagsþykktina.
A þessum staö mældist hún 6 cm
en viöa á afréttinum var öskulag-
iö allt aö 20 cm aö þykkt. Myndir
—gel.
Sudurhh'ðin logaði
Urmull jarðfrœðinga á svœðinu
„Þaö er ekki hægt aö segja ann-
aö en þaö hafi verið stórfengleg
sjón aö horfa á gosiö héöan i nótt
sem leiö,” sagöi Marta Sverris-
dóttir heimasæta i Selsundi I
samtaii viö Þjóöviljann i gesta-
stofunni I Selsundsbænum um há-
degisbiliö i gær.
„Þaö var stjömubjartur him-
inn og héöan af engjunum sáum
viðhvar suöurhliöin á Heklu bók-
staflega logaöi þar sem hraun-
straumurinn rann niöur. Þaö var
mikill skvettugangur i tveimur
aöalgigunum I hliöinni, og maöur
gat ekki annaö en dáöst aö þess-
ari sýn þótt váleg sé”.
Þaö voru margir, bæöi heima-
menn og aökomumenn sem flestir
eru jaröfræöingar sem fylgdust
meö stórglæsilegu sjónarspili
Hekluelda af túnunum viö Sel-
sund i fyrrinótt, en skammt norö-
vestur af bænum hafa jaröfræð-
ingar sem starfa á vegum Nor-
rænu eldfjallarannsóknarstöö-
varinnar slegiö upp tjaldbúöum.
I gær var aöalrannsóknarsvæði
þeirra hraunrennsliö suöur af
Hekluhliöum, auk þess sem gerö-
ar voru öskumælingar viöa norö-
ur og norðaustur af gossvæöinu.
Alls eru 9 jarövisindamenn á
gosstöövunum á vegum norrænu
eldfjallarannsóknarstöövarinnar,
þar af þrir útlendingar, en auk
þeirra var urmull jaröfræöinga
og jaröfræöinema á ferö um
Heklusvæöiö I gær, viö alls kyns
athuganir og mælingar, en að
sögn Eysteins Tryggvasonar.
jaröfræöings, fer mestur timi
jaröfræöinga til aö byrja meö I aö
kanna og fylgjast meö framrás
hraunsins áöur en markvissar
rannsóknir eru hafnar.
-lg.
Umferðin austur um fjall:
Eins og föstudagur á Laugaveginum
Borgin tœmdist fyrsta gosdaginn
Jafnvel áöur en skýrt var frá
upphafi gossins I útvarpinu um
tvöleytiö á sunnudag voru bilarn-
ir farnir að streyma austur og
vlst má telja aö aldrei hafa aörir
eins þjóöflutningar átt sér staö
um Suöurlandsveg enda bllöskap-
arveöur og sunnudagur i þokka-
bót. Siödegis og langt fram á nótt
var óslitin bilaröö allt frá Artúns-
brekku austur i uppsveitir Ar-
nes- og Rangárvallasýslu, flug-
vélar sveimuðu stanslaust yfir
gosstöövunum og rútur, fullar af
ferðamönnum steöjuöu austur.
Borgin bókstaflega tæmdist.
Einhver oröaöi þaö svo aö þetta
væri eins og á föstudagskvöldi á
Laugaveginum, og var vissulega
tilkomumikiö aö sjá þessa miklu
bilalest hlykkjast áfram, þó oft
hafi rykið byrgt sýn eftir aö kom-
iö var af steypta veginum. Areiö-
anlega hafa þeir sem heimsóttu
gosstöövarnar þennan dag skipt
þúsundum og ekki tókst Þjóövilj-
anum aö hafa uppi á neinum sem
nennt haföi aö kasta tölu á bila-
mergöina.
Þótt undarlegt megi teljast
gekk öll þessi gifurlega umferö
slysalaust fyrir sig og var lög-
reglunni á Selfossi ekki kunnugt
um nema einn minni háttar
árekstur á Landveginum. Bila-
mergðin gaf heldur ekki tækifæri
til mikilla kúnsta og var lestin aö
jafnaöi á 70-90 km hraöa á steypta
veginum. Þó voru nokkrir sem
ekki sættu sig viö þann hraöa og
þurftu i sifellu aö vera aö skjótast
framúr næsta bil og svina sér inn I
rööina á nýjan leik ef bill kom á
móti. Þetta geröi litiö til þegar
straumurinn lá allur austur, en
eftir aö umferöin var oröin þétt I
báöar áttir mátti oft litlu muna.
Þegar austur kom dreiföist fólk
á hina ýmsu vegi upp I sveitirnar,
en flestir enduöu þó i Galtalæk,
þar sem lögreglan lokaöi efri
brúnni og hélt fólki frá þvi aö
komast aö hraunjaörinum. Alls
staöar meöfram veginum var bil-
unum lagt, sumir tóku upp tjöld,
aðrir grilluöu I bliöviörinu og
röltu um meö kiki og myndavélar
en sumir létu sér þaö ekki nægja
heldur óku hiklaust inn á tún
bænda, jafnvel þar sem hey var
flatt til aö komast nokkra tugi
metra nær fjallinu.
Austur á Hellu var hesta-
mannamót og vorkenndi maöur
knöpunum i rykmekkinum sem
nýrri „þjónarnir” spúöu yfir þá
gömlu. 1 sjoppunum var mikil ör-
tröö og þaö fyrsta sem seldist upp
voru filmur og kort en þegar liöa
tók á kvöldiö og nóttina varö viöa
bensinlaust. Sjoppur á Selfossi
höföu opiö fram til klukkan tvö
um nóttina og var þá aöeins fariö
aö draga úr straumnum. Bilstjóri
Framhald á bls. 13
„Átti eiginlega von á þessu
— sagði Sigurjón Pálsson bóndi á Galtalæk
Þetta helviti kalla ég ekki glæsi-
legt sagöi Sigurjón bóndi á Galta-
læk um Heklugosiö. mynd —gel.
„Ég kalla þetta helviti aldrei
glæsilegt, en vist er þaö ægifag-
urt á stundum,tilsýndar” sagöi
Sigurjón bóndi Páisson á Galta-
læk þegar hann ræddi viö blaöa-
menn Þjóöviljans á hlaöinu á
Galtalæk og leit yfir gossvæöiö
árla I gærmorgun.
„Ég horfði á gosiö byrja rétt
um hálf tvö leytið á simnudeg-
inum. Þaö var skýjafláki I um
400 m hæö i fjallinu og þaö skipti
ekki nema örfáum sekúndum
frá þvi aö fyrsta gosdrunan
kom, aö öskumökkurinn steig
uppúr skýinu og þá var klukkan
min nákvæmlega hálf tvö. Þó
maður segi þaö eftir aö gos er
hafiö, þá bjóst ég hálfpartinn
viö einhverju viöllku nú um
nokkurn tima. Ég haföi tekiö
eftir vissum breytingum á
Heklu I vetur og vor. Bæöi hvarf
snjór hraðar úr fjallinu nú siö-
ustu vikurnar en venja er til og
eins bar meira á gufustrókum
frá toppgignum I sumar en
áöur, en þaö hefur alltaf veriö
minniháttar gufustreymi úr
gigunum frá þvi eftir gosið
1947”.
Þegar Þjóöviljamenn ræddu
viö Sigurjón var hann aö undir-
búa sig fyrir ferö Inn á Land-
mannaafrétt til aö huga aö kind-
um en mesta öskustrókinn
fyrsta gossólarhringinn lagöi
yfir afréttinn eins og svo oft
áöur I Heklugosum.
„Ég geri alveg ráö fyrir tjóni á
fé á afrétti, þaö er hrein tilviljun
af svo er ekki. Viö ætlum aö
smala fénu saman og þaö
veröur yfir langan veg aö fara
innundir Loömund, og siöan all-
ur vesturparturinn, Arskógar
og Sölvahraun.
„Þó litiö fé hafi oröið úti á af-
rétti þaö sem af er gosi, þá er
ljóst aö hér er um stjórtjón aö
ræöa, þvi afrétturinn er sjálf-
sagt meira og minna undir-
lagöur ösku og hitt-flúoreitrunin
sem viö bændur er hræddastir
viö.
Þau áhrif sem eitrunin hefur
sýnir sig best i þvi, að núna fyrst
I vetur hafa rollur hjá mér verið
þokkalegar til tanna, eftir
eitrunina sem fylgdi i kjölfar
Heklugossins 1970.” sagöi
Sigurjón á Galtalæk.
Gosið kom á óvart:
Engir
skjálftar
Þaö hefur vakiö athygli hvað
gosiö I Heklu kom gersamlega á
óvart. Yfirleitt gera gos boö á
undan sér meö jaröskjálftum. A
suðurlandi er fjöldi jaröskjálfta-
mæla sem fylgst er meö aö staö-
aldri. Samkvæmt upplýsingum
Sveinbjörns Björnssonar á Raun-
visindastofnun Háskólans komu
engir sjálftar fram á mælum I
grennd viö Heklu. Jón Arngrims-
son á Argilsstööum kvaöst hafa
lorðib var viö óróa svokallaðan á
mælum þar um hádegisbilið á
sunnudegi. Linurit og önnur gögn
eru ekki komin til Reykjavíkur og
flestir vlsindamenn viö Heklu.
Þaö er þvi erfitt aö fá nákvæm-
ar upplýsingar t.d. hvort eitthvab
hafi mælst á þenslumælum viö
Búrfell og Gljúfurleit.
Þaö var ekki fyrr en gosið hófst
aö verulegur órói kom fram á
mælum. Engin umbrot i iörum
jarðar bentu þvi til þessa goss.
Ekki er búst við jaröskjálftum en
benda má á aö skjálftar komu
fram I ölfusi nokkrum vikum eft-
ir Heklugosiö 1947.
Almannavarnir:
Engar
meiriháttar
aðgerðir
Blaöiö haföi samband viö
Guöjón Petersen framkvæmda-
stjóra Almannavarna rikisins og
sagöi hann aö hjá þeim heföi ekki
verið um meiri háttar aögeröir
þvi að gosið var i upphafi ekki
taliðógna byggð eöa mannslifum.
Almannavarnanefndir i héraöi
hófu að sjálfsögöu strax störf i
samvinnu viö lögreglu þegar
fréttist um gosið. Vegum aö
Heklu er lokað og fólki haldiö frá
hættusvæöinu nema blaöa- og vis-
indamönnum. Þessum aögeröum
var misjafnlega tekið af feröa-
fólki og þess voru dæmi aö verðir
Jaganna yröu fyrir aökasti. Sumir
óku ógætilega og feröamanna-
straumurinn heföi eflaust tafib
hugsanlega neyöarflutninga.
Guöjón sagöi aö helsta hættan
feröamönnum væri sú aö eiturgas
settist I lægðir og lautir og ösku-
lag leggist yfir sprungur. Bændur
sem áttu fé á afréttum biðu á
sunnudag umsagnar Almanna-
verna og á mánudag var þeim
taliö óhætt aö huga aö fé sinu.
Svipud
vindátt
áfram
Aska úr Heklu barst langt yfir á
fyrsta degi gossins og fréttist af
öskufalli viða um Eyjafjörð, úr
Svarfaðardal, Dalvik, Hrisey
Akureyri og allt noröan út
Grimsey. Skipverjar á Litlafelli
uröu varir viö öskufall út af
Gjögri, aska féll i Skagafiröi og
úti á Skaga.
Aö sögn Knúts Knudsen veöur-
fræbings náöi gosmökkurinn
fyrsta daginn upp I hin hærri loft-
lög, þ.e. I meira en tveggja km
hæö og komst i 17 km hæö. 1
þessum hærri loftlögum var suð-,
suövestanátt og barst þvi gos-
mökkurinn noröur um land og féll
þar milli Svartárdals I A-Húna-
vatnssýslu og Ljósavatnsskarðs I
N-Þingeyjarsýslu. I gær hélst
svipuð átt en gosmökkurinn var
miklu minni og náöi aöeins 6 km
hæö. Viö óbreytt ástand er litil
hætta á meira öskufalli i byggö-
um norðanlands. Þótt vindur hafi
staöið af byggö á suðurlandi er
samt liklegt að öskufall veröi i
næstu sveitum ef gos heldur
áfram og vindátt breytist.
Samkvæmt upplýsingum Veöur-
stofunnar er gert ráö fyir svip-
aðir vindátt næstu dægur.