Þjóðviljinn - 24.10.1980, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 24. október 1980.
24. október 1975 er einn af þess-
um dögum sem skólabörn
framtiöarinnar veröa aö leggja á
minnið: stór dagur i islandssög-
unni, og jafnframt i alþjóölegri
baráttusögu kvenna. Þann dag
lögöu fslenskar konur niöur vinnu
„til aö vekja athygli á mikilvægi
vinnuframlags kvenna í atvinnu-
lifinu og á heimilunum og til aö
vekja athygli á því misrétti sem
þær eru beittar f launum og
verkaskiptingu” einsog Vilborg
Harðardóttir oröaði þaö I leiöara
Þjóöviljans verkfalisdaginn.
Hugmyndina um kvennaverk-
fall átti Rauösokkahreyfingin.
1975 var, einsog menn muna,
alþjóölegt kvennaár, og 24.
október er dagur Sameinuöu
þjóöanna. Snemma á árinu
hreyföu Rauösokkar þeirra hug-
mynd, aö allar konur legöu niður
vinnu þennan dag. í fyrstu munu
fáir hafa veriö trUaöir á aö hug-
myndin yröi aö veruleika. Um
voriö var haldin i Reykjavlk
ráöstefna um kjör láglauna-
kvenna, og þar var ákveðiö aö
Konur troöfylltu miöbæinn þennan sögulega dag og hefur aldrei fleira fólk safnast þar saman, hvorki
fyrr né siðar. — (Ljósm.: Timinn, Róbert.)
Hugsjónir sem ekki
verða sniðgengnar
stefna aö kvennaverkfalli 24.
október. Svo fór, aö hugmyndin
hlaut stuöning kvenna hvar i
flokki sem þær voru. Aldrei hafa
islenskarkonur synt svo mikla al-
menna samstööu. Undirbúningur
hófst af fullum krafti Ut um allt
land.
Árangurinn varö glæsilegur.
Hápunktur dagsins var útifundur
á Lækjartorgi, einn sá fjölmenn-
asti sem þar hefur veriö haldinn.
Samkvæmt upplýsingum lögregl-
unnar voru fundargestir nokkuö á
þriöja tug þúsunda. Utan
Reykjavikur voru haldnar sam-
komur á a.m.k. tuttugu stööum,
ogallsstaðar var þátttakan mikil.
Fréttin um þessar aðgeröir
islenskra kvenna flaug út um
allan heim. Fjöldi erlendra
fréttaritara kom til landsins
beinlinis til aö fylgjast meö
kvennaverkfallinu, og Island
komst i heimspressuna á eftir-
minnilegan hátt, enda er vafa-
samt aö aögéröir af þessu tagi
heföu getað heppnast i nokkru
öðru landi.
Margar sögur voru sagöar eftir
á um bjargarleysi karlmanna,
sem sátu uppi meö börnin og uröu
aö elda ofan i §ig og þau. Sumir
þeirra báru sig hetjulega og
eflaust hafa mörg karlmannsaug-
un opnast þennan dag. Aörir
höföu ailt á hornum sér. Stúlka
nokkur sagöi þá sögu, aö hún
hefði farið inn á pósthús eftir úti-
fundinn og ætlað aö fá greidda
peningasendingu sem hún átti þar
inni. Þegar hún kom inn á póst-
húsiö var þar fyrir einn starfs-
maöur, karlkyns. Stúlkan bar upp
erindi sitt, en starfsmaðurinn
æpti á hana: Þú færö sko enga
peninga hér! Held þú getir komið
á morgun!
Atvinnulifiö i landinu lamaöist
aðmiklu leyti þennan dag,oghafi
einhver efast um gildi vinnu-
framlags kvenna fyrir þjóðfélag-
iöþurfti sá hinn sami ekki aö fara
i grafgötur meö þaö lengur.
1 leiöara Þjóöviljans miðviku-
daginn 29. október 1975 skrifaði
Svavar Gestsson um kvennaverk-
falliö og taldi þaö marka þátta-
skil. ,,Hér eftir er ekki hægt að
sniðganga þær hugsjónir og þær
kröfursem þarvoru bornar fram,
hér eftir hljóta allir þeir aðilar
sem vilja hafa áhrif á vettvangi
þjóðlifsins aö taka tillit til þess-
arar miklu hreyfingar, svo vold-
ug er hún aö áhrifa hennar mun
gæta um ókomin ár”.
Svavar benti einnig á aö verka-
lýöshreyfingin og Alþýðubanda-
lagiö gætu margt lært af undir-
búningi kvennaverkfallsins og
skipulagningu. „1 verkalýðs-
hreyfingunni hefur á undanförn-
um árum veriö alltof mikiö um
það aö málin væru ráöin i fá-
mennum lokuöum hópum, þannig
aö verkafólkið hafi ekki fengið
annankost en þann aö samþykkja
eöa hafna i heilu lagi niðurstöðum
baráttunnar hverju sinni. Við
undirbúning kvennaverkfallsins
voru allt önnur vinnubrögö, þar
fór fmm opinská og hreinskilin
umræða hvarvetna. Þúsundir
kvenna voru virkar i undirbún-
ingnum. Aögeröir dagsins báru
þessa vitni svo glöggt aö ekki
veröur um villst og samanburöur
á þeim og þeim svip sem oft er á
1. mai er kvennaverkfallinu i
vil”,
Fimm ár eru aö visu ekki lang-
ur timi í sögu þjóöar. En er ekki
kominn timi til aö huga að þvi,
hversvegna þau orö sem látin
Frá fundinum á Lækjartorgi 24.
okt. 1975.
voru falla eftir kvennaverkfalliö
1975 og einkenndust af bjartsýni
og stórhug hafa einhvernveginn
gufað upp? Hversvegna er einsog
þessi mikla volduga hreyfing hafi
lognast útaf? ótal hugsanlegar
ástæöur koma fram i hugann, en
miglangar til aö segja viö lesend-
ur þaö sem Alþýöuleikhúsiö er aö
segja viö unglingana: „Pældu i
þvi!”
— ih
Kvenna-
verkfallid
24. október
1975
Fimm ár frá kvennaverkfallinu:
„Jafnréttid næst gegnum
vinnumarkaðinn”
t kvennaverkfallinu hinn 24.
okt. 1975 var haldinn mikill óti-
fundur á Lækjartorgi sællar
minningar. Þaö atriöi sem vakti
hvaö mesta athygli þar var ræöa
Aöalheiöar Bjarnfreösdóttur sem
Aöalheiður Bjarnfreösdóttir.
hún flutti blaöalaust, standandi
frammi fyrir þúsundum kvenna.
— Hvaö er þér minnisstæöast
frá kvennaverkfallinu, Aöal-
heiöur?
Mér er minnisstæöast hvaö þaö
var stórkostlegt að sjá konurnar
streyma niður á torg úr öllum átt-
um. Nokkru fyrir fundinn spuröi
sænskur blaöamaöur mig hvaö ég
byggist viö mörgum á fundinn.
Sjálfur spáöihann um 5000, en ég
10.000—15.000. Þú getur ekki
meint þetta,sagði hann, þaö væri
bylting. En okkur skjátlaöist báö-
um, þær uröu miklu fleiri.
— Hvernig gekk undir-
búningurinn fyrir 24. okt?
Þaö var enginn dans á rósum.
Ég var I framkvæmdanefnd-
inni, en þarvorukonurmeö mjög
ólik sjónarmiö.
Rœtt við
Aðalheiði
Bjarnfreðsdóttur
— Heföir þú viljaö hafa daginn
öðru visi?
Margar okkar heföu viljaö
kveöa fastar aö oröi.
Ég stakk upp á þvi I undir-
búningsnefndinni aö enginn mætti
skorast undan neinu sem hann
væri beðinn um. Karlmenn eru jú
alltaf aö kvarta undan þvL aö
konur séu alltaf aö skorast undan.
Mig grunaöi bara aldrei að þaö
kæmi hvaö haröast niöur á mér.
Strax eftir fundinn á torginu
þurfti ég aö fara upp i sjónvarp i
viötal, en þangaö haföi ég aldrei
komiö áöur. Þar voru karlmenn-
irnir viövinnu meökrakkana sina
og þaö voru reyndar börnin sem
björguöu mér og ég skemmti mér
konunglega meðan verið var aö
vinna þáttinn.
— Heldur þú aö þaö hafi verið
mikiö átak fyrir konur aö leggja
niöur vinnu þennan dag?
Já, margar voru undir miklu
álagi og þaö voru alls ekki allar
sem tóku þátt i verkfallinu. Eftir
þvi sem nær dró breyttu karl-
mennirnir um afstöðu, bæöi
eiginmenn og atvinnurekendur,
þegar séö varö aö þátttakan ætl-
aöi aö veröa mikil. Reyndar má
bæta þvi viö aö ég held ab engin
okkar sem vann aö undirbúningi
hafi trúaö þvi aö dagurinn tækist
svona vel.
— Finnstþér eitthvað hafa breyst
hjá láglaunakonum á þessum ár-
um sem liðin eru?
Biliö milli verkakvenna og
verkamanna hefur kannski að-
eins minnkaö, en yfirborganir eru
samt enn þá mjög algengar til
karlmanna. Þegar hráefna-
skortur er i frystihúsunum eru
það konumar sem eru sendar
heim og þátttaka kvenna i starfi
stéttafélaga er alls ekki næg. Þaö
eru margar ungar hressar
Sóknarkonur sem koma á minn
fund og þaö finnst mér ánægju-
legt, en það er allt of algengt aö
þegarkarlmaður er til staðar, þá
er þaö hann sem hefur oröið, þó
aö veriö sé aö ræða hennar mál.
Ef við lftum á launamálin þá eru
langflestar konur i BSRB i 15.
launaflokki og þar fyrir neöan, og
sárafáar i efstu flokkunum. Eins
er þaö innan ASI. Ég er þeirrar
skoöunar að jafnrétti muni nást
gegnum atvinnumarkaöinn. Það
er þar sem konur veröa aö standa
sig.
Þaö voru samþykkt jafnréttis-
lög áriö 1976, en þaö er lýsandi
fyrir viöhorfin, aö rikið sjálft fer
ekki einu sinni eftir lögunum.
— ká