Þjóðviljinn - 01.11.1980, Blaðsíða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 1,—2. nóvember 1980
Hann
dáir
Richter...
Arthur Rubinstein er tvi-
mælalaust einn magnaðasti
pianóvirtúós alira tima. Full-
komin tækni, einbeittur og
sterkur stlll og hárnákvæmt
eyra fyrir óliklegustu blæbrigö-
um, eru eiginleikar sem
tengjast Rúbinstein nafninu
fremur öbrum.
Rubenstein er kominn vel á
niræöisaldur og þvi löngu kom-
inn á raupstigið. Fyrir
nokkrum árum hóf hann að
skrifa ævisögu sina, og vakti
fyrsta bindi hennar feikna at-
hygli. Ekki aðeins fyrir hvaö
hún er vel og liflega skrifuð,
heldur yljaöi bersögli og dóm-
harka kallsins mönnum vel um
hjartarætur. Fyrstabindi heitir
á ensku ,,My young years” og
segir þar frá uppvexti og
baráttu hins unga snillings, og
er ekki minnst áhersla lögð'á
kynngimagnað kvennafar, sem
kætir hug lesenda og bætir.
Nú er annað bindi,,,My many
years”,komið út, og má þar
finna fullt af makráðum llfs-
nautnarlýsingum. Hinsvegar
þykir kallinn nokkuö harður i
horn aö taka, þegar hann ræðir
um kollega sina, sérstaklega þá
sem eru á likum aldri og hann
sjálfur. Hann segir tildæmis um
Horowitz, að þar fari „virtúós”
sem ekkert hafi þó að leggja til
tónlistarinnar sem slikrar.
Cortot finnst honum alltof
lingerður i Chopin; Giseking
litlaus i Debussy. Hinsvegar á
hann mörg falleg orö um Gilels
og Claudio Arrau; og hann
kemst alls ekki hjá að dást að
Richter. Hver gerir það?
Gagnrýnendur eru ekki alltof
hrifnir af rausinu i gamla
manninum, enda fá þeir sitt af
hverju óþvegið sjálfir. Segja
þeir endurminningarnar
sniðugar og bráðskemmtilegar,
en þær skorti tilfinnanlega dýpt
og hlýju. Það er eflaust nokkuð
til i þvi. En þá ættu menn bara
aö setja einhverja af gömlu
plötunum hans á fóninn,
Beethoven eöa Lizt, að ekki sé
talað um Chopin, og fá þar meö,
i rikum mæli, þaö sem á vantar i
blessaðri bókinni. Svo má lika
benda á, að enn eru að koma út
nýjar plötur með kalli, að visu
nokkurra ára gamlar upptökur,
t.d. prelúdia, kóraii og fúga
eftir Franck og Chacconna eftir
Bach-Busoni frá 1970, sem RCA
hefur gefið út nýlega. Þar er
enginn svikinn.
Á mánudagskvöldið kl. 20.30
verður flutt óvenju falleg efnis-
skrá að Kjarvalsstöðum. Þar
verða á ferðinni fjórir ungir
hljóðfæraleikarar, sem allir
hafa leikið með sinfóniunni,fyrir
utan þátttöku i kammertónlist
vittog breitt. Þetta eru Bernard
Wilkinson flautuleikari, Maria
Vericonte fiðluleikari Stephan
King violuleikari og Guðrún
! Sigurðardóttir, sem eins og
> nöfnin benda til er eini
lsiendingurinn, en hún leikur á
selló.
Þau ætla að leika Mozart og
Debussy, svo lýrikkin er i gull-
tryggðu gengi. Þarna er um aö
raéða tvo kvartetta fyrir flautu
og strengi eftir Mozart, en
flautukvartettarnir hans eru
einhver dýrðlegasta kammer-
músík sem samin hefur veriö.
Bernhard leikur svo Syrinx De-
bussys, sólóverk sem ræöur yfir
ólýsanlegum törfum og i kaup-
bæti fáum viö svo sjaldheyrðan
dúett f. fiölu * og violu eftir
Mozart.
Svona framtak er guðs-
þakkarvert,og ættu músikunn-
endur bæjarins aö hugsa sig vel
um, áður en þeir ráðstafa
kvöldinu i annað. Ekki ætti
kostnaöarhliðin að fæla neinn
frá, þvi miðinn kostar eins og á
bíó, fimmtánhundruökall, og
þaöaðauki er hægt að fá sér
Kjarvalskaffi I hléinu.
Manuela hlýtur
Sonningverðlaun
Sonningverölaunin, til
styrktar ungum listamönnum
sem spáð er miklum frama,
voru veitt í Kaupmannahöfn um
daginn. Manúela Wiesler, sem
ásamt Einari Jóhannessyni
klarinettleikara tók þar þátt I
norræna „Biennalnum” fyrir
túlkandi tónlistarmenn, fékk
þau að þessu sinni. Þetta er þá i
þriðja sinn sem þessi verðlaun
koma I hlut tslendings; áður
höfðu Einar klarinettieikari og
Þorgerður Ingólfsdóttir fengið
þau við mikinn fögnuð.
Við náðum tali af henni þar
sem hún býr á þriggja fálka
hótelinu i Höfn, og auðvitað var
hún i sjöunda himni. Kvöldiö
áður hafði hún veriö með ein-
leikstónleika, flutt verk eftir
Þorkel Sigurbjörnsson og
danska tónskáldiö Vagn
Holmboe, og voru undirtektir
frábærar og geröi verk Þorkels
(Kalais) sérstaka lukku.
„Það er auðvitaö voöa gaman
aö fá svona, og kemur sér vel aö
fá þessa aukapeninga” sagöi
Manúela. „Ég er þrátt fyrir
mikið tónleikahald enn að læra,
og sæki t.d. eins oft og ég get
tima hjá André Nicolet i Paris.
Þaö er dýrt aö fljúga”.
Þaö er vist og rétt að Manúela
er á ferð og flugi. Þegar hún
kemur heim eftir nokkra daga,
mun hún halda tvenna tónleika
úti á landi, en siðan er ferðinni
heitiö til Noregs, og þar veröa
margir konsertar, og i London
verður hún með einkatónleika i
byrjun desember. Svo er ferö-
inni heitið til Vinar eftir jólin, en
hér i Reykjavik leikur hún á
vegum Tónlistarfélagsins i sið-
ustu vikunni i janúar.
„Þetta var dálitið strembinn
dagur, þvi verk Þorkels og
Holmboes eru alls ekki auöveld.
Svo komu verðlaunin mér alveg
á óvart og siðan stórt tilboð um
tónleikareisu frá sænskum
„agent”. Þá var ekkert annað
að gera en slappa af og ég fékk
mér stóra „c.hataubriant”-steik
i þvi skyni. — Þá komst ég niður
á jörðina”.
„Manúela lék I gær Sólósón-
ötu eftir Norömanninn Finn
Mortensen, sem er þaö
erfiðasta ég er meö hér á
biennalnum”.
Lokaátakið er flautukonsert
eftir Mozart, sem hún leikur
meöhljómsveit á laugardaginn.
„Mozart er alltaf erfiður
„músikalskt”, þó tæknilega sé
hann kannski ekki svo rosaieg-
ur. Ég hlakka allavega til”.
Þetta er ekki i fyrsta skipti,
sem Manúela Wiesler, sem er
fædd i Brasiliu og alin upp i
Austurriki, tekur heim verölaun
fyrir tsland. Það er væntanlega
i margra minni þegar hún fékk
„Norðurlandaverölaun” ungra
hljóðfæraleikara i Helsinki 1975,
og hróður hennar hefur siðan
farið dagvaxandi. Við óskum
henni innilega til hamingju.
Rómantík hjá sinfóníunni
Á næstu fimmtudagstón-
leikum Sinfóniuhljómsveitar-
innar verða tvö býsna stór
rómantisk tónverk, fiðlukon-
sertinn eftir Tjækofski og sin-
fónia nr. 3 eftir franska tón-
skáldið Saint-Sacfns. Stjórnandi
verður Jean-Pierre Jacquillat
og einleikari á fiðlu Únnur
Marla Ingólfsdóttir.
Unnur Maria hefur áöur leikið
með sinfóniuhljómsveitinni,
meöal annars fiðiukonsertinn
eftir Mendelsohn fyrir nokkrum
árum. Hún hefur aö undanförnu
verið viö nám I London, og er
kennari hennar þar sá marg-
frægi fiðlusnillingur Nathan
Milstein, en hann tilheyrir sömu
kynslóð og gerö fiðluleikara og
Heifetz og Oistrach, svo nefnd
séu tvö siskinandi stórstirni for-
tiðarinnar.
Það má með sanni segja að
Unnur Maria færist talsvert i
fang, þvi Tjækofskikonsertinn
telst einn allraerfiðasti, og um
leið glæsilegasti fiðlukonsert
sem saminn var á nftjándu öld-
inni. Hann var saminn fyrir og
tileinkaöur Leopold Auer, sem
margir frægustu virtúósar
seinni tima sóttu til lærdóm og
visku í Pétursborg, þar á meöal
Milstein og Heifetz. Auer þessi,
sem oft er talinn „faðir nútfma
fiðluleiks”, neitaöi hinsvegar
alfarið að leika þennan konsert,
og hét sá Adolph Brodsky er lék
hann fyrstu., i Vinarborg 1881.
Camille Saint-Saéns er
væntanlega best þekktur hér á
landi fyrir Carnival dýranna og
Dance Macabre. En hann var*
eitt afkastamesta og virtasta
tónskáld Frakka ál9. öld, samdi
m.a. þrjár sinfómur, marga
fiðlu- og pianókonserta, og ell-
efu óperur, þar með hina sivin-
sælu Samson og Dahlila. Sin-
fónfannr. 3, sem Sinfóniuhljóm-
sveitin mun nú flytja, er liklega
viöamesta hljómsveitarverk
hans, og óvenjuleg að mörgu
leyti fyrir sinn tima. Þar er til
Söng-
helgi
Það voru tvennir söngljóðatón-
leikar hér i bænum um siðustu
helgi. Þeir fyrri voru á laugar-
daginn I Austurbæjarbiói á veg-
um Tónlistarfélagsins. Aöur en
þeir hófust snöggfylltist bióið, og
það var talsverö eftirvænting i
salnum, þvi fregnir úr amerisk-
um blöðum af söngvaranum sem
þarna var mættur, Paul Sperry
frá New York, lofuðu góðu. Mjög
góðu. En þvi miöur, það var ekki
nógu mikið að marka þær fregnir
fremur en raunar má búast við af
tilkynningum tónleikahaldara i
stóru stöðunum; þeir eru allir I að
selja fljótt og dýrt og svifast sum-
ir einskis.
Sperry, sem söng við undirleik
ágæts pianóleikara, Margot
Garrett, hóf tónleikana með
nokkrum lögum eftir Schubert.
Að visu var látbragð hans
(Sperrys) alllifandi og fagmann-
legt, en söngurinn var þvi miður
ekki upp á marga fiska. Röddin er
frekar litil, og hann beitir henni
þannig að þaö litla sem hún hefur
aö bjóða, kafnar eiginlega i
fæðingunni. Lagaval eftir franska
tónskáldið Albert Roussell, og
sömuleiöis lög eftir Tjækofski,
komu þannig fyrir aö maður fyllt-
ist skelfilegri heimþrá. .
Þaö var helst i amrisku lagaúr-
vali I lok tónleikanna að Sperry
náöi einhverjum tökum á efninu,
þó ekki dygðu þau til að bjarga
tónleikunum.
Siðari tónleikarnir, sem voru i
Félagsheimili stúdenta á sunnu-
daginn, voru hinsvegar allt öðru
visi. Þar var komin ung kona frá
Skotlandi, Jean Mitcheil, ásamt
pianóleikara, Ian Sykes að nafni,
og fluttu þau bæöi skemmtilega
og spennandi efnisskrá; breska
músik frá 17. og 18. öld,lagaflokk
eftir Messiaen, og söngva eftir
bresk tónskáld á 20. öld.
Jean Mitchell hefur allmikla og
háa og býsna vel skólaða rödd.
Hún ræður yfir þeirri hjarta-
menningu sem hittir beint i
mark: miklu músikaliteti og um-
fram allt látleysi og áreynslu-
lausum sjarma. Þaö var yndis-
legt aö heyra hana syngja gömlu
lögin, og þá ekki sist tvö lög eftir
Thomas Arne, breskt 18. aldar
tónskáld sem heyrist alltof
sjaldan utan Englands.
Lagaflokkurinn „Chants de
terre et de ciel” eftir Olivier
Messiaen, er feikna krefjandi,
bæöi fyrir rödd og píanó, og þetta
hljómaöi hjá þeim MicheU og
Sykes i einu orði sagt stórkost-
lega. Hin ótrúlegu, og oft lang-
sóttu blæbrigði, sem Meásiaen
beitir af næstum ómannlegri
kröfuhörku, komu hreint og eðli-
lega til skila. Maöur naut hvers
einasta tóns, hverrar einustu
hljóðfallsvendingar og þær eru oft
all glæfralegar, eins og um væri
að ræða endurfund viö ástkæran
vin úr fjarlægð.
Lokarunan með tiltölulega
nýjum breskum lögum, Elgar,
Holst, Arthur Benjamin ofl. var
að visu ekki eins eftirsóknarverð,
en þar var þó margt laglegt, og
allt var það fallega flutt og af
mikilli einlægni.
Það skyggði hinsvegar á hvað
fáir sáu sér fært að sækja þessa
tónleika. Kannski hafa söngunn-
endur fengið sig fullsadda daginn
áður. En hvar eru þessir
stúdentar sem verið er að koma
til kúltúrs-mannvirðinga i gegn-
um Háskólann? Þeir eru vist allir
i pönkinu og Bubba.
dæmis bætt við hljómsveitina
orgeli, og fjórhent planó kemur
þar einnig við sögu. En þvi
verður ekki neitaö, að hér, eins
og svo oft hjá Saint-Saéns, er
þaö andi Franz Liszts sem
svifur yfir vötnunum, en það
voru nú raunar fá ttínskáld, sem
ekki sóttu meira og minna i
smiðju þess mikla meistara, á
árunum frá 1850 til aldamóta.
Þari htípi má auövitað lika, og
ekki slöur, telja Tjækofski, þó
Lisztáhrifin nái honum kannski
eftir lengri og flóknari leiðum,
en franska heimsborgaranum
sem situr aö krásunum i miöri
Paris.