Þjóðviljinn - 01.11.1980, Blaðsíða 20

20 S'ÍÐ'Á — ÞJóÐVILJÍNN Helgin 1:—2.‘ htíventber 1980
MINNING
Ásgeir Kristjánsson
verkalýðsleiðtogi og áður bæjarfulltrúi á Húsavík
Fæddur 18. desember 1906 — dáinn 23. október 1980
Ásgeir fæddist á Húsavik 18.
desember áriö 1906. Þar vann
hann allt sitt ævistarf aö undan-
tekinni einni vetrarvertíö, nafn-
togaöri i útgeröarsögu Húsa-
vikur, er hann var viö útgerö
þeirra bræöra Þórs og Stefáns
Péturssona á Hornafiröi 1935.
Foreldrar Ásgeirs voru
Kristján Sigurgeirsson verka-
maöur og Þuriöur Björnsdóttir
frá Jarlsstööum i Aöaldal. Fæö-
ingu hans bar uppá stofnár fyrsta
ungmennafélagsins. Stórhuga
forystumenn þeirra samtaka
hugöu á mannrækt, vildu vekja
meö þjóöinni dáörakkan anda
fornsagnanna þar sem hver
hetjan bar af annarri, og þeim
tókst aö tendra I brjdstum ungra
Islendinga þann loga sem einna
skærastur brann i lokasókn
þjóöarinnar tii sjálfstæöis.
Ekki hef ég sagnir af þvi meö
hvaöa hætti foreldrar Asgeirs
tóku þátt i lokasennunni gegn út-
lendri ánauð. Hitt er ljóst aö þau
hafa býsna snemma sett sér
önnur markmið i sjálfstæðisbar-
áttunni en þau sem lúta aö gyll-
ingu eigin hetjuskapar. Þegar á
fyrsta ári fullveldisins 1918, gekk
Þuriöur i lög meö öörum erfiöis-
konum i plássinu,stofnaöi Verka-
kvennafélag Húsavikurog geröist
fyrsti formaöur þess, þá var As-
geir tólf ára og má vera aö
nálægö þessara tveggja merkis-
atburöa i skammdeginu noröur á
Húsavik hafi valdiö nokkru um
þaö aö hann virtist ávallt skoöa
sjálfstæöismál þjóöarinnar i
Hjónaminning
beinum tengslum viö lýðfrelsis-
baráttu verkalýðshreyfingarinn-
ar.
Börn þeirra Þuriöar uröu sjö
auk Asgeirs: bræöurnir Björn,
Arnór og Kári tviburar, Páll og
Þráinn,- einkadóttirin Bára sem
ein þeirra systkina fluttist úr
byggðarlaginu. Allir geröust þeir
bræöur forystumenn i verkalýös-
samtökum Húsavikur. Asgeir var
formaöur Verkamannafélagsins i
samfleytt tólf ár og Páll ritari
þess. Arnór gegndi formennsk-
unni i sjö ár, Björn og Kári
skipuöu sér einnig i brjóstvörn al-
þýöusamtakanna — og nú
stendur Þráinn þar einn eftir
bræöranna ofar moldu umlukinn
loganum rauöa frá kyndlinum
hennar Þuriöar Björnsdóttur frá
Jarlsstööum.
Þaö er ekki einsdæmi á Húsa-
vik aö eiginleikar góöra verka-
lýössinna dafni i ættum en fátitt
hlýtur þaö að vera aö þeir hafi
kynræktast viöa meö slikum ólik-
indum sem hjá þeim Kristjáns-
sonum á Húsavik aö ekki er hægt
að minnast framlags eins þeirra i
hugsjónabaráttu alþýöu án þess
aö geta hinna aö góöu lika og
móöur þeirra allra til vegsemdar.
Þvi fór þaö einnig svo aö hiö
furðulega lét aö likum þegar As-
geir kvæntist áriö 1928 Sigriöi
Þóröardóttur Markússonar og
Bjargar Pétursdóttur skáldkonu
en hún var önnur helsta forvigis-
kona Verkakvennafélagsins og
önnur dóttir þeirra Þóröar, Þor-
geröur, var siöar formaöur þess
félags i 20 ár.
Aö lyktum þessarar ættartölu
rauörar verkalýösforystu á Húsa-
vik skal þess svo getiö aö sonur
Asgeirs og Sigriöar geröist svo
siöar formaöur og varaformaöur
Verkalýösfélags Húsavikur.
Þaö er erfitt aö mæla i fáum
oröum eftir verkalýösforingja á
borö viö Ásgeir Kristjánsson, sem
lagöi takmarkaöan trúnaö á gildi
oröræöunnar og ekki mjög mikinn
á verömæti kennisetninga i
stjórnmálabaráttunni,en lagöi
alla áhersluna á heiöarleika i
starfi og ærlega framkomu,
húmaniskan sósialisma i verki,
aöhæföan þróuöu veiöimanna-
samfélagi við nyrsta haf. Um
þessa leiöbeiningu til betra sam-
félags myndaöist sérstakur póli-
tiskur hópur, sem gekk undir
nafninu: Asgeir (Blöndi) og
Maóistarnir fyrir neöan bakkann.
Aö þvi leyti mátti þessa nafngift
til sanns vegar færa aö grunn-
tónninn i pólitisku viöhorfi þeirra
var trú á úrtakslaust gildi fram-
leiöslustéttanna og á visku alþýö-
unnar.
Stéttarlega höföu þeir þá
sérstööu i öreigabaráttunni aö
langflestir áttu þeir einhvern hlut
i framleiðslufyrirtæki, sjómenn á
bátnum sinum og framúrskar-
andi stoltir menn i starfi. Sjálfur
átti Asgeir hlut i einum niu bátum
um ævina, hverjum eftir annan
og Grimi siðustum, sem hann
geröi út viö þriöja mann i tuttugu
og þrjú ár, tæplega tólf tonna
Asgeir Kristjánsson og kona hans
Sigriöur Þóröardóttir
meö listabrag. Þetta var ekki ein-
göngu ætlaö Asgeiri og strák-
unum Þóröi og Kristjáni og
fóstursyninum Steinþóri heldur
einnig okkur sem áttum erindi i
Asgeirshús. Ég held aö allir sem
komu hafi veriö heiöursgestir og
lika þeir sem dvöldu i mörg ár.
Hér erum viö komin aö þvi sem
liklega var hvaö merkast i fari
þeirra hjóna. Þau höföu á heimili
sinu gamalt fólk sem ekki átti at-
hvarf annarsstaöar og tók hver
viö af öörum. 1 þessu voru þau
samtaka sem hvorugt latti.
Ég held aö þeim hafi þótt
þetta sjálfsagt en alls engin fórn
af sinni hálfu. Þaö var eins og þau
væru að bæta fyrir ljótar syndir
Islendinga I meöferö gamalla og
litilsmegandi. Þannig voru þau
alla tiö, vinahópurinn alltaf stór
og þeir sem áttu um sárt aö
binda voru ekki látnir einir i næö-
ingnum.
Langt mál mætti skrifa um
þetta en veröur ekki gert aö sinni.
Heldur skulum viö nú kveöja
þessi hjón sem aldrei lögöu
hömlur hvort á annaö heldur
stóöu saman og hvöttu. Störf
Asgeirs voru yfirgripsmikil utan
heimilis i atvinnu og félags-
málum. Störf Sigriöará heimilinu
voru rausnarleg og minnisstæö.
Til þeirra mun hugurinn leita oft
og iengi.
Afkomendum og skjólstæö-
ingum þeirra votta ég samúö
mina og mins fólks.
Siguröur Pálsson.
Sigríður Þórðardóttir
og Ásgeir Kristjánsson
Þeim fækkar sem voru bestir
heim aö sækja á Stangarbakk-
anum á Húsavik þegar ég var
barn. Þann 9. júni i sumar
andaöist Sigriöur Þóröardóttir og
var jarðsett 14. sama mánaöar.
Nú um daginn eöa þann 23. okt.
lést maöur hennar Asgeir
Kristjánsson. Hann veröur jarö-
settur i dag frá Húsavikurkirkju.
Margir heimamenn munu fylgja
honum seinasta spölinn og viö
sem fjarri búum gerum þaö lika i
huganum.
Mig langar aö minnast þeirra
hjónanna beggja enda kvöddu
þau meö stuttu millibili. Sigriöur
Þóröardóttir fæddist 13. október
1905 á Svalbaröseyri viö Eyja-
fjörð. Foreldrar hennar voru
Björg Pétursdóttir og Þóröur
Markússon. Þau bjuggu lengst
sinnar ævi á Húsavik. Þóröur
var sjómaöur, annálað hraust-
menni og garpur sem lék viö börn
hvenær sem tækifæri gafst. Björg
tók á móti okkur krökkunum mild
og hlý, seildist i skúffu eftir
brúnum bréfpoka og gæddi okkur
á innihaldinu. Aldrei vissi ég
sveskju svo góöa á bragöiö og
aldrei annan eins bréfpoka. Hann
tæmdist aldrei hversu oft sem viö
komum. Þau hjón eignuðust átta
börn og áöur átti Björg son Karl
Sigtryggsson sem landsþekktur
varö sem snjall hagyröingur og
skáld. Af þessum barnahópi lifir
Þorgerður ein eftir. Hún var
lengst allra formaöur i Verka-
kvennafélaginu Von á Húsavik.
Þau hjón Þóröur og Björg voru
sósialistar og skipuöu sér i
forystusveit á þeim vettvangi.
Þau voru lika trúuö vel og veit ég
ekki annaö en þetta hafi fariö vel
saman. Þarna hlaut Sigriöur
veganestiö i uppvexti sinum og
niddist á hvorugu, hugsjónum
sósialismans eöa trúnni. Hún
rækti hvorttveggja vel og liföi
samkvæmt þvi.
Asgeir Kristjánsson fæddist i
Braut á Húsavik 18. des. 1906.
Foreldrar hans voru Þuriöur
Björnsdóttir og Kristján
Sigurgeirsson. Þau hjón áttu 6
syni og eina dóttur. Af systkina-
hópnum lifa nú Bára húsfreyja á
Bildudal og Þráinn verkamaöur á
Húsavik . Asgeir óx upp I
foreldrahúsum og tók snemma
þátt i störfum fulloröinna.
Foreldrar hans eins og Sigriöar
stóöu i sama fylkingarbrjóstinu
þegar verkalýöur Húsavikur
þjappaöi sér i félög og heimtaöi
aö fá aö lifa mannsæmandi lifi.
Þuriöur var fyrsti formaöur
Verkakvennafélagsins Vonar.
Viö nútimafólk þurfum aö
minnast þess aö þar kom ekkert
af sjálfu sér. 1 baráttunni var ekki
eingöngu tekist á viö atvinnurek-
endur og rikisvald sem oftast
hefur veriö verkalýönum and-
snúiö, heldur þurfti lika aö takast
á viö érfiöisfólk sem annaöhvort
trúöi þvi ekki aö mannsæmandi
lif gæti falliö þvi i skaut eöa þvi
þótti þetta umbótabrölt mesti
óþarfi ef ekki bara beinlinis
hættulegt. I allri baráttunni var
Asgeir þátttakandi frá blautu
barnsbeini. Þann vettvang yfir-
gaf hann aldrei siðan en hélt
ótrauður til starfa i verkalýös-
málum og bæjarmálum aö
ógleymdum málefnum sjó-
manna. öll þau mál hafa veriö
tiunduö sæmilega áöur hér i
Þj óöviljanum og þessvegna orö-
lengi ég ekki um þaö núna heldur
ætla ég aö fjalla dálitiö um atriöi
úr eigin lifi þeirra hjóna. Þau
voru einstaklega hjartahlýjar
manneskjur bæöi tvö og máttu
ekki aumt sjá.
Fljótlega i búskap sinum voru
þau komin i eigiö hús og þá kom
til kasta Sigriöar aö prýöa hibýlin
af rausn og myndarskap og þaö
geröi hún. Ég er viss um aö hún
var ákveðin i þvi að vel búinna
heimila skyldu ekki þeir einu
njóta sem höföingjar voru
kallaöir. Matföng voru ekki
skorin viö nögl i þvi húsi og allt
fleytu, sem var seld áriö 1976
þegar Asgeir stóö á sjötugu.
1 sameiningu stofnuöu þeir As-
geir og Maóistarnir Samvinnu-
félag sjómanna og útgeröar-
manna á Húsavik til þess aö ann-
ast fisksölu og oliukaup. Lifrar-
samlagiö stofnuöu þeir lika, og
þegar eignir þess voru seldar er
Fiskiöjusamlag Húsavikur leysti
bæöi þessi fyrirtæki af hólmi áriö
1952, létu þeir andviröiö renna til
sjúkrahússins. Siöast pólitiskra
afreka Ásgeirs skal þaö svo til-
greint hvernig hann háöi margra
ára baráttu fyrir hönd húsviskra
sjómanna til þess aö tryggja þeim
rétt fiskverö úr hendi kaupanda,
og sótti loks til sigurs aö lögum
meö þeim hætti aö Maóistarnir
heimtu I sinar hendur raunveru-
legan eignarhlut og stjórnaraöild
aö Fiskiöjusamlagi Húsavikur.
Siöan hafa sjómenn á Húsavik
jafnt sem annaö verkafólk staöið
þannig aö þessu bjargræðisfyrir-
tæki sinu aö dæmalaust má telja
og fengiö I staöinn betra fiskverö
hærra kaup og tryggari launaskil
en fáanleg hafa veriö annars
staöar á landi hér. Þaö efa ég
mjög aö Ásgeir Kristjánsson hafi
nokkru sinni lesið neina ritgerö
eftir Maó formann, en stjórnlist
hans I baráttunni fyrir réttindum
alþýðu á Húsavik hefði vel getaö
veriö komin rakleitt úr fræöibók-
inni nafntoguöu austan úr Júnan
um þaö hversu heyja ber lang-
dregna styrjöld til sigurs.
Þá er hitt enn ótaliö meö hverj-
um hætti Ásgeir Kristjánsson
geröist útvalinn verndari og
hjálparhella einstæöra gamal-
menna i heimabyggö sinni. Þeir
sem best þekkja til segja mér aö I
þvi sem öllu ööru starfi hafi hann
sótt styrkinn til Sigrlðar konu
sinnar, sem einnig var gædd frá-
bærlega stóru hjartarými.
Asgeir hélt prýöilegri heilsu
þangaö til fyrir tæpu ári aö hann
kenndi sér fyrst þess meins, sem
nú hefur leitt hann til bana. Þó
hélt hann áfram störfum og virt-
ist raunar eiga sér batavon þar til
i júni i sumar aö Sigriöur kona
hans varö bráökvödd. Eftir þaö
haföi hann ekki huga á þvi aö lifa
miklu lengur.
Meö samúöarkveöju til sona
hans, Kristjáns og Þóröar, Stein-
þórs Þorvaldssonar fóstursonar
og til Maóistanna fyrir neöan
bakkann.
Stefán Jónsson.
í dag er til moldar borinn á
Húsavik Asgeir Kristjánsson
fyrrum bæjarfulltrúi og forystu-
maður sjómanna og verkamanna
á Húsavik.
Þeim fer nú ört fækkandi sem
stóöu I eldlinu verkalýös-
baráttunnar á frumbýlisárum
hennar.
Asgeir var fæddur á Húsavik
18. desember 1906. Hann var son-
ur hjónanna Kristjáns Sigur-
geirssonar verkamanns þar og
Þuriöar Björnsdóttur. Hann ólst
upp hjá foreldrum sinum i hópi
sjö systkina. Asgeir fór snemma
aö vinna fyrir sér eins og þá var
titt. A sumrin var hann i vist i
Garöi i Aöaldal, en i Aöaldal
liggja ættir hans. En sjómennsk-
an og störf aö útgerö varö hans
ævistarf. Framan af réri hann
meö þekktum formönnum á
Húsavik svo sem Þóröi Markús-
syni er seinna varö tengdafaöir
hans.
Snemma kynntist Asgeir
baráttunni fyrir bættum kjörum
alþýöunnar. Þuriöur móöir hans
var fyrsti formaöur Verka-
kvennafélagsins Vonar á Húsa-
vik. Þvi er óhætt aö segja aö
Asgeir, sem og bræöur hans og
systir, hafi drukkiö I sig baráttu-
andann meö móöurmjólkinni.
Kristján faöir hans starfaöi
einnig mikiö aö verkalýösmálum.
í afmælisviötali viö Ásgeir 70 ára
segir hann frá því aö ein af sin-
um elstu bernskuminningum
væru feröir hans um þorpið meö
fundarboö fyrir móöur sina. Sér
hafi þá oft verið misjafnlega tek-
iö.
Ásgeir fór snemma aö stunda
útgerö I félagi viö bræöur sina.
Fyrsti báturinn sem ég man eftir
aö Asgeir geröi út meö Birni
bróöur sinum var Þengill. Þaö
var mikil happafleyta. Asgeir sá
um vinnuna i lantí en Björn og
faöir minn voru á sjónum. Ásgeir
varákaflega vinnusamurog haföi
mikiö vinnuþrek. Hann var sivilj-
ugur. Ég man oft eftir honum i
löngum aflahrotum á vorin. Þá
svaf hann ekki mikiö og aldrei
skyldi hann láta standa upp á sig.
Hann varö snemma bjargálna og
þurfti ekki til annarra aö sækja,
en þvi var viöbrugöið hve veitull
hann var og hjálpsamur.
A Húsavik hagar sv) til aö öll
starfsemi er aö sjónum lýtur fer
fram neðan viö bakkann, i fjör-
unni. Þar var starfsvettvangur
Asgeirs. Hann valdist snemma til
forystu af þeim mönnum sem þar
störfuöu. Samfélagiö fyrir neöan
bakkann var sérstæöur heimur
þar sem málin voru rædd fram og
aftur, jafnt bæjarmálin sem út-
geröin, landsmálin sem veöriö.
Asgeir var jafnan landformaöur
og I beitningaskúrnum voru oft
fjörugar umræöur og snarpar. Þó
Asgeir væri haröur og fylginn sér
var hann skapléttur og glettínn.
Hann hafbi gott lag á þvi aö halda
uppi léttu gamni i skúrnum og
koma körlunum til. Hann fékk þá
til aö leysa frá skjóöunni og segja
frá ýmsu sem öörum tókst ekki.
Þeir vissu enda hvern hauk þeir
áttu i horni sem Asgeir var.
Hlátur hans var mjög hrifandi og
smitandi. Þaö var á kreppuár-
unum sem Asgeir hóf sinn
búskap. Þá var hart I ári og
verkamenn og sjómenn fengu
ekki mikiö I sinn hlut. Höfnin á
Húsavik var þá illa varin og ekki
hægt um vik aö stunda róöra þeg-
ar kom fram á vetur. Þá var litiö
um atvinnu frá því I vetrarbyrjun
og fram á útmánuði. Margir leit-
uöu þá burt, aðallega á vertiöir.
Einnig drýgöu menn tekjur si'nar
meö smábúskap. Hvoru tveggja
geröi Asgeir.
A Stangarbakkanum, þar sem
Asgeir hafði byggt sér hús 1935,
voru margir smábændur eöa
kofakarlar eins og þeir nefndust
þá.Égman aöþeim þóttiþaö allt-
af undur hve Asgeir, eöa Blöndi
eins og hann var kallaöur, haföi
góöar afuröir, þvi þeir tóku ekki
eftir þvi aö hann heföi neitt sér-
stakt fyrir þvi. En þaö var svo um
margt sem Asgeir geröi aö menn
tóku ekki eftír þvi aö hann þyrfti
mikiö fyrir þvi aö hafa. Hann tal-
aöi sjaldan um þaö sjálfur hve
mörgu hann heföi aö sinna en
gekk i verkin eins og þau lágu
fyrir án þess aö fárast um.
Sem barn og unglingur kynntist
ég Asgeir föðurbróður minum vel.
Samgangur var mikill á milli
heimila þeirra bræöra, enda
skammt á milli húsanna. Þeir
bræðurnir fimm sem heima voru
á Húsavik voru allir virkir i
félagsmálum, bæöi verkalýðs-
málum og bæjarmálum. Þeir
voru i fylkingarbrjósti sjómanna
og verkamanna og I forystusveit
sósialista. Þeir höföu þvi um
margt aö tala. Ekki voru þeir
alltaf sammála og oft skiptust
leiöir þó allir væru miklir flokks-
menn. En þó aö þá kynni aö
greina á um aðferðir var mark-
miöið eitt og hiö sama, aö vinna
fyrir þá sem minna máttu sin. 1
eldhúsunum hjá þeim bræörum
voru oft fjörugar umræöur sem
gaman var aö fylgjast meö. Allir
höföu þeir bræöur skemmtilegan
„húmor” en hver á sinn máta.
Mér eru þvi margar þessar
stundir ógleymanlegar.
Eftir aö faöir minn haföi verið
formaöur Verkalýösfélags Húsa-
vikurum ára bil tók Ásgeir viö og
var formaöur I 10 ár. Hinir
bræöurnir Björn, Páll og Þráinn
voru þá einnig jafnan i stjórn en
sjötti bróðirinn Kári var búsettur
annars staöar. Þetta var á þeiniL
árum sem verkalýöshreyfmgin
vann sina stærstu sigra. Ariö 1942