Þjóðviljinn - 06.12.1980, Blaðsíða 18

Þjóðviljinn - 06.12.1980, Blaðsíða 18
18 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Ilelgin 6.—7. desember 1980 Afmæliskveöja til Helgu Rafns Félagi Helga. Að undanförnu hef ég veriö á kafi i fortiðinni „þar sem skiptast á ylur og gjóst” og oft hefur mynd þinni brugðið fyrir. Þarna tróna Bolsastaðir við Helgafellsbraut- ina, hús vonda fólksins. Aður var litlum drengjum ógnað með Tyrkjanum, nú voru þeir horfnir i sögunnar sarp, en Bolsarnir komnir i staðinn; þið tókuð kannski ekki óþæga stráka, en þið voruð svo mikið á móti okkar gámla góða guði og öllu þvi fagra og bliða i veröldinni, læddust i skuggum, fóruð fram með undir- ferli. En þegar ég hækjumaður steig inn fyrir þröskuld hússins hitti ég þar fyrir hreinskiptiö glatt og skapheitt mannval sem i krafti greindar og gagna hafði til- einkað sér nýja lifsskoðun og barðist fyrir henni af þvi ólgandi fjöri að ungir menn hrifust með út islaginn. Siðan hafa margir sjóir brotnað á klettum Eyjanna og öðrum brjóstum, en samt, enn stendur þessi heiðsvali um ykkur hjónin tsleif og þig að ógleymdum Jóni bróður þinum. Það var heilsusamlegt að vera félagi ykk- ar i Kommúnistaflokki tslands. 1 trúnaði sagt.ég hef verið að basla við að setja saman skruddu um „Aratuginn okkar”, það er að segja margslungið mannlif Eyjanna á timum kreppunnar miklu, en gengur bölvanlega, það sækir svo margt á i senn og allt snýst i hvirfil og lætur ekki höndla ,sig. Þetta var mikið lif og fiski- bærinn á eldfjöllunum ekki lakarí mynd af heiminum en hver önn- ur. Ég var 16 ára 1930. Þá hafði gengið yfir Eyjar besta vertið i manna minnum. Sjómenn höfðu verið uppá kaup og premiu og voru nokkuð ánægðir með upp- gjör á Lokum. Um sumarið riðu hoffmenn á Þingvöll og sungu (opinberlega) Sjá dagar koma ár og aldir liða og enginn skilur tim- ans þunga nið, og (i tjöldunum) Sælt er að vera fátækur elsku Disa min. Það rigndi i Eyjum. Dag eftir dag og viku eftir viku hékk skýjakorgurinn yfir með sunnansudda, góð lundaveiði en ekkert gekk að sólþurrka þann gula. Kommar spáðu kreppu. Hver djöfullinn er nú það, spurðu menn, kannski sjóskrimsli, og glottu uppá spámennina. A rak- arastofunni var einkum rætt um spennandi atvinnuhætti ianda- bruggaranna og stúlkuna með rauða hattinn. Hver var stúlkan með rauða hattinn? En um haust- ið þegar fiskurinn hafði loksins náðst undir þak var hann orðinn verðlaus undirstaða lifsafkom- unnar brostin. Bráðlega var stærsti atvinnurekandi byggðar- lagsins gerður fallitt og ýmsir svokallaðir betri útvegsbændur fóru sömu leið svo ekki sé minnst á smáútgerðina. Bátar og hús voru tekin upp i skuldir og dugði ekki til. Fjölskyldur stóðu á göt- unni. Múgatvinnuleysi og i kjölfar þess skortur sjúkdómar vonleysi. Var hann ekki friður heimurinn sem blasti við okkur erfingjun- um? Hvað var til ráða? Ekki var björgulegt að halla sér að frjáls- hyggjunni i dentið, sjúkdómurinn KREPPAN var einmitt bein af- leiðing af frumskógaskipulags- leysi kapitalismans og sannaöi fánýti hans. Einn æðsti krata- broddurinn bleytti góminn (hátið- lega). Kreppan er eins og vindur- inn sem enginn veit hvaðan kem- ur né hvert fer (verðurfræðin á bernskuskeiði). Þá hófum við upp raddir ,,i drengilegum söng” : Það þarf vakandi önd, það þarf vinnandi hönd til að velta i rústir og byggja á ný. (Ihaldið hefur aldrei fyrirgefið Einari Ben þessa setningu enda var honum ekki boðið á Þingvöll). Og við sung- um: Lýður bið ei lausnarans, leys þig sjálfur. Og enn sungum við: Kvað við uppreisnarlag, lýsti af öreigans brá þegar árgolan snerti þinn fald. Og þarna i svartnætti kreppunnar urðum við bjartsýn og kát, við áttum nýja lifssýn og vorum ekki i nokkrum vafa um framgang hennar. Þú sérð að ég er ekki á flæöiskeri staddur með fyrsta bindið! og ert væntanlega sammála mér um það að sá sem ekki skilur hver aflgjafi Flokkur- inn varalmenningi á þessum dög- um sá hinn sami stendur á gati i sögu aldarinnar. Ég sleppi stórátökunum núna, góðir menn hafa lika nokkuð þar um f jallað. En mér finnst ástæða til að minnast þess smærra, þú manst hvernig þetta var i Eyjum: um skeið störfuðu bæði kvenna-og karlakórar, leikhópar, leikfélag, með heilskvöldssýningar, tafl- klúbbur, dansflokkur, spilafélag, leshópar og þátttakan hreint ótrúleg. A öllum tyllidögum hreyfingarinnar til fjölda ára sungu báðir kórarnir, leikhópar sýndu „reviur” með tilheyrandi söngvum oft hraðsoðið frá rótum og fjallað um efni úr bæjarlifinu eða landsmálastappinu. Það er misskilningur að Morthens- gúanóið sé fyrsta bylgjan sem fjallar um hversdagsíeikann. En við reyndum að gera textana þannig úr garði að fólk skildi hvað við vorum að segja og litum þó ekki á þetta sem list. Hann Jón okkar Rafnsson var ekki bara verkalýðsforingi i þessum venju- lega skilningi; fyrir nú utan að vera hvers manns hugljúfi, söng- maður, og dansari, var hann skáld gott og hjálpaði okkur um forláta háðbragi þegar svo bar undir. Seinna kom svo Arni úr Eyjum með sitt frábæra skop- skyn og ekki má gleyma honum Geira okkar sem alltaf var boðinn og búinn að leggja til tónana. Vist höfðum við góða aðstöðu þar sem Alþýðuhúsið var, en við notuðum það lika og ég held að við höfum rækt þessa hliö nokkuð vel; sum- um finnst þetta blabla, en það var nú siður en svo, það var litið við að vera hjá fólki og maður er manns gaman, samveran dró úr sviða kreppunnar, skapaði sam- stöðu og styrk til hinna alvarlegri átaka. Æ manstu þessa hressu flokks- félaga okkar, Gvend kringlótta, Gunsa Marel, Tóta á Háeyri, Sigurjón i Brekkuhúsi, Gvend Jóeis, Halla I Garðshorni, Jóa i Stighúsi, Ingiberg i Hjálmholti og Lóurnar báöar, Stinu Óla, önnu, Mörtu, Mundu, Döggu og Unu skáldkonu svo nöfn séu nefnd. Og þá Hadda og Sigga Gutt, Gest og Labba. Þvilikt hörkulið og svona bráðskemmtilegt fólk. Unu- Gvendur sofnaði að visu stundum ef menn urðu afspyrnu langorðir, en hann var nú lika sihlaupandi á eftir rollunum sinum. Og ihaldið með Jóa Kela og Tangavaldiö i broddinum reyndi að klóra i bakkann, það útilokaði okkar lið frá vinnu eins og það gat og þoröi, jafnvel frá atvinnubótavinnunni, sumir i banni svo árum skipti t.d. Bergur i Hjálmholti en stóðu hnarrreistir samt. Segið mér af svona fólki i dag, á morgun. Og svo löngu seinna kom það grát- broslega: þegar Tangakallinn var hættur umsvifum orðinn fjör- gamall, leiddist heima, gömlu kergjuna vantaði mótspilara, þá spyr hann einn dag: Ilvar er hann Ingibergur i Hjálmholti, er hann dauður hann Bergur? Nei hann var á lifi þó kominn væri til ára sinna. A púm, skaut sá gamli. Láttu hann koma Jónas. Og Berg- ur kom, liklega fyrsta sinn inn- fyrir dyr konsúlsins, og það var þvargað og þvargað um liðna tið og áttu vist báðir góðar stundir. Or því ég fór að minnast á Tangakallinn get ég ekki stillt mig: Hannes á Brimhólum var afgreiðslumaður fyrir Búnaðar- félagið og hafði aðsetur sitt i gömlu Drifandahúsunum þarna neðan við Tangabúðina. Hannes orðhagur og striðinn og eldaði oft grátt við þann gamla. Nú er það einhverjusinni að hann er að vikta út áburð, þá kemur sá gamli og segir: Þú ert að vikta Hannes. Já, ég er að þjóna almenningi, ekki gerir Tanginn þaö. A púm, vildu vikta mig. Ég veit ekki hvort viktin tekur svona istru- kalla — hann hafði stóra pallvikt eins og þá tiðkaðist. Nú nú, stigðu á. Sá gamli stigur á viktina og Hannes er lengi að dedúa við að ná sem fullkomnustu jafnvægi með alla nákvæmustu lóðum. Þá er það búið. A púm, og hvað er ég þungur? Akkúrat þetta sem Hannes tiltekur. A, þú svikur kallinn, það er þá öll þjónustan, svikur vikt og stelur af almúgan- um, segir sá gamli nokkuð svo hróðugur. Ja það kann að vel að vera, segir Hannes ósköp auðmýktarlega, það er nefnilega þannig að búnaðarfélagið á vikt- ina én lóðina fékk ég á Tangan- um. Það mun hafa verið á haust- kvöldi ’37 að ég lá á spitalanum heima með heyrnartólin á eyrum. Allt i einu heyrast brak og brestir og Sigurður Einarsson tekur aö þylja um glæpi Jóseps bónda i Kreml og átveislu byltingarinnar. Og þessi einhver orðsnjallasti maður siðan á dögum Njáluhöf- undar, hann þrumar nú af þeim vellandi fitonsanda að maður fór að skjálfa undir sænginni og is- nálar efans stungust illyrmislega i sálarnóruna. Nema hvað, kvöld- ið eftir ert þú komin og lest ýfir mér: Elsku Asi minn, heldurðu ég trúi þvi, að þú sért soddan karakteraumingi að láta svona kratabullu hræra i þér. Þér tókst að bjarga mér. Ariö eftir var Laxness á heimleið frá Rússiá meö Gerska ævintýrið i fórum sinum, steig á land i Eyjum og við Nonni bróðir þinn gengum með honum austur á Skans. Rithöf- undurinn var svo upptekinn af Moskvumálaferlunum að ekkert annað komst að. Búkarin, Búka- rin, þvilik stórmerki, ja þeir ját- uðu allir þessir kallar, sagði skáldið. Og þá þurfti ekki vitn- anna við, úr þvi séniið, nýkomið af vettvangi atburðanna var sannfærður, þvi skildum við þá efast smáfuglarnir. Það var nú þá. Einu sinni komst ég til svo hárra metorða að verða sendur á 5IÚTBOÐÍ Tilboð óskast i smiði á dagheimili/leikskóla við Ægissiðu i Reykjavik. Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri Frikirkjuvegi 3 gegn 300.000 kr. skilatryggingu. Tiiboðin verða opnuö á sama stað miðvikudaginn 7. jan. 1981 kl. 11 f .h. INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORC-AR Fnkirkjuvegi 3 — Sími 25800 heillandi og heilafrumurnar ómengaðar af óþægilegum spurn- ingum: er kannski allt bardús mannsins unnið fyrir gýg? Eða var Þórbergur mestur spekingur þegar hann fullyrti: undirstaða tilverunnar er meinlaust grin (?). Þinn sami Ási. flokksþing, þá var reyndar kom- inn Sósialistaflokkur, nú jæja, til að hneyksla ekki úr hófi nefni ég hvorki stund né stað, en það var vel mætt og nú hófust ræðuhöldin. Þarna komu þeir i pontuna hver af öðrum að austan vestan norðan sunnan og sá mikli orðaflaumur, þvilikar kjaftakvarnir og 99% um allt og ekkert, blaður og meira blaður, mannlegt auðvitað, en átti betur heima við fjárhúsvegg- inn en á flokksþingi. Ég varð yfir mig hissa og hneykslaður, hvar er ég staddur, en þá kom sending frá góðum öflum alheimsins sem margoft hafa bjargað lifi minu; ég sá allt i álfabirtu spaugsins og eftir það leið mér alveg unaðs- lega. Þegar heim kom stældi ég málflutning og tilburði helstu kappanna með þeim afleiðingum að mér var hótað brottrekstri úr flokknum. Sumir eru viðkvæmir fyrir spaugi þegar það snýr að þeim sjálfum. En svo mikið er vist að siðan hef ég aldrei verið kosinn á þing. Sumarkvöldin voru töfrandi i Eyjum, einkum þau rauðu fannst manni. Eitt slikt fyrir margt löngu hitti ég ykkur mæðgur inni á Eiði, Erla hefur verið á að giska 15 ára og orðin næstum þvi eins glæsileg og þú. Ég hef vist verið i essinu minu þvi ég spann uppúr mérheila sinfóniu i tali og tónum, ja um nvað? draum okkar? fram- tiðina? Ég man það ekki. Ég man bara að ég heyrði gjallandi hlátra ykkar rjúfa kvöldkyrrðina og gott ef ekki tók undir i Dufþekju. Þá var enn sú tið að umhverfið var fagurt, heimurinn undur og lifið Afmæliskveðja til Helgu Kæra Helga Ég hafði orð á þvi viö Friðu i Blóðbankanum, aöekki væri hrist fram úr ermi sæmileg afmælis- kveðja til Helgu tengdamömmu minnar. Ég bar þaö undir hana hvort ekki væri bjargráö i þessu efni að minna helst á sögurikt timabii i Vestmannaeyjum milli tveggja heimsstyrjlada og hafa sem inngang nokkur vel valin orö um Tyrkjaránið. Þessi uppástunga setti imyndunarafliö af stað og Friða sagöi strax: „Ef henni hefi verið rænt, hefði henni ekki verið skilað. Danakóngur heföi ekki getaö borgað hana út'. Eftir nokkra gandreiö hugans komst ég að þeirri niöurstööu, aö engin islensk kona af gerð tengdamömmu minnar hefði orð- ið eftir i Alsir forðum nema sú hefði verið niðjalaus. Þessu til stuðnings tel ég vera, aö félags- legar breytingar og meiri háttar árangur i réttindabaráttu alþýðu, að maður tali nú ekki um framgang hugsjóna sósialismans tafðist úr hóli fram i þessu framandi landi og hefur ekki að neinu leyti likst þvi sem geröist 300 árum eftir Tyrkjarán i Vestmannaeyjum og lýst hefur verið svo ógleymanlega i „Vor i verum”. Og seint gleymist okkur hve snilldarlega hún Friða min og okkar lýsti hinum válegu at- buröum fyrri tima i barnaskóla- teikningum sinum. Á þessum dögum ert þú búin að vera sivirk róttæk baráttukona i 60 ár og siðari helmingi þeirrar minningarriku ævi hef ég átt þess kost að fylgjast með. Það er freistandi að láta ljós sitt skina á sviði sagnfræði og sérstaklega þó ættfræði, sem við kunnum bæöi þó nokkuð fyrir okkur I. En.slikt setur fljótt slagsiðu á stutta afmæliskveðju. Eitt er ég viss um að vinurinn okkar Olafur Arnar Þórðarson ætlast til þess af mér, að ég flytji þér mikilsmetinni ömmu — langömmu alúðar þakk- ir íyrir allt meölætið, stuðning, pössun, gjafir og margháttuö skemmtilegheit, sem hann hefur notið hjá þér eins og mamma hans gerði og systkini hennar og foreldrar þeirra. Þinn ólafur ALÞÝÐU BAN DALAGIÐ Alþýðubandalagsfélagið i Bolungarvik Félagsfundur verður haldinn miðvikudaginn 10. des. að Holtabrún 14 (heima hjá Gisla Hjartar) kl. 20.30 Dagskráin: Fréttir af landsfundi — önnur mál. Stjórnin. Mþýðubandalagið vSelfossi og nágrenni l iiiiiiiii' uin liæjariiuílin Fundur verður haidmn um stefnumörkun i malelnum Sellossbæjar manudaginn 8. desem- ber og hefst kl. 20.30 að Kirkjuvegi 7. Framsögu- maöur: Sigurjon Erlingsson. bæjarlulltrúi — St joriiin. Félagsluinlur. Alþyðubandalagið a Sellossi og nagrenni heldur félagslund mánudaginn 15. desember nk. og helst hann kl. 20.30 aö Kirkjuvegi 7. Fundarefni: Fréttir af landslundi og malelni flokks og lélags. — Stjórnin. Sigurjoii. Félagsgjöld ABR Félagar i Alþyðubandalaginu i Reykjavik sem enn hafa ekki greitt félagsgjöld fyrir 1980er hvattir til aðgera þaðsem allra fyrst. Stjórn ABR Alþýðubandalag Akraness og nágrennis Almennur stjórnmálafundur Almennur stjórnmálafundur verður haldinn i Rein mánudags- kvöldið 8. desember kl. 20.30. Framsögu hefur Svavar Gests- son, formaður Alþýðubandalags- ins. Fundarstjóri: Skúli Alexandersson alþingismaður. Fundurinn er öllum opinn. — Stjórnin. Skúli Svavar

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.