Þjóðviljinn - 21.01.1981, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 21. janúar 1981 ÞJ6ÐVILJINN — StDA 5
Álit sérfræðings í
Ronald Reagan tók við
embætti í gær og standa nú
veislur miklar og hátíða-
höld í þrjá daga. Hátíða-
bragur er allur meiri og
dýrari en þegar Jimmy
Carter tók við embætti og
hefur tilstandið lokkað
fram athugasemdir um að
í furðu mörgum banda-
rískum áhrifamanni leyn-
ist einskonar söknuður eft-
ir kóngastandi.
Sérstakur vígslusálmur hefur
verið saminn sem hefst á þessa
leiö:
Upp meb þumalpultana, Amerika,
enn erum við voldugt gengi!
Upp með þumalputtana, Amerika
veifum stjörnudraumnum okkar!
En nóg um það. Vitaskuld nota
menn tækifærið þessa dagana til
aö spá í spil um það hvernig for-
seti Reagan muni reynast. Og þá
er meðal annars gripið til fræða
sem heita hvorki meira né minna
en „pólitisk og sálfræðileg for-
setakönnun”. Það eru mörg vis-
indin sem almættið hefur fundið
upp handa visindamönnunum
sinum.
Spáði um Nixon
Mjög þekktur maður á þessu
sviði heitir James David Barber,
sem gaf út árið 1972 bók sem heit-
ir „Skapgerð forseta”. Þar gerir
hann grein fyrir þvi hvernig
reyna megi að reikna það út af
persónuleika, lifsskilningi og
starfstil manns hvernig forseti
hann muni reynast. Og það er að
sumu leyti von að t.d. sænska
stórblaðið Dagens Nyheter sendi
á dögunum mann á fund Barbers
til að ræða við hann um Reagan.
Barber varð nefnilega frægur
fyrir að spá furðanlega rétt um
það hvernig forseti Nixon kynni
að reynast. Hann spáði þvi á sin-
um tlma, að „óvissa Nixons með
sjálfan sig” og þær fyrirmyndir
sem hann veldi sér og ýmislegt
fleira gæti hæglega leitt til stór-
slysa.
Vill vera vinsæll
Barber er ekki eins hræddur
um Reagan en leggur á það
áherslu, ab hann sé eiginlega
„besti strákur” sem verði innan
um hákarla — og það sé þá spurn-
ingin hve lengi hann geti haldið
þeim ánægbum.
Forsetasálkönnuðurinn segir
að Reagan sé einkar viðfelldin
maður og velviljaður. Hann hafi
ekki verið góöur leikari, en sem
pólitiskur leikari sé hann aldeilis
Reagan tekur við hyllingu á landsfundi Repúblikana ásamt f jölskyldu sinni; mun hann forðast að koma
nálægt erfiöum málum til að halda i vinsældir?
Hvernig forseti
»
verður Reagan?
frábær og kunni prýðilega vel á
sjónvarpsmöguleikana (Aðrir
sem neikvæðari eru segja, að
Reagan sé fljótur til svara, en
þegar upp sé staðið finnist manni
að hann hafi svosem ekki sagt
neitt).
Barber kallar Reagan „já-
kvæða og óvirka týpu”. Slikum
mönnum er svo lýst að þeir séu
ekki sérlega miklir starfsmenn,
en vilji nokkuð á sig leggja til að
njóta vinsælda og góðs umtals
fyrir þægilegheit og samstarfs-
vilja.
Hræddur við átök
Ýmsar neikvæðar hliöar eru á
slikum forseta, segir Barber. Ein
er sú að hann er hræddur við átök
og árekstra — vegna þess að slik-
ar uppákomur stefna vinsældum
hans í hættu. Auk þess er Reagan
ekki góöur i að átta sig á staö-
reyndum, hann er enginn
pólitiskur hugsuður og hann er
ekki góður samningamaður —
einmitt vegna þess að hann vill
gjarna vera öðrum til geös.
Sllk persóna er nú umkringd
Ihaldssömum ráðgjöfum af nýj-
um skóla, sem eru haröákveðnir I
að fylgja eftir sem hreinræktuð-
ustum ihaldssjónarmiðum (Það-
an er komin samlikingin um góða
strákinn sem þarf að hafa hákarl-
ana góða).
Og af þvi að Reagan er
einn þeirra, sem leggur ekki I
árekstra, þá er eins liklegt, að
„samstarfsvilji” hans komi fram
i þvl að hann láti sig reka inn und-
ir vilja og meömæli hinna ihalds-
sömu harðlinumanna sem eru allt
um kring eða visi frá sér óþægi-
legum ákvöröunum.
Vísar til harðjaxla?
Sllkur maöur er liklegur til að
segja við sjálfan sig þegar erfið
mál koma upp (t.d. tengd mann-
réttindum): „Ég er svo viðkvæm-
ur og svo rómantiskur og þetta er
svo erfitt og flókið mál, það er
best að einhver annar fari með
það”. Og svo verður það falið til
afgreiðslu einhverjum harðjöxl-
um, sem ekki láta sér allt fyrir
brjósti brenna....
Þessi forsetakönnun er ekki
ófróðleg þótt hún hafi þann galla
að byggja fyrst og fremst á viss-
um persónulegum eiginleikum,
sem ekki eru settir i stærra sam-
hengi. Reagan hefur sjálfur látiö
út úr sér margt sem skipar hon-
um I flokk með „hákörlum”
ágengrar ihaldsstefnu. Hann
reyndi svo að breyta um Imynd i
kosningaslagnum og sýnast nær
miðju I bandariskum viðhorfum
og tókst það, enda „frábær
pólitiskur leikari”. Hitt er svo
rétt að I áhrifamestu stöðum
Reaganstjórnarinnar verður
meira en nóg af „hákörlum” — og
þaö er þegar farið að fara um
„sardinurnar”, svo notuö sé
alþekkt liking úr sögu Amerlku-
rikja.
áb tók saman.
Carter kveöur með ræðu um:
Kjamorkuhœttu, náttúru-
auölindir og mannréttindi
Jimmy Carter hélt
síðustu sjónvarpsræðu
sína sem forseti í fyrri
viku og þykir hafa komist
vel frá því: hann ýtti til
hliðar karpi um hvernig
stjórn hans hefði staðið
sig í einstökum málum og
lagði alla áherslu á þrjú
mál: hættuna á kjarn-
orkustríði, þverrandi
náttúruauðlindir og
mannréttindamál.
Fyrir fjórum árum nefndi
Carter til nokkur þau mál sem
hann kvaðst vona, að menn
mundu muna stjórnartið sina
fyrir þegar hún væri liðin: Þá
átti kynþáttamismunun að vera
úr sögunni, hin bandarlska fjöl-
skylda átti að hafa eflst og
styrkst, allir áttu að hafa vinnu,
bandariska þjóðin átti aftur að
vera stolt af stjórn sinni og þar
fram eftir götum.
L_________.......
Nú lýkur valdatima Carters
fjórum árum fyrr en til stóö —
og hvort sem væri: langt er
hann vitaskuld frá þvi aö hafa
náð þeim markmiðum sem fyrr
voru nefnd; það er hægur vandi
að minna á það, að leiðtogar
jafnt I vestri, austri og suðri eigi
mjög erfitt með að láta póli-
tiskar og efnahagslegar áætl-
anir standast, enda er nú um
stundir allmikið verðfall á slikri
áætlanasmið i hugum manna.
En eins og verða vill þegar ein-
hver er að hverfa af pólitisku
sjónarsviöi þá hallast menn
heldur til aö týna fram eitthvað
það sem valdhafinn gerði já-
kvætt, og Carter nýtur llka góðs
af þvi.
Háskinn mesti
Sjálfur tók hann ekki þann
kost, sem sumir ráðgjafar hans
eru sagöir hafa mælt með, að
tina til eitt og annað sér til
málsvarnar i sinni lokaræðu.
Hann talaði um þau þrjú mál-
sem aö hans dómi skiptu mestu
og voru að ofan nefnd: atóm-
hættu, þverrandi auðlindir og
mannréttindi. Hættan á kjarn-
orkustriði verður æ meiri með
hverjum degi sem liöur, sagði
Carter. Þvi meir sem vopnabúr
risaveldanna stækka og eftir þvi
sem önnur lönd fá abgang að
kjarnavopnum þeim mun
fremur getur það oröið spurning
um stuttan frest áður en þessum
vopnum verður sleppt lausum
„fyrir sakir vitfirringar,
örvæntingar, óhapps eða rangr-
ar túlkunar atvika”.
Eins og við mátti búast sagði
Carter á þá leið að Bandarikin
mættu ekki vanrækja her sinn,
en þeir yrðu að taka þátt i þvi
með öðrum löndum að „finna
leiðir til að hafa eftirlit með og
draga úr þeim skelfilega háska
sem felst i gifurlegum kjarn-
orkuvopnabirgðum heimsins”.
Hér er Carter með nokkrum
hætti að halda áfram vörn fyrir
það SALT-samkomulag sem
hann gerði við Sovétmenn og
Reaganliðið vill ekki til neins
nýta.
Fleiri skeyti
til Reagans
Um náttúruauöæfi sagði Cart-
er að veröldin yröi árið 2000
miklu siður til þess fallin að
tryggja mannfólki lif en nú, ef
menn ekki snúa viö blaði og
takast I alvöru á við vandamál
eins og vatn, matvæli, jarðefni,
fólksfjölgun og mengun. Hér er
og sending til Reagans, sem
ætlar sér að kveða niður það
sem hann kallar „öfgastefnu I
náttúruverndarmálum ’ ’.
Carter sagði aö Bandarlkin
þyrftu nauðsynlega að leggja
áherslu á mannréttindamál
vegna þess aö það hefðu I raun
verið „mannréttindin sem
fundu Ameriku en ekki öfugt”.
Enn er Carter með mannrétt-
indatali að senda Reagan
skeyti, en ráðgjafar hans hafa
ótvirætt látið það I ljós, að
Carter kvebur Reagan eftir
sjónvarpseinvigið rétt fyrir
kosningar; nú er það aftur talið
við hæfi að taia heldur vel um
Carter.
mannréttindamál muni ekki
lengur skipta neinu verulegu
máli þegar afstaða Bandarikj-
anna til annarra rikja og fram-
vindu mála I þeim verður á
döfinni.
Carter heldur hú til slns
heima I Georgiu. Það er haft
fyrir satt að hann ætli að skrifa
tvær bækur. Aðra um sam-
komulagiö milli Israela og
Egypta sem kennt er við Camp
David, en þeim viðræðum
stjórnaði Carter um tima
sjálfur. Hin bókin verður um
forsetaferil hans I heild.
áb