Þjóðviljinn - 07.04.1981, Qupperneq 9

8 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Þriftjudagur 7. aprll 1981
Þriöjudagur 7. apríl 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
ÓFÖGUR MYND ÚR UMHVERFISKÖNNUN LANDVERNDAR
Tómlæti og slæm umgengni
Eins og írá hefur verið skýrt hér i blaðinu héldu
Samband islenskra sveitarfélaga, Landvernd og
Félag islenskra landslagsarkitekta 'áðstefnu um
umhverfis- og útivistarmál föstudaginn 20.mars
Meðal þeirra, sem erindi fluttu á ráðstefnunni, var
Haukur Hafstað, framkvæmdastjóri Landverndar.
Skýrði hann frá umhverfiskönnun, sem Landvernd
lét gera 1978 og 1979 og hvað hún hefði leitt i ljós.
Okkur lékíorvitni á að fræðast frekar um þetta efni
og fengum þvi Hauk til viðtals.
Tílgangurinn
— Hver var tilgangurinn með
þessari umhverfiskönnun ykkar
Landverndarmanna, Haukur?
— Tilgangurinn var sá, að afla
upplýsinga um hvernig ástatt
væri með umhverfismál á nokkr-
um þéttbýlisstöðum og þá meö
það ihuga, hvað nauðsynlegt væri
að gera tii úrbóta.
Þótt þéttbýlisvandamál séu til-
tölulega ný af nálinni hér er
ástæða til að staldra við og reyna
að gera sér grein fyrir þvi hvar
við stöndum, hver vandamálin
eru og hvernig úr þeim megi
bæta. Staðirnir, sem valdir voru,
áttu að gefa sem raunhæfasta
mynd af landinu i heild. Valdir
voru staðir sunnan-, vestan- og
norðanlands, með hliösjón af at-
vinnuháttum og öðrum að-
stæðum. Við ræddum viö forráða-
menn sveitarfélaganna, heil-
brigðisnefndir, forráðamenn og
verkstjóra á vinnustöðum og
verkstæðum og gerð var vett-
vangskönnun. Könnun okkar
beindist einkum að eftirgreindum
atriöum:
ráðstöfun
og
1. Sorphreinsun
sorps.
2. Frárennsli.
3 Umhverfi atvinnufyrirtækja og
meðhöndlun úrgangs frá þeim.
4. Umgengni i tengslum við bú-
fjárhald.
5. Almenn umgengni i ibúöa-
hverfum og á opnum svæðum.
6. Vatnsból.
7. Brotajárn.
Sorpeyðing í ólestri
— Eigum við kannski að spjalla
ofurlitið nánar um þessa þætti?
Hvernig er það t.d. með sorp-
eyðinguna?
— Eyðingu sorps er viðast mjög
ábótavant. Mjög algengt er að
plast og annað rusl fjúki af haug-
um og að reykur frá brennslum
mengi loft. Viða er staðsetning
eyðingarstöðva mjög óheppileg
og reyk og óþef leggur frá þeim
yfir byggðina. Sé tekið saman
yfirlit um ástand sorpeyðingar á
16 stöðum er útkoman þessi:
StaðarvaUóheppilegt 10 staðir,
sæmilegt 6 staðir. Aðferöir við
eyðingu: opnir haugar (grafið
óreglulega), 9 staöir, brennt i ofni
5 staðir ekið i fjöru 1 staöur,
brennt á opnum haug 1 staður.
Girðingar: Agæt svæði 10 staðir,
fokgirðing 6 staðir. Eftirlit: litið á
11 stöðum, sæmilegt á 4 stöðum,
gott á einum stað.
Eitt þeirra sveitarfélaga, sem
hér eiga hlut að máli, hefur sýnt i
verki að unnt er aö leysa þetta
vandamál á viðunandi hátt.
Bráðabirgðaframkvæmdir eru
þvi óþarfar. Verra er þó, aö til eru
þeir staðir þar sem menn hafa
þvinær alveg haldið að sér hönd-
um með að koma sorpeyðingunni
i viðunandi horf.
— En hvað um frárennslið?
— Trúlega er mesta og algeng-
ast umhverfisröskun i þéttbýli á
fjörunni. Sannast sagna man ég
ekki til þess að hafa séð ómeng-
Haukur Hafstaö, framkvæmda-
stjóri Landverndar: Dæmi sýna
að unnt er að lcysa þessi mál meö
þeim hætti að viöunandi verði og
þvi þá ekki að gera það?
— mhg
rœðir við
Hauk Hafstað,
framkvœmda-
stjóra
Landverndar
um
umhverfismál
og athuganir;
sem Landvernd
gerði á 16 stöðum
á landinu
aðar f jörur i neinum bæ eða kaup-
túni á Islandi. Ekki vil ég þó full-
yrða, að svo sé allsstaðar háttað
en könnun okkar leiddi i ljós að
viða er fjaran bæði skolpveita og
ruslakista byggðarlagsins. Ég
held, að yfirleitt hafi sveitar-
stjórnir gert sér ljósa alvöru
þessa máls, en hafi hreinlega gef-
ist upp við úrbætur. Heilbrigðis-
reglugerðir kveða svo á, að allt
skolp frá þéttbýli skuli leitt út
fyrir stórstraumsfjörur. Yfirleitt
hefur þessu ákvæði ekki verið
framfylgt og sumsstaðar er hluta
af frárennslinu meira að segja
hleypt i hálf lokaðar hafnir.
Fjaran, sem samkvæmt eðli sinu
ætti að vera eftirsóknarvert úti-
vistarsvæði, er þvi viðast hvar
fráhrindandi umhverfi, svo ekki
sé meira sagt.
Þar ættu stéttarfélög
að taka í taumana
— Og ef við vikjum að verk-
stæðum og öðrum vinnustöðum?
— Jú. Þær stofnanir setja viða
mikinn svip á byggðarlagið.
Þetta eru yfirleitt dýrar bygg-
ingar, þar sem fólk er að störfum
flesta daga, svo sem fiskvinnslu-
stöðvar, sláturhús, bifreiða- og
vélaverkstæði. Umhverfi þessara
staða er viða mjög vanhirt, bygg-
ingar gjarna ófrágengnar hið
ytra, einnig lóðir og frárennsli.
Allskonar drasl er látið grotna
niður ár frá ári, ónýt veiðarfæri,
járnarusl og lifrænn úrgangur.
Margir slikir vinnustaðir stór-
spilla fjörunum. Könnun Land-
verndar sýndi ótvirætt að mikil
þörf er á að lagfæra umhverfi
vinnustaða og raunar furða, að
stéttarfélög skuli ekki hafa átt
frumkvæði að úrbótum, i sam-
starfi við sveitarstjórnir.
Brotalöm
á búf jarhaldinu
— Hver eru helstu vandamálin
við búfjárhald i þéttbýlinu?
— Aður fyrr var búfjárhald
veigamikill þáttur i lifi og afkomu
þéttbýlisisfólks. Or þvf hefur nú
dregið með kýr og kindur þvi i
þéttbýli stunda menn ekki lengur
búskap til þess að afla tekna.
Hinsvegar hefur hestamennskan
færst ákaflega mikið i aukana.
Hún veldur sumsstaðar veru-
legum umhverfisvandamálum,
sem stafa einkum af algeru
skipulagsleysi um staðsetningu,
húsakost og umgengni. Viða eru
þessi „hesthús” bara kofaræksni
og umgengni svo slæm, að meng-
un stafar af. Á nokkrum stöðum
hafa þó verið skipulögð hverfi
hesthúsa en þar sem sauðfjár-
búskapur er ennþá stundaður er
ástandið allsstaðar slæmt.
Þessi búfjáreign krefst og
mikils landrýmis til beitar og
vantar viða mjög á, að þvi hafi
. verið hugað, enda gróðurlendi i
nágrenni þéttbýlis tiðum mjög
illa farið af ofbeit. Allviða virðist
á þvi bera, að sveitarstjórnir
beinlinis treysti sér ekki til þess
að takast á við þessi vandamál.
Sumt i góðu horfi,
annað ekki
— Þú talaðir um opin svæði,
eigum við að lita nánar á þau?
— Já, gjarnan. Með opnum
svæðum er aðallega átt við afgirt
svæði svo sem skógræktarland og
það land annað, sem tekið hefur
verið til verndar: iþrótta- og leik-
velli, garða og fjörur. Þarna er
ástandið breytilegt. Sumir staðir
standa um þetta á gömlum merg
svo sem Borgarnes, aðrir eru að
hleypa úr hlaði. En varla er hægt
að tala um skipulag á opnum
svæðum nema helst á iþróttaleik-
vöngum og barnaleikvöllum,
enda hafa skipulegar aðgerðir
sveitarstjórna einkum beinst að
þessum viðfangsefnum. Um-
gengni við hús og á þessum svæð-
um er viða góð.
A hinn bóginn hefur náttúrlegu
umhverfi ekki verið sýndur sómi
að sama skapi. Flest eða öll þau
byggöarlög, sem könnunin tók
til( eiga sína sérstæðu og fögru
staði: hvamma, læki, ár og ár-
bakka, klettaborgir, lyngmóa og
tjarnir. Þetta eru kjörin útilifs-
svæði, sem oft hefur þvi miður
verið spillt með gálausri um-
gengni.
Tómahljóð
— Hvað hefur svo gerst i fram-
haldi af þessari könnun?

■ m
'ir ,1

.... . - '.V
k « ‘ * -
r ^^ «5 > • ~-,y • ~

■ • Z.■ •p'i.y • “■ ■■
" - - ■ '

Tómstundabúskapríum” fylgja gjarnan kofaræksni
og slæm umgengni sem mengun stafar af
— Er unnið hafði verið úr gögn-
unum 1978 voru sveitarstjórnum
sendar, til umsagnar og leiðrétt-
ingar, niðurstöður frá viðkom-
andi stööum. Þótti rétt og skyn-
samlegt að hafa þær i höndunum
áður en endanlega yrði gengið frá
niðurstöðum. En ekkert svar
barst og var það tómlæti okkur
mikil vonbrigði, þar sem við höfð-
um áður talið okkur finna áhuga
og samstarfsvilja hjá sveitar-
stjórnum og öðrum þeim, sem til
var leitað.
Þvi miður kom i ljós, að all-
margir staðir eru illa á vegi
staddir i umhverfismálum. Og þó
að úrtakið sé ekki stórt er þó
nokkuð rik ástæða til áð ætla að
það sé þverskurður af ástandinu.
1 nokkrum tilfellum, svo sem við
varanlega gatnagerð, hefur vel
og skipulega verið að verki staðið
og má hafa það til hliðsjónar við
aðrar framkvæmdir, fjármögn-
un, verktilhögun, samstarf o.fl.
Nokkur
megin atriði
Það liggur i augum uppi, að
brýna nauðsyn ber til þess að
bæta skipulag og vinnubrögð við
umhverfisverndarmál. Til þarf
að koma meira frumkvæði og
samstarf sveitarstjórna og betri
lög og reglugerðir til þess að
byggja á. Og þá vil ég gjarnan
benda á eftirfarandi atriði svona
til athugunar:
1. Auka þarf samvinnu sveitar-
stjórna og forráðamanna at-
vinnufyrirtækja um skipulag
og umhirðu á umhverfi
vinnslustöðva, svo sem á lóð-
um, hafnarsvæðum og fjörum.
2. Aukið samstarf þyrfti að kom-
ast á um sorphirðu og einnig
gevmslu á brotajárni, með
endurnýtingu þess i huga. Það
hlýtur að koma að þvi að við
gerum eitthvað úr þessum
verðmætum i stað þess að láta
þau spilla umhverfinu.
3. Samstarf sveitarstjórna og
áhugasamtaka um umhverfis-
mál þarf að auka. Hreinsunar-
herferð, sem Landvernd hefur
gengist fyrir að vori til nú
nokkur ár, hefur sýnt vaxandi
áhuga þátttökufólks og einnig
það, að með samstilltu átaki og
skipulegum vinnubrögðum er
hægt að ná góðuin árangri, án
þess að kosta til miklu fjár-
magni.
4. Nauðsynlcgt er að auka fræðslu
um umhverfismál, sem stuðli
að viðhorfsbreytingu um gildi
þeirra fyrir samfélagið. Þarna
geta skólar, félagasamtök og
heimili gegnt mikilvægu hlut-
verki.
5. Kanna þarf hvort sum verkefni
eru svo viðamikil og kostnaðar-
söm að þau séu smærri sveitar-
félögum ofviða og ef svo reynist
að finna leiðir til úrlausnar.
Ef þessar
niðurstöður sýna
réttan þverskurð
af ástandinu
þutfum við þá
ekki aö tylla
okkur niður
og hugsa
ráð okkar ögn
betur?
6. Setja þarf ný lög um um-
hverfismál, sem tryggi betur
mengunareftirlit og einnig
virkari skipulags- og náttúru-
verndarlög.
Fram kom i hópumræðum, sem
fram fóru um þetta mál, að nauð-
synlegt væri að halda áfram þess-
um könnunum; reynt yrði að ná
um þær samstarfi við sveitar-
stjórnir, svo að þær megi verða
sem ýtarlegastar og áhrifa-
mestar. Væri i rauninni ekki
óeðlilegt, að sveitarstjórnir
styrktu kannanirnar eitthvað
fjárhagslega. Greinilegt var, að
þeir sem sátu þessa ráöstefnu,
voru mjög jákvæðir gagnvart
þessum málum.
Gagnlegar
upplýsingar
— Nú liöur vist að lokum þessa
spjalls. Er það e.t.v. eitthvað,
sem þú kýst að koma á framfæri
svona að endingu, Haukur?
— Það væri þá að undirstrika
það, að aðalmarkmið Land-
verndar með þessari könnun var
aðfá fram sem gleggstar upplýs-
ingar um meginþætti umhverfis-
málaá nokkrum þéttbýlisstöðum.
Og þótt könnunin hafi hvorki
verið ýkja umfangsmikil né
kostnaðarsöm gaf hún okkur
ýmsar marktækar upplýsingar,
sem eru mjög gagnlegar fyrir
okkur i Landvernd. Geta þær
væntanlega komið að góðum
notum i baráttu okkar fyrir skyn-
samlegum samskiptum við land
og landsgæði og sameiginlegu
starfi okkar allra fyrir betra og
fegurra umhverfi og þar með
betra mannlifi á landi hér.
— mhg
ÞAÐ HEFUR ÖRUGGLEGA EKKIFARIÐ FRAMHJÁ NEINUM SEM ÆTLAR AÐ FERÐAST í SUMAR AÐ ÚRVAL BÝÐUR AÐEINS ÞAÐ BEZTA
AÐEINS ÞAÐ BESTA - ÍBUÐAGISTING Á SJÁLFRI MAGÁLUF-STRÖNDINNI
eyja lífsgleðinnar
ÚRVALS-feröir eru oft á tíöum uppseidar fram í tímann, er því viðskipta-
vinum ráölagt aö panta eins snemma og mögulegt er, þannig aö tryggt sé
að þeir geti feröast þegar þeim hentar og notiö bestu gistingar sem völ er á.
ÞAÐ ER STAÐURINN!
ím Komdu með til
URVAL
SÍMI26900
1/2/3 VIKUR -15. APR. - 2. MAÍ - 26. MAÍ - 2. JUN. -16. JUN. - 23. JÚN. - 7. JUL. -14. JÚL. - 28. JUL. - 4. AGU. -18. ÁGÚ. - 25. ÁGÚ. - 8. SEP. -15. SEP. - 29. SEP.
■e-e-g
3 APRIL 1Qft1
í
BIÐLISTI
BIDLISTI
I
10SÆTILAUS
FULLBÓKAÐ
I
FULLBÓKAÐ
LAUS SÆTI
LAUS SÆTI
LAUS SÆTI
FA SÆTI LAUS
f
BIDLISTI
I
FULLBÓKAÐ
15 SÆTI
LAUS
LAUS SÆTI
LAUS SÆTI
LAUÖ
SÆTI