Þjóðviljinn - 06.05.1981, Side 9

MiiHikudagur «. mai 1981 pJóÐVILJlNN — SIDA 9
Umráðasvæði
golfvallarins
verður óbrevtt
I tillögu Borgarskipulags og
skipulagsnefndar var gert ráö
fyrir þvi að eftir aldamót mætti
setja niöur miöbæjarkjarna á
vestasta hluta golfvallarins i
Grafarvogi. Jafnframt geröi til-
lagan ráö fyrir þvi aö völlurinn
yröi stækkaöur til austurs og
norðurs um jafnstórt svæöi og
hann missti og aö borgin græddi
þaö land upp fram til aldamóta.
Þessi tillaga mætti mikilli and-
stööu hjá kylfingum, en sem
kunnugt er fengu þeir engar
bætur né aöstoö borgarinnar
þegar þeir voru reknir af Golf-
skálahæöinni um áriö og þótti
þeim sem nú væri veriö að vega
tvisvar i sama knérunn. Stjórn
Golfklúbbs Reykjavikur sam-
þykkti mótmæli gegn þessari til-
lögu og meirihluti borgarráös
féllst á sjónarmiö kylfinga.
1 borgarráöi þann 3. april lögöu
fulltrúar meirihlutans fram svo-
hljóðandi breytingartillögu: ,,Af-
mörkun á opnu svæöi, til sér-
stakra nota á Grafarholti, svæöi
golfvallarins, skai tii vesturs og
noröurs miöuö viö núverandi
afmörkun hans”. Þessi tillaga
var siöan samþykkt i borgar-
stjórn s.l. fimmtudag meö at-
kvæöum fulltrúa meirihlutans, en
Sjálfstæðisflokkurinn sat hjá.
i
Astæöan fyrir hjásetunni var
sýndartillaga sama efnis sem
þeir lögöu fram viku eftir aö til-
laga meirihlutans um óbreytt at-
hafnasvæöi golfvallarins var
komin, en þann 10. april lögöu
fulltrúar Sjálfstæöisflokksins
fram svohljóöandi tillögu i
borgarráöi: „Borgarráö sam-
þykkir aö golfvöllurinn i Grafar-
holti skuli ekki skertur. Er þvi
skipulagsnefnd falið aö endur-
skoða tillögur sinar hvaö hann
snertir, bæöi varöandi ytri mörk
hans og varðandi þá miðbæjar-
starfsemi sem nú er gert ráö fyrir
viö vesturenda hans og er likleg
til að þrengja verulega aö honum
i framtiðinni”.
Þessari tillögu íhaldsins visaöi
meirihluti borgarstjórnar frá s.l.
fimmtudag með tilvisun i sina til-
lögu sem er nákvæmlega sama
efnis og var fyrr fram komin. Af
frétt Morgunblaösins s.l. sunnu-
dags mátti hins vegar ráöa að
svæði golfvallarins yröi skert en i
fyrirsögn á 2. siöu sagöi:
„Borgarstjórnarmeirihlutinn
visaöi tiilögu um golfvöllinn frá”.
1 lok fréttarinnar kemur þó fram
aö tillaga meirihlutans um sama
efni hafi verið samþykkt.
— AI
KUIan slegin í sumri og sól.
Byggð norðan Stekkjar
bakka felld niður
1 borgarstjórn var samþykkt
með öllum atkvæðum tillaga
meirihlutans um að fella niður
fyrirhuguð ibúða- og stofnana-
svæði norðan Stekkjarbakka i
Breiðholti, en á tillögu skipulags-
nefndar var ráð fyrir þvi gert að
þau yrðu tekin til nýtingar eftir
aldamót. I tillögunni sem borgar-
stjorn samþykkti segir að svæðin
séu felld niður til þess að koma
megi þar fyrir hugsanlegri teng-
ingu milli Reykjanesbrautar og
Höfðabakka samsiða Stekkjar-
bakkanum.
— Ai
Fliigvölliirmn fluttur?
í einni af breytingartil-
lögum borgarráðsmeiri-
hlutans, sem samþykktar
voru á borgarstjórnar-
fundinum segir: ,,Áfram
verði kannaðir möguleikar
á flutningi Reykjavíkur-
flugvallar og hugsanlegri
nýtingu svæðisins undir
aðra starfsemi, skv. nán-
ari ákvörðun borgarráðs".
Það vaktiathygli að þrir ræðu-
menn á fundinum gerðu flug-
vallarmálið sérstaklega að um-
ræðuefni. Siguröur Haröarson
formaður skipulagsnefndar
kynnti sjónarmið nefndarinnar
sem eru samhljóða ofangreindu.
Guðlaugur Gauti Jónsson fulltrúi
Alþýöuflokksins i skipulagsnefnd
tók undir orð Sigurðar, en flokks-
félagi hans, Sjöfn Sigurbjörns-
dóttir, tók sterkar til orða. Hún
sagði að meginverkefnið i skipu-
lagsmálum Reykvikinga nú væri
að taka flugvallarsvæðið til bygg-
inga.
— AI
á dagshrá
>Víst getum við haldið árunni hreinni
og hafnað allri málamiðlun. En sá
breiði vegur liggur því miður hvorki
til árangurs, fjöldafylgis né
raunverulegrar byltingar
Áran hrein
Á útmánuðum birtust hér i
blaðinu tvær greinar um náms-
lánamál. Sú fyrri bar heitiö
„Stjórnun á menntunarmöguleik-
um?” og var eftir stjórn
Sine-deildarinnar i Arósum, þau
Ara Skúlason, Gylfa Pál Hersi og
Heiðbrá Jónsdóttur. Var hún
beint svar við grein eftir mig i
janúar. Siðari greinin hét „Kjör
danskra námsmanna og
islenskra” og var eftir Gest
Guðmundsson, fyrrverandi for-
mann Stúdentaráðs Háskóla Is-
lands, en núverandi félagsfræði-
nema i Kaupmannahöfn. Grein
hans er dagsett 16. febrúar og
birtist i blaðinu helgina 7.-8.
mars eða nokkrum dögum áður
en sögulegar kosningar fóru fram
til Stúdentaráös. Þótt henni sé
ekki stefnt að mér beinum oröum
er þar tæpt á ýmsum atriðum er
varða störf min sem stjórnarfor-
manns i Lánasjóði Islenskra
námsmanna.
Þar eð bæði tima mlnum og
rými blaösins eru takmörk sett
get ég ekki svarað þessum grein-
um sem vert væri. Þannig sé ég
mér ekki fært að svara grein
Gests I einstökum atriöum enda
fæ ég ekki betur séð en hann vilji
helst bregöa mér bæði um
heimsku og siöleysi og má þvi
sjálfsagt einu gilda hvaða svör ég
heföi uppi.
1 staö þess að fara á berjamó i
grein þeirra Arósarmanna og
gera hverju atriði litil skil, kýs ég
aö gera tvö meginatriði að uppi-„
stöðu þessarar greinar. Jafn-
framt kann þá að vera að hún
höföi ekki aðeins til áhugamanna
um námslánamál. Fyrra atriðiö
varðar skilgreiningu mina á láns-
hæfu námi sem félagslegri vinnu
en hið síðara snýst um stjórnlist
og baráttuaöferðir sósialista sem
komast I eöa sækjast eftir að
komast I þá aðstöðu að hafa ein-
hver áhrif á umhverfi sitt i auö-
valdssamfélagi.
Nám sem
félagsleg vinna.
I fyrri grein minni frá 16. janú-
ar komst ég m.a. svo aö orði að
sósíalistar hlytu að viðurkenna
afdráttarlaust að
„nám er vinna, en af þvi leiðir
að námsmenn eiga rétt á að-
stoð úr almennum sjóöum,
a.m.k. ef þessi vinna er
félagsleg, þ.e. hún birtist öðr-
um með frjóum hætti.”.
Niöurlagsorð þessarar klausu
hafa farið illilega fyrir brjóstiö á
þeim Ara, Gylfa Páli og Heiöbrá.
Vist er viðfangsefnið snúið og ég
var satt að segja ekkert alltof
ánægður með oröalagið sjálfur.
En á dauða minum átti ég von
fremur en þvi að marxistar yrðu
fyrstir til að hnjóta um þessa
notkun mina á hugtakinu „félags-
leg vinna”. Ég tel mig sumsé
vera að beita þessu hugtaki á
svipaðan hátt og Marx gerir all-
vlða I ritum slnum, sbr. til að
mynda eftirfarandi tilvitnun úr
ritinu „Laun, verö og gróði”:
„Til þess að framleiða vöru
veröur aö verja til hennar eða
binda I henni ákveöið magn
vinnu og ég segi ekki aðeins
vinnu, heldur félagslegrar
vinnu Maður sem framleiðir
hlut til beinna eigin nota, til
neyslu handa sjálfum sér,
framleiðir afurðenekki vöru:
Sem sjálfum sér nægur fram
leiðandi getur hann látið sér
samfélagið óviðkomandi. En
til þess að framleiða vöru
verður maöurinn ekki aöeins
að framleiða hlut, sem bætir
úr félagslegri þörf, heldur
verður sjálf vinna hans að
vera hluti af þvi heildarmagni
vinnu sem samfélagið innir af
hendi.” (Orvalsrit, I. bindi,
bls. 174, leturbreytingar þar).
Sem sagt: Félagsleg vinna er
vinna sem miðast ekki eingöngu
við eigin þarfir einstaklingsins,
heldur tengist (einhverjum i)
samfélaginu sem hann lifir og
hrærist i. Nokkru siðar segir
Marx nokkuð sem á ekki siður er-
indi inn i þessa umræðu:
,'Þar sem gildi vöru ákvarðast
af þvi magni vinnu sem lögð
er I framleiðslu hennar, þá
kynni svo aö virðast að þvi lat-
ari og klaufskari sem maður
er, þvi verðmætari yrði fram-
leiðsla hans, þar sem hann
þyrfti þá þeim mun fleiri
vinnustundir til aö ljúka sinu
verki. En það væri samt
hrapallegur misskilningur.
Þið munuð minnast þess, að
ég notaði orðin „félagsleg
vinna” og það er margt inni-
falið I þessari skilgreiningu
„félagsleg”. Þegar sagt er að
gildi vöru ákvarðist af þvi
magni vinnu sem er lagt i
hana, er kristallaö i henni, þá
er átt við það magn vinnu sem
er nauðsynlegt til framleiðslu
hennar i þjóöfélagi á ákveönu
stigi, við ákveðnar meðal-
framleiðsluaöstæður, ákveð-
inn félagslegan meðalvinnu-
hraða og meðalhæfni þess
vinnuafls sem notað er.”
(Sama rit, bls. 176—7, letur-
breytingar þar).
Hér er vonandi lika talað nógu
skýrt. Þegar um nám er að ræða
er að visu e.t.v. ekki augljóst
hvaða vöru er verið að framleiða
en það skiptir ekki máli I þessu
samhengi. Við getum allavega
dregið þá ályktun af þessum orð-
um Marx að nám þurfi að full-
nægja einhverjum skilyröum um
árangur, framvindu eða þvium-
likt til þess að geta talist félagsleg
vinna skv. skilgreiningu hans.
Maður sem vill stunda nám sem
hann á ekkert erindi i er að ýmsu
leyti hliðstæður klaufa sem vill
endilega stunda smiðar, sjóveik-
um manni sem vill stunda sjó eða
lofthræddum manni sem vill
leggja það fyrir sig að mála há-
hýsi. 1 öllum samfélögum sem
hafa náð ákveðnu skynsemisstigi
eru þessi dæmi i reynd ekki talin
til félagslegrar vinnu i skilningi
Marx.
Þetta var allt og sumt sem ég
vildi sagt hafa með orðum minum
um nám einstaklingsins sem
félagslega vinnu: Það þarf ann-
ars vegar að tengjast öðrum með
einhverjum, helst áþreifanlegum,
hætti, og hins vegar aö fullnægja
einhverjum skilyröum um fram-
vindu.
Af þessu leiöir að ég hafði alls
ekki I huga þá merkingu orösins
„félagslegur” sem nú er efst á
baugi i svokölluðum velferðar-
rikjum Vesturlanda. Satt best aö
segja furöar mig allmjög að,
danskir sósialdemókratar skuli
hafa haft svo djúptæk áhrif á
orða- og hugtakaforða þeirra þre-
menninga að þeim veröur nær
hendi aö snúa út úr orðum minum
heldur en aö sjá hina marxísku
merkingu (Að tala um nám sem
félagslega vinnu er auðvitaö allt
annað en að tala um „félagslegt
nám” eins og þau gera mér upp
og leggja siöan út af i kratiskum
anda).
Einnegin felst I þessu aö það
hvarflar ekki aö mér að flokka
nám i sundur eftir tegundum eöa
námsgreinum eins og þremenn-
ingarnir óttast. Ég er alls ekki
þeirrar skoöunar aö almanna-
valdið eigi að hafa bein áhrif á
námsval manna, enda hræöa öll
spor i þeim efnum, bæði vestan
tjalds og austan. Ég er andvlgur
hvers kyns óþörfum og órök-
studdum takmörkunum á að-
gangi til náms, þar á meðal þeim
hugmyndum um fjöldatakmark-
anir i læknanámi sem hafa verið
á döfinni með hvildum svo lengi
sem elstu menn muna. Þrátt fyrir
slikan söng er enn skortur á lækn-
um I heiminum og ef við litum
okkur nær er enn langt I land að
læknaþjónusta hér á landi, jafn-
vel i Reykjavik, fullnægi þeim
kröfum sem almenningur vill
gera.
Málamiðlun
eða einangrun?
Ég vona að mér hafi tekist að
draga eitthvað úr þeim áhyggjum
sem þremenningarnir frá Arós-
um gerðu sér af hugmyndum
minum um lánshæft nám sem
félagslega vinnu. Og jafnframt
hefur skýrst fyrir sjálfum mér
kjarninn i þeim forsendum sem
störf min aö námslánamálum eru
reist á. Mér sýnist þó að lokum
ekki vanþörf á að minna á al-
mennari vanda sem stundum
gleymist I hita baráttunnar.
Þessi vandi snýr að okkur öll-
um sem teljum okkur róttæka
sósialista en lifum I samfélagi
sem við teljum til kapitalismans
og tileinkum okkur það gagnrýna
hugarfar sem i þvi felst. Mér sýn-
ist að við séum i rauninni öll að
gllma við sama samviskuspurs-
málið, hvort sem við störfum I
stjórnmálaflokki eða öðrum rót-
tækum hreyfingum sem seilast til
áhrifa, hvort sem við tökum að
okkur hálfteknókratisk (tækni-
leg) verkefni eins og aö sitja i
stjórn Lánasjóðs eða við berj-
umst fyrir áhrifum sósialista i al-
mennum samtökum eins og
stéttarfélögum eöa námsmanna-
samtökum. Við eigum ævinlega
um tvær meginleiöir að velja, auk
annarra kosta á milli þeirra.
Annars vegar er sú málamiölun
sem kann að sýnast nauðsynleg
til áhrifa, árangurs og fjöldafylg-
is (ef við sækjumst eftir þvi), en
þá veröum við vissulega sifellt að
halda vöku okkar að ekki sé geng-
ið of langt. Hins vegar er sú leið
aö halda árunni hreinni og hafna
allri málamiðlun eða þvi sem
næst, en þessi breiði vegur virðist
mér oft og tiðum liggja til ein-
angrunar og áhrifaleysis þannig
að eftir standa aöeins fámennir
hópar eins og hrópandinn i eyði-
mörkinni.
Þvi hefur þessi klassiski vandi
komið upp á yfirborðiö i huga mér
nú, aö mér þykja ýmsir ágætir
menn hafa hallast um of að slðari
leiöinni I skrifum sinum um
námslánafrumvarp það sem lagt
var fyrir menntamálaráðherra
slðastliðið haust. Að minnsta
kosti vildi ég gjarnan sjá merki
þess aö menn hefðu i raun og veru
skoöaö allar hliðar málsins, áður
en ég sannfærist um það að um
igrundaða afstöðu sé að ræða.
Það er auðvitað i sjáfu sér eðli-
legt aö menn velji sér baráttu-
leiðir m.a. i samræmi við for-
sendur hvers og eins, skaplyndi
og önnur persónuleikaeinkenni
o.s.frv..Hitt er öllu verra þegar
ágreiningur um leiðir glepur
mönnum sýn til hinna sameigin-
legu markmiöa og hinnar sam-
eignlegu þjóöfélagsgreiningar.
Um það vitna dæmin bæöi fyrr og
siöar, bæöi meðal róttækra afla
og hjá andstæðingum þéirra. Og
óþörf gifuryröi og útúrsnúningar
eru vitaskuld aöeins vatn á myllu
kölska. 3. mai 1981