Þjóðviljinn - 14.08.1981, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 14. ágúst 1981
UOOVIUINN
Málgagn sósfalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Otgáfutélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Umsjónarmaöur sunnudagsblaðs: Þórunn Sigurðardóltir
Afgreiðslustjóri: Valþór Hlöðversson
Blaðainenn: Álíheiður Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guðni Kristjánsson.
iþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
OUit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Kristin Fétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Otkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siðumúla 6,
Ileykjavik, sími 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf..
Heilsugæslustöðvar, þögul
bylting í heilbrigðiskerfmu
• í heilbrigðismálum hafa, á undanförnum árum, orð-
ið meiri f ramfarir en f lestír virðast gera sér grein fyrir.
Ein vísbending um þessar framfarir er að síðan 1960
hefur sú hlutdeild þjóðarteknanna,'sem varið er til heil-
brigðismála meira en tvöfaldast. Árið 1980 er áætlað, að
um 8% þjóðartekna haf i verið notuð til að greiða kostnað
af heilbrigðisþjónustu. Meira máli skiptir þó, að ekki
verður annað séð en að þessi útg jaldaaukning haf i skilað
landsmönnum drjúgan spöl í átt að bættum lífskjörum.
• Meðal þeirra sviða heilbrigðismála, sem mestum
stakkaskiptum hafa tekið á undanförnum árum er al-
menn læknisþjónusta og heilsugæsla í dreifbýli.
• Það eru ekki mörg ár síðan hér á landi ríkti mjög al-
varlegt ástand í heilbrigðismálum utan þéttbýlis. Um
langt skeið hafði verið mjög tilfinnanlegur skortur á
læknum til að sinna almennri læknisþjónustu víða um
land. Þetta vandamál fór vaxandi, er leið á sjöunda ára-
tuginn með þeim afleiðingum, að f jölmörg læknishéruð
voru langtímum saman læknislaus og í sumum hafði
ekki setið læknir árum saman.
• Fáir aðrir en þeir, sem hafa búið við samfellt
læknisleysi, geta gert sér grein fyrir þeirri skerðingu á
almennum lífskjörum, sem í slíku felst.
• Þessi atriði eru því miður heldur tekin með í kaup-
máttarmælingum efnahagsstofnana. Af því má hins
vegar draga nokkurn lærdóm, að skortur á læknis-
þjónustu var ein þeirra ástæðna, sem hvað oftast voru
nefndar til að útskýra hinn umfangsmikla fólksflótta til
suð-vesturhluta landsins á áratugnum 1960-1970. Það var
því ekki af ástæðulausu, sem vinstri stjórnin 1971-1974
gerði bætta heilbrigðisþjónustu í dreifbýli að einum
hornsteini þeirrar byggðastefnu, sem hún tók upp.
• Það féll í hlut Magnúsar Kjartanssonar í embætti
heilbrigðisráðherra að leggja til atlögu við þetta vanda-
mál.
• Á ráðherraferli sínum gerði Magnús Kjartansson
margar ráðstafanir til að bæta heilbrigðisþjónustu í
dreifbýli. Mikilvægasti þátturinn í því starfi var þó
setning laga um heilbrigðisþjónustu, sem tóku gildi 1.
janúar 1974. Með þessum lögum var brotið blað í ís-
lenskri heilbrigðisþjónustu. Meðal mikilsverðustu ný-
mæli þeirra var það, að nú var kveðið á um byggingu
kerfis heilsugæslustöðva um allt land. Innan þessara
heilsugæslustöðva skyldi annast alla almenna læknis-
þjónustu við íbúa viðkomandi héraðs. Við stöðvarnar
skyldu starfa að jafnaði 1-3 læknar, eftir stærð
héraðanna, auk hjukrunarfræðinga og annars starfliðs,
og þær skyldi búa fullkomnum tækjabúnaði.
• Á grundvelli þessara laga um heilbrigðisþjónustu
hafa nú yf ir 40 heilsugæslustöðvar tekið til starfa út um
allt land. Margar þeirra eru í nýju húsnæði. Aðrar eru
staðsettar í sjúkrahúsum eða öðru nothæf u húsnæði, sem
fyrir hefur verið.
Meginatriðið er þó það, að tilkoma heilsugæslustöðv-
anna hefur valdið byltingu í heilbrigðisþjónustu í dreif-
býlinu. Læknaskorturinn, sem áður var þar stöðugt
vandamál og sífellt fréttaefni f jölmiðla, heyrir nú víða
sögunai til. Sú kjarabót fyrir íbúa viðkomandi héraða,
sem íþessufelst, verðurseint metin til f jár.
• Byltingin í hinni almennu heilbrigðisþjónustu dreif-
býlisins, sem orðið hef ur í kjölfar heilsugæslustöðvanna,
hef ur leitt til þeirrar sjaldséðu niðurstöðu, að Reykjavík
stendur nú landsbyggðinni verulega að baki hvað þessa
þjónustu varðar.
• í greinargerð, sem Heilbrigðismálaráð Reykjavíkur
lagði fyrir Heilbrigðisþing í október sl., voru færð rök að
því, að Reykjavík væri nú meðal þeirra læknishéraða,
sem verst væru sett á sviði almennrar læknisþjónustu.
Bent var á, að í Reykjavík séu miklu f leiri einstaklingar
um hvern heimilis- eða heilsugæslulækni en utan Reykja-
víkur. Meira en 10 þúsund manns séu án heimilislæknis í
Reykjavík, og að Reykvíkingar geta ekki notið þess
mikilvæga þjónustuauka, sem felst í vinnuhagræðingu á
heilsugæslustöðvum. Þetta síðastnefnda kemur ekki
hvað síst f ram í því, að utan dagvinnutíma er aðeins einn
læknir til að sinna bráðum sjúkdómstilfellum 80 þúsund
manna byggðar í Reykjavík.
Svavar Gests-
son í Moskvu
S\a'ar (iestsson.
íormaAur MþýAuhandu
lagsins. « r þi-ss.i dagana
i upinN'rri heimsokn i
Mosk\u S\n ir latiit
heita M-m hi r -a' um art
raila heimsokn hans si m
filausmalaradhirra i
IhmM fi'lagsmálaráithiTra
Smi-trikjanna. I>ad er
auiMituil sjonarspil i-itt.
Ileimsokn S\a\ars
(losts.sonar «>r til þess
gent aA treysta tenvtslin
milli Kommúnistaflokks
Sovétrikjanna og Al-
þyAuhandalaKsins.
l*egar Svavar (íest.v
son var kjorinn formaA
ur MþydiihandalaK-sins
a siAasta ari var á þaA
hi-nt hér i MorKunblaiV
inu. art athyKÍisverrt
þáttaskil hefAu orAirt i
MþýAuhandalaKÍnu. í
fyrsta sinn eftir stofnun
þess var fulltrui Kamla
kommúnistakjarnans
kjnrinn formaAur þess-
ara samtaka. lú'gar Al-
einarj
lngi K. llelKason
Tengslin endurnýjuð
Alþýðubandalagiö hefur endurnýjaö og eflt tengsl sín viö
Kommúnistaflokk Sovétríkjanna. Heimsókn Svavars Gestssonar.
formanns Alþýöubandalagsins, til Moskvu þessa dagana er ,
staöfesting á því. Hinn nýi leiötogi kommúnista hér er aö kynna sig
í Moskvu, koma sér upp samböndum og ræða viöhorfin í pólitíkinni
hér viö ráöamenn þar. Jafnframt er hann aö undirbúa sig undir þaöi
aö taka viö þeim samskiptum, sem Ingi R. Helgason hefur haft meö
höndum frá því aö Brynjólfur og Einar hættu afskiptum af
stjórnmálum.
istaflokknum taldi sér
orrtið óhalt að sýna sitt
rétta andlit. In'Kar nu
haóir þeim um olmkaup.
Kn nu er Ingi K.
Ilelgason kominn nokk
uð til aldurs ok þá er
auðvitað nauðsynleKl. að
iy tiL
art forna hagsmunum^
launþiga fyrir valda-
stola. .lafnframt
atla. að þeir hafi lagt |
aher/lu a það. að n
þi'Kar Mhvðuhanda 1 ajy
klippt
■ Hættuleg tengsl
Uff. Feginsandvarp mátti
I heyra á ritstjórnarskrifstofum
J Þjóðviljans i gær, þegar augum
■ var rennt yfir Morgunblaðið.
I Allt á sinum stað. Við vorum
I farin að halda á blaðinu, að
J Mogginn ætlaði að leiða
* Moskvuheimsók n Svavars
I Gestssonar hjá sér. En Stak-
I steinar stendur sinn vörð:
„Moskvuheimsókn Svavars
■ Gestssonar nú er söguleg vegna
I þess, að hún sýnir að kommún-
I istar hér ú tslandi eru ekki leng-
■ ur hræddir við að sýna sitt rétta
. andlit og viðurkenna tengsl sin
I við Moskvu.”
Klippari hefur ávallt verið
■ jieirrar skoðunar að menn ættu
! að sýna sitt rétta andlit. Þannig
I sýndu Sverrir Hermannsson og
I Þorvaldur Garðar Kristjánsson
■ „sitt rétta andlit” með þvi að
J leggja blómsveig á leiði Lenins
I á Rauða torginu i vor, og
I „viðurkenndu” þannig tengsl
* sin, ekki aðeins við Moskvu,
J heldur sjálfan Leninismann.
I Enda sýnist ekki veita af að
I hressa upp á lýðræð-
* islegt miðstjómarvald i Sjálf-
J stæðisflokknum um þessar
I mundir.
! Hiö rétta andlit
Þeir Sverrir og Þorvaldur
I Garðar voru þó aðeins spor-
J göngumenn Geirs
• I Hallgrimssonar, sem „sýndisitt
I réttaandlit” þegar árið 1976, er
I hann fór i opinbera heimsókn i
1 boði Aleksanders heitins Kosy-
■ gins, þáverandi forsætis-
I ráðherra Sovétrikjanna. Tengsl
I formanns Sjálfstæðisflokksins
J við Sovétrikin hafa æ siðan
■ verið hin innilegustu, og hefur
I hann m.a. margsinnis visað til
I þakklætis Kosygins fyrir það að
1 íslendingar vildu ekki hafa
J atómvopn á Islandi. Þessi mál
I bar á góma hjá þeim Geir og
I Kosygín á glaðri stund i Kreml.
Móttökurnar sem Geir
J Hallgrimsson fékk i Sovétheim-
I sókn sinni voru ákaflega
I höfðinglegar og var honum sýnd
■ margháttuð virðing til sann-
J indamerkis um ævarandi
I vináttu Sovétþjóðanna i' garð
I Islendinga og Sjálfstæðismanna
' sérstaklega. Okkur þykir það
J miður að verða að viðurkenna
| að viðhöf nin sem mætti Svavari
I Gestssyni mun hafa verið mun
I minni, en þegar Geir gerði
J garðinn frægan i Moskvu. Þótt
I þeir séu báðir flokksformenn,
I j)á hafði Geir það fram yfir
* Svavar að vera ekki aðeins al-
I mennur ráðherra, heldur einnig
I forsætisraðherra, og þeir eru
I nákvæmir með titlana Kreml-
■ verjar.
I Tengsl Palme
i og Brandts
Nýverið hafa tveir merkis-
J kratar sýnt sitt rétta andlit með
■ Moskvuheimsókn. Olof Palme
I formaður sænskra jafnaðar-
I manna fór sérstaka för til þess
J að ræða við starfsbróður sinn
■ Brésjnef, og Willy Brandt for-
I maður vestur-þýskra jafnaðar-
I manna hafði áður gertákaflega
, umtalaða för á fund Leonids að
■ ræða friðarumleitanir. Þeir
I voru ekkert „hræddir við að
sýna sitt rétta andlit og viður-
, kenna tengsl sin við Moskvu”,
i og má það merkilegt heita
hversu Moskvuhollt alþjóða-
samband jafnaðarmanna
, virðist orðið, þótt Alþýðuflokk-
Iurinn islenski eigi aðild að þvi.
Hverju var lofað?
■
LOg ekki má gleyma Asmundi
forseta ASI og Karvel sem not-
-•9 skorið
Geir ásamt Kosygin í Moskvu '76. Hverju var lofað?
A tali við sovéska flokksbrodda, frá v. Geir, Hannes Jónsson, Pétur
Thorsteinsson og Björn Bjarnason, leiðarahöfundur Morgun-
blaðsins. Um hvað var samið?
uðu tækifærið til þess að þrasa i
gestgjöfum sínum um pólitík, i
stað þess að þiggja af þeim
veigar og vináttuhjal. Klippari
tekur undir það með Morgun-
plaðinu að gát verður að hafa á
þeim pólitikusum islenskum,
sem „sýnthafa sitt rétta andlit”
og farið tilMoskvu. Það er til að
mynda mjög liklegt að
Sovétmenn hafi áreiðanl. heit-
ið Geir Hallgrimssyni, Sverri
Hermannssyni og Þorvaldi
Garðari Kristjánssyni beinum
og óbeinum stuöningi, sem þeir
teija sig þurfa á að haida, til
þess að treysta og efla völd
Sjálfstæðisflokksins, svo notuð
séu orð Staksteinars. Hvers
vegna skyldu Kremlverjar
annars vera að bjóða þeim?
Ekki getur það verið að það
þyki ómaksins vert að bjóða
þeim sem fulltrúum islenska
rikisins, sem ráðherrum eða
þingmönnum? Varla eru
Sovétmenn að endurgjalda boð
til Islands, með sifelldum heim-
boðum til islenskra
ráðamanna? Ekki getur verið
nein þörf á að ræða viðskipta-
samninga Islands og Sovétrikj-
anna? Nei, það er rétt hjá Stak-
steinari, að meira hlýtur að búa
undir. Við sjáum hvernig Sverr-
ir, Þorvaldur, Geir Hallgrims-
son og Svavar þjóna hagsmun-
um Sovétmanna á Alþingi i vet- ■
ur. Oft kemst upp um strákinn
Tuma, þegar minnst varir-e.k.hj
Geir Hallgrimsson og Björn Bjarnason að skoöa keisaraleg farteski
ásamt Farafanov sendiherra, sem Morgunblaðið margupplýsti að
væri útsmoginn og háttsettur KGB maður. Hvaða aðstoð hét hann
Geirsarminum?