Þjóðviljinn - 14.08.1981, Síða 5

Föstudagur 14. ágúst 1981 ÞJÓDVILJINN — StÐA 5
ORKURÁÐSTEFNAN í NAIROBI
FRÉTTASKÝRING
Ekkert er rætt um olíuna
Orkumálaráðstefnan í
Nairobí i Kenýa hófst á
mánudag með ræðu Indiru
Gandhi, sem sagði að ein
af ástæðum orkukrepp-
unnar i heiminum væri að
orkuframleiðslan væri á
höndum of fárra. Þetta
hefði verið iðnvæddum
löndum í hag, sem hafa
náð sæmilegu velferðar-
stigi með hjálp hingaðtil ó-
dýrrar og nægrar orku.
Erfiðleikum siðustu ára i orku-
málum hefðu iðnrikin mætt með
aukinni áherslu á útflutning til
þróunarlandanna, og iðnaðarupp-
bygging i velflestum þeirra á þvi
við tvöfaldan vanda að etja, bug-
andi samkeppni erlends iðnvarn-
ings og sifellt hærra orkuverð.
Iðnþjóðir verða að styðja þró-
unarrikin á vettvangi orkumála
með stóraukinni miðlun þekking-
ar og tæknikunnáttu, sagði ind-
verski forsætisráðherrann, það
verður að stefna að þvi að þró-
unarlöndin verði sjálfum sér næg
i orkumálum.
Sendinefndir þróunarlandanna
á ráðstefnunni leggja áherslu á,
að iðnvædd riki veiti til þess fé
gegnum Sameinuðu þjóðirnar að
rannsaka þær nýju leiðir i orku-
málum, sem henta þriðja heimin-
um: útheimta ekki kostnaðar-
samt tæknibrölt og sjá fyrir
varanlegri orku. Þróunarlöndin
vilja setja á stofn sérstaka stofn-
un á vegum Sameinuðu þjóðanna
til þess arna, en til þess eru iðn-
rikin treg vegna þess aö þau
mundu þurfa að bera af henni
megin kostnaðar.
A ráðstefnunni á að ræða um
nýjar leiðir i orkumálum, þar-
undir um sólarorku, vindorku,
orku úr hafi, nýtingu jarðhita, og
er Island þar sérstakt dæmi, um
lifræna orku af ýmsu tagi, betri
nýtingu á orku dýra, um mó-
brennslu og vatnsorku. Þar mun
hinsvegar ekki rætt um þá elda,
sem heitast brenna á þjóðum
heims i þessum efnum; oliumál
eru ekki til umræðu, ekki kjarn-
orka, kola- eða gasvinnsla. Hér
eru of viðkvæm mál á ferðinni
fyrir alþjóölega ráðstefnu af
þessu tagi. Oliuframleiðslulönd
til dæmis eru ekki til viðræðu um
verðiagsmál og dreifingar á
alþjóðlegum vettvangi. Þær iön-
Afriskar konur safna sprekum tii húshitunar og matseidar. Hefðbundnar orkulindir ganga óðum tii þurrðar, og skóglendi jarðar er
þar engin undantekning.
Fyrir þrjátiu árum var fjórð-
ungur jarðar skógi vaxinn. Nú
er helmingur þess skógar
eyddur, og trjágróður jarðar er
felldur miklu hraðar en nýr vex
upp. Vaxandi viðarskortur um
heimsbyggðina hefur af sumum
verið ncfndur ,,hin orku-
kreppan”. Iiún leggst aðallega
á þróunarlöndin.
Tré er sama og hiti fyrir nær
helming jarðarbúa. 1 Afriku er
um 90% af höggnum skógi not-
aður til hibýlahitunar og mat-
seldar, og verður að leita sifellt
lengra inni skógana.
Viða er aðeins um nokkur ár
að tefla þangað til skógar eru
eyddir, og sér þá frammá
griðarlegan vanda i ýmsum
þriðjaheimslöndum, þjóðflutn-
inga og jafnvel hungursneyðir.
Það skortir ekki tillögur til
lausnar vandanum, og á orku-
sýningu i tengslum við ráðstefn-
una i Nairobi eru til sýnis áætl-
anir um nýrækt skóga og tæki og
aðferðir til betri nýtingar á viði
til húshitunar. En til að leysa
vandann þarf bæöi fjármagn,
tækniþekkingu og vilja, og þar
virðast þau riki sem eiga i mest-
um vanda standa sifellt verr að
vigi.
„Hin orkukreppan” herjar
nefnilega einkum á þau þró-
unarrikja sem fyrir eiga i mest-
um vanda af sihækkun oliu-
verðs. Hátt oliuverð þýðir minni
iðnþróunarmöguleika sem þýðir
að hinir fátækari i heiminum
verða sifellt fátækari og van-
megnugri þess að setja hemil á
skriðið ofan bakkann.
Ráðamenn þessara þróunar-
þjóða standa þvi frammi fyrir
erfiðri endurskoðun á áætlunum |
sinum til viðreisnar. Þær hafa ■
hingað til einkum byggst á að ■
þróa þann veika iðnað sem á J
vestræna visu hefur verið ■
stundaður i löndunum. En til I
þess þarf samfélagsþróun al- ■
menn að beinast i jákvæða átt, §
og til þess þarf landbúnaður að ■
minnsta kosti að halda i horfinu ■
i þróunarrikjunum.
Fyrir svo utan þau áhrif sem ■
stórfelld eyðing skógi vaxinna ■
svæða hefur á andrúmsloft
jarðar...
þjóöir sem kunna að lýsa upp hús
með kjarnorku nota þá þekkingu i
pólitiskri verslun hingað og
þangað, og tygja sig siður en svo
til að dreifa þeirri tæknikunnáttu
sinni um heimsbyggðina. Og svo
framvegis.
Við urðum að sleppa aðalatr-
iðunum i orkumálum til að geta
yfirhöfuð haldið þessa ráðstefnu,
segja talsmenn Sameinuðu
þjóðanna i Nairobi. En þeir eru
samt ánægðir, ekki sist vegna
þess, að þetta er i fyrsta sinn sem
tekist hefur að nudda rikisstjórn-
um heimsins til sameiginlegra
orðaskipta um orkumál.
Og þróunarþjóðir lita á
ráðstefnuna sem sæmilega leið til
að vekja athygli almennings iðn-
þróunarrikja á orkuvanda sinum,
auk þess sem liklegt er að
samþykkt verði einhverskonar
málamiðlunartillaga sem þoki
fram baráttumálum þeirra.
Hliðarráðsteína
Meðan þeir sem ráða þjóðum
fara i kringum aðalvandann i
orkumálum heims. einsog köttur
um heitan graut eru þau hin sömu
málin rædd af hreinskilni af
fulltrúum á sjálfstæðri hliðarráð-
stefnu i Nairobi, sem öllum er
opin.
Meðal þeirra sem þar hafa
tekið til máls er norski friðar-
rannsóknarmaðurinn Johan Galt-
ung.
Hann lagði i ræöu sinni áherslu
á, að i raun væri umræða um
tæknimál öfugur endi að byrja á.
Upphafið er að hans viti fólgið i aö
skilgreina hverskonar samfélög
við viljum, og i ijósi þeirra svara
ættu ráðstafanir i orkumálum að
gerast.
Galtung telur að ekki sé rétt að
einblina á tvo póla, norðlæg iðn-
riki og suðlæg þróunarriki.
Þyngdarpunkturinn i efnahags-
málum heimsins er á leið austur-
eftir, aðhans mati til suð-austurs,
Japan, Kina, Astralíu, osfrv.
En þetta hefur ekki i för með
sér bætt ástand i öðrum þróunar-
löndum, þarsem hætta er á að
myndist einskonar orkugettó,
svæði sem nýta varanlega orku
eingöngu, og eiga enga sam-
keppnismöguleika við þróuð lönd.
Það verður að opna fyrir orku-
kranann til þróunarlandanna,
einkum þeirra fátækustu, er
skoðun Galtungs.
Einnig vegna þess, að við nú-
verandi ástand breikkar enn bilið
milli hins fátæka fjölda i þróunar-
löndunum og fámennrar, rikrar
yfirstéttar þeirra sem notfærir
sér aðstoð iðnrikja til að tosa sér
upp til lifskjara vestrænna
neyslusamfélaga meðan fjöldinn
sveltur. — m.
Athugasemd frá APN:
Er Brésnéf loðinn?
Þjóðviljanum hefur borist eftir-
farandi athugasemd frá sovésku
fréttastofunni APN:
„1 umsögn Þjóðviljans, 12.
ágúst s.l. um friðargönguna til
Parisar, segir að Brésnjef, forseti.
Sovétrikjanna, hafi sent göngu-
mönnum orðsendingu, þar sem
„markmið göngunnar eru studd
með loðnu orðalagi”. Fréttastofa
APN telur að þessi ummæli séu
villandi, svo ekki sé meira sagt.
Við viljum þvi eindregið óska
eftir að blaöið birti ávarpið i heild
svo lesendur geti sjálfir dæmt um
þaö.
Vinsamlegast f.h. APN
Maria Þorsteinsdóttir,
ritstjóri og ábyrgðarmaður”.
Bréf Brésnjefs til friðargöngu-
manna hljóðar svo: i þýðingu
fréttastofunnar:
„Til þátttakenda i Friðargöngu
'81.
Kæru vinir.
Með gleði sendi ég hlýja kveðju
mina til þátttakenda i Friöar-
göngu '81 — til karla og kvenna,
sem hafa gengiö hundraða kiló-
metra, erfiða göngu, og hafa af
miklu hugrekki borið kröfuna um
að setja ekki upp nýjar kjarn-
orkueldflaugar i löndum
Vestur-Evrópu, gegn um lönd
Evrópu, kröfuna um að stöðva
vigbúnaðarkapphlaup ið og
tryggja öllum þjóðum Evrópu
frið og öryggi. Frumkvæði ykkar
er samnefnari fyrir hin háværu
og vaxandi mótmæli allra þjóða
Evrópu gegn þvi að gera riki
Vestur-Evrópu að orrustuvelli
gereyðingarstyrjaldar.
Sovéska þjóðin hefur fylgst með
Friðargöngunni '81 með athygli
og samúð. Hið göfuga markmið
sem fékk þátttakendur göng-
unnar til að hefja svo langa
friðargöngu, og sem hefur kallað
þúsundir fólks viðsvegar að úr
Evrópu til þátttöku, er mjög
skiljanlegt og nærtækt fyrir
okkur.
Friðargangari á götum Parlsar.
Slökun spennu, takmörkun vig-
búnaðar og almenn og alger
afvopnun er ákveðin og fast
mótuð stefna Sovétrikjanna. Við
styðjum af heilum hug hugmynd-
ina um kjarnorkulausa
Norður-Evrépu, og við viljum
stuðla að þvi að gera alla Evrópu
að álfu friðarins, öryggis og vin-
samlegrar sambúðar. Við viljum
gagnkvæmt öryggi, og við litum
svo á að tilraunir til að ná hern-
aðaryfirburðum með auknum
vigbúnaöi séu hættulegar og óþol-
andi.
011 ágreiningsmál, einnig þau
sem varða meðaldrægar kjarn-
orkueldflaugar, verður að leysa
við samningaborðið. Við erum
reiðubúnir til slikra samninga-
viðræðna hvenær sem vera skal.
Ég óska þátttakendum i
Friðargöngu ’81, og hverjum og
einum persónulega, öllum þeim
sem óttast styrjaldir og hervæð-
ingu, öllum þeim sem óttast að
atburðirnir frá Hirosima og
Nagasaki endurtaki sig, nýrra
sigra og aukinnar orku i barátt-
unni fyrir friði i Evrópu og fyrir
friösamlegri framtið alls mann-
kyns.
Leonid Brésnjef”.
Amen. Við þetta er sosum fáu
að bæta. Frétt Þjóðviljans um
bréf Brésnjefs var svona:
„Göngumenn höfðu sent bréf til
leiðtoga risaveldanna og fengu
við innreiðina i Paris svar frá
Bréfsnjef aðalritara, þar sem
markmið göngunnar eru studd
með loðnu orðalagi, og ítrekuö
boð sovétmanna um afvopnunar
viðræður við bandarikjamenn”.
Markmið göngunnar koma vel
fram i tveimur helstu vigorðum
hennar: „Kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd”, og „Engin kjarn-
orkuvopn i Evrópu frá Póllandi til
Portúgal”.
Höfundi fréttar þykir yfirlýstur
vilji Brésnjefs að stuðla að þvi að
gera Evrópu að „álfu friðarins,
öryggis og vinsamlegrar sam-
búðar” fremur klénn stuðningur
við kröfu um engin kjarnorku-
vopn frá Póllandi til Portúgal, en
lætur lesendum eftir að dæma.
— m