Þjóðviljinn - 02.09.1981, Blaðsíða 10

1U aiuii — HjuuviLjinn MlOviKudagur 2. september 1981
Aðaláhyggjuefni þeirra manna
i þjóöfélagi voru sem hafa meö-
gjörö meö málefni aldraöra, er aö
fólk skuli lifa svona lengi sem
raun er á. Manni getur komiö i
hug, aö eflaust væri þaö kærkom-
inn greiöi geröur slfkum mönnum
aö fólk vildi gera svo vel og deyja
áöur en þaö kæmist á ellillfeyris-
aldur, þvi þá þyrfti ekki aö angra
ráöamennina, sem hafa komist úr
múrverki eöa saumastofu, á
bökum þessa gamla fólks upp i
valdastóla og skammtaö aö geö-
þótta sinum gamla fólkinu ellilif-
eyri af þvi fé sem þaö hefur
sparaö sér til elliáranna.
Islenska þjóöin er meö einn
hæstan meöalaldur af þjóöum
heims. Nú mun láta nærri aö
meöalaldurinn sé aö nálgast 80
ár, og er þaö þess valdandi aö
aragrúi vandamála hrúgast upp
til mikillar hrellingar fyrir þá
sem sitja i forstjóra—eöa
deildarstjórastólum. Hver ein-
staklingur sem nær þvi aö veröa
67 ára gamall eöa eldri, er oröinn
vandræöagripur i stofnunum
einsog tryggingamála — hús-
næöis — félagsmála — öldrunar-
mála og kannski einhverjum
fleiri stofnunum. Allir stjórar
þessara stofnana segjast vera aö'
vinna aö máiefnum aldraöra,
ekki er óliklegt aö þeir tali um
þaö svona annaö slagiö, þvi orö
eru til alls fyrst, en einhvernveg-
inn finnst manni aö oröin séu látin
nægja, framkvæmdirnar séu
minni en oröaflaumurinn.
Aö undanförnu hefur mátt lesa
hverja stórgreinina af annarri I
blööum hér i Reykjavik, skrif-
aöar af mönnum sem ætla má aö
geti haft veruleg áhrif á málefni
aldraöra sem þeir eru aö skrifa
um, en bogfimi þeirra er ekki
meiri en svo, aö þeir skjóta ætlö
framhjá markinu, þvi aö kjarna
málsins koma þeir ekki, likt og
þeim sé þaö all framandi aö til sé
gamalt fólk, sem á sinn þjóö-
félagslega rétt i þessu landi.
Eitt vita þó þessir skriffæru
menn um gamalt fólk, þaö er, aö
þaö hefur á undanförnum árum
safnaö sér nokkru sparifé og lagt
þaö i sjóöi, þetta sparifé hefur þaö
fengiö meö samningum stéttar-
félaganna viö atvinnurekendur en
hvert stéttarfélag samiö fyrir
sina félagsmenn um llfeyrissjóö
þeim til handa og ber félögunum
aö varöveita þann sjóö fyrir hönd
sinna félagsmanna. Enda ekki
öörum betur trúandi fyrir sllkum
fjármunum.
En þetta sparifé fólks fékk ekki
að vera I friöi fyrir stjórnvöldun-
um, lög voru samin og samþykkt
á alþingi og þau múruö inn I f jár-
málakerfiö, aö skilyröislaust
voru lifeyrissjóöirnir skyldaöir til
aö skila 40% af ráðstöfunarfé sinu
sem eyöslueyri inn I fjármála-
kerfi rikisvaldsins.
1 Þjóöviljanum þ. 5. ágúst s.l.,
segir formaöur húsnæöismála-
stjórnar, ,,Ég vil fá fjármagn líf-
eyrissjóöanna inn I húsnæöis-
kerfiö og efla þaö svo aö þaö geti
lánaö I miklu stærri mæli. Þeir
sem ráöa lifeyrissjóöunum vilja
hafa stjórn á þessu fjármagni
sjálfir, og tryggja aö þeirra líf-
eyrisþegar njóti þess”.
Samkvæmt þessu viröist for-
maðurinn állta aö lifeyrissjóð-
irnir séu bara lánastofnanir og aö
þaö sé eitthvaö i þoku fyrir
honum aö tilgangur sjóöanna sé
annar. Þaö skal upplýst fyrir
þeim sem á vilja hlýöa aö llf-
eyrissjóöirnir eru fvrst og fremst
stofnaöir til aö greiða út llfeyri til
þeirra félaga sinna er þess þurfa,
þ.e. ellillfeyri, örorkulifeyri
ekknabætur og barnallfeyri svo
nokkuö sé nefnt, þetta er aöaltil-
gangur sjóöanna, á eftir þvi
kemur svo að veita lán þeim sem
eru I lifeyrissjóöi til aö kaupa eöa
byggja Ibúðir yfir sig og sina, þaö
hefur bara verið einn þáttur I
Adolf J. E. Petersen:
Aldrað fólk
í framskógi
starfsemi lifeyrissjóöanna, ekki
aöalatriöiö. Meö lögunum um aö
taka af lifeyrissjóöunum 40% af
ráöstöfunarfé var starfsemi
þeirra skert, þeir uröu ekki
lengur frjálsir aö þvl aö ráöstafa
sinu eigin fé, hinir löngu fingur
rikiskerfisins, virtu ekki Jengur
eignaréttinn en drógu til sln stór-
an hluta af fé llfeyrissjóðanna.
Ef nú ætti aö færa húsnæöis-
málastofnúninni á silfurbakka
meira fjármagn úr llfeyris-
sjóöum en þessi 40%, jafnvel allt
ráöstöfunarfé þeirra þá veröur
ekki mikiö eftir handa þeim sjálf-
um til aö gegna slnu hlutverki,
sem er þá lika óverötryggt. Fer
þá aö veröa harla litiö eftiraf
samningunum milli stéttarfélag-
anna og atvinnurekenda um Hf-
eyrissjóöi, sem I upphafi sjöunda
áratugsins var verið aö koma I
framkvæmd. því sjálfsagða rétt-
lætismáli, sem rikisvaldiö haföi
áöur vanrækt aö hafa forgör.gu
um og nagar sig nú i handabökin
fyrir aö hafa ekki gert.
Mismunun
Þrátt fyrir þaö, aö stéttar-
félögin hafi flest eöa öll llfeyris-
sjóöi fyrir sina félagsmenn þá er
samt enn fjöldi fólks sem engan
lifeyrissjóö hefur og á þar af leið-
andi hvergi höföi slnu aö halla
þegar komiö er aö starfslokum i
ævi þess. Hvers á þetta fólk aö
gjaida? Hver vill svara þvl? Þaö
ættu stjórnarvöld aö gera og
breyta nú til og bæta fyrir van-
rækslu fyrri stjórnvalda meö lög-
um frá alþingi um einn llfeyris-
sjóö fyrir alla landsmenn og verö-
tryggja þann sjóö.
Hinir mörgu llfeyrissjóöir hafa
oröiö I heild einskonar frum-
skógarkerfi, sem stjórnvöld hika
viö aö fara inn I af ótta viö aö vill-
ast inn I myrkviöinn, sem þau'
sjálf hafa átt sinn þátt I aö
mynda. Sem dæmi má nefna aö
stjórnvöld verötryggja aðeins
einn lifeyrissjóö af um eitt hundr-
aö slikum, meö þvi eru þau aö
mismuna þjóöfélagsþegnunum á
hinn ranglátasta hátt. Aö mis-
muna þjóðfélagsþegnunum á
þennan hátt sem rikisvaldiö gerir
og hefur gert, er brot á þvl siöa-
lögmáli sem viögengist hefur aö
allir séu jafnir fyrir lögunum, i
þessu tilviki viröist þaö ekki vera
virt.
1 upphafi þessa máls, var ég aö
tala um lifskjör gamla fólksins,
og þá aöbúö sem þaö hefur frá
hendi þeirra sem mestu ráöa um
þeirra mál. Einhvernveginn er
þaö svo aö maöur veröur þess
áskynja að ráösmenn öldrunar-
mála sjái ekki nema litinn hluta
þess mikla vanda sem gamalt
fólk býr viö, og geri sér ekki grein
fyrir hve þjáning þess er mikil. 1
ellihrumleika slnum einangrast
þaö frá lifsstraumnum, býr oft
eitt I herbergi, kannski lasiö en
fær enga hjálp, getur ekki einu
sinni matbúiö fyrir sig sjálft, en
hefur þaö allra minnsta i þeim
efnum og án þess aö finna bein-
linis tii þess þá þjáist þaö af nær-
ingarskorti. Verst er þó kannski
einangrunin, hafa ekki neinn til
aö tala viö eöa umgangast, þaö
veröur miöur sin af innilokunar-
kennd og einmannaleik, fellur oft
i grát, eins og lltil börn sem eru
einmanná á myrkri eyöimörk.
Hafa ráösmenn öldrunarmála
nokkurntlma skyggnst inn I
þennan dapra heim hinna öldr-
uðu? Heyrt hefur maður þaö, og á
eftir hafi veriö sagt, ,,þaö lifir
þetta einhvernveginn af”.
Eigi skal vanmetiö þaö sem
ýmis llknarfélög leggja til þess-
ara mála, en þau geta aldrei leyst
Adolf J. E. Petersen
þetta stóra vandamáj aöeins
geta afskipti þeirra linaö sárasta
broddinn likt og ópium þjáningu
sjúklings, á þaö er ekki hægt aö
byggja, enda I sumum tilvikum
kannski dálitiö vafasamur greiöi
likt og aö sletta mislitri bót á
slitna og götótta flik.
Þaö veröur aö fara aö lita raun-
sætt á þessi mál, happa og glappa
stefnan, sem rlkt hefur I málum
aldraöra hefur runniö sitt skeiö,
þaö er hægt aö leysa þennan
vanda á fáum árum ef viljinn er
meö og rétt er að staöið.
Ef stjórnvöld heföu á árunum
'1950—60 veriö svo framsýn aö
stofna þá lifeyrissjóö fyrir alla
landsmenn, þá væri þessum
málum öllu betur komiö en nú er,
ef vel heföi veriö aö þvi staöiö,
sem viö skulum vona aö veriö
heföi.
Þeir fjölmörgu lífeyrissjóöir
sem nú eru til I landinú eru flestir
stofnaöir meö samningum en ekki
löggjöf aö einum undanteknum.
Þessir sjóöir eru misstórir vegna
mismunandi fjölmennis i félög-
unum, þar af leiöir aö fámennari
sjóöirnir eru ekki þaö fjársterkir
aö þeir geti veitt félögum sinum
eins mikla þjónustu og þeir sem
fjölmennari eru. Meö þessu
kemur fram mismunun meöal llf-
eyrissjóösfélaga almennt.
Þegar fariö var aö ræöa þaö
mál aö alþingi setti löggjöf um
einn lifeyrissjóö fyrir alla lands-
menn, og þeir sjóöir sem fyrir
væru rynnu þá i eitt, uröu stjórnir
margra sjóöanna þvi mótfallnar
vegna þess aö þá misstu þær fyrir
hönd sinna félagsmanna ráðstöf-
unarréttinn yfir eigin fjármagni,
jafnframt þvi aö margir óttuðust
aö alþingi kysi pólitískt i stjórn
hins almenna llfeyrissjóös, sem
gæti leitt til þess aö lifeyrisþegum
yröi þá mismunaö eftir pólitiskri
litarskoöun, — i kjölfar þess
kæmi svo togstreita milli þeirra i
einstöku málum sem svo ieiddi af
sér þunglamalegt stjórnkerfi er
gæti skaöaö lifeyrisþega, félags-
leg sjónarmiö og mannleg sam-
skipti gengju þá fyrir garö.
Einn lifeyrissjóð
Nú þýöir ekki lengur aö horfa á
þetta ástand eins og þaö er, allir
sem fylgjast nokkuö meö þessum
málum vita, aö lifeyrissjóöa-
kerfiö eins og þaö er, er ekki þess
umkomiö aö leysa vandamál lif-
eyrisþega nema aö mjög tak-
mörkuöu ieyti og nær alls ekki til
allra landsmanna.Auk þess er þaö
óverötryggt. Llka vofir yfir aö sú
geti raunin oröiö innan tiðar, aö
lifeyrissjóöirnir veröi sviftir öllu
ráöstöfunarfé sinu, vegna utan-
aökomandi þrýstings eins og t.d.
frá húsnæöismálastofnuninni,
samkvæmt þvi sem áöur hefur
fram komiö. Og þeir eru fleiri
sem vilja fá þykka sneið af þeirri
köku. Hvaö yröi þá eftir af fjár-
magni lifeyrissjóðanna handa llf-
eyrisþegum? þ.e. gamla fólkinu,
sem á sinn hlut I þessum sjóöum,
með þvi yrði beinlinis ráöist að
lifskjörum þess.
Þaö þolir ekki neina biö aö úr
þessu ástandi veröi bætt. A al-
þingi þvl er saman kemur i haust,
verður aö leggja fram og sam-
þykkja frumvarp til laga um einn
lifeyrissjóö fyrir alla landsmenn,
tekjum til hans verði aflaö á
sama hátt og nú er gert hjá llf-
eyrissjóöunum, eöa ef önnur aö-
ferö finnst betri þá skal nota
hana.
1 lögunum veröa að vera
ákvæöi um: I fyrsta lagi aö hann
sé verðtryggður, og úr honum
veröi greiddur lifeyrir samkvæmt
þeirri reglu aö allir sem eru
orönir llfeyrisþegar fái sömu
upphæö I llfeyri, án tillits til þess
hvaö þeir hafi starfaö áöur og
hvaöa laun þeir hafi haft. Stiga-
kerfiö veröi að þvi leyti lagt
niöur.
Stjórn fyrir sjóöinn veröi skipuö
,af Alþýöusambandi Islands og
Bandalagi starfsmanna rlkis og
bæja, og einum manni sem trygg-
ingamálaráðherra tilnefnir, sem
sé þó ekki formaöur stjórnar-
innar. Forstjóri fyrir sjóönum
veröi tryggingafræðingur eöa
maöur meö hliöstæöa menntun,
annaö komi ekki tilgreina.
Eg legg áherslu á þaö, aö þaö
þolir enga biö aö minu mati aö
leysa vandamál aldraöra, og þaö
sé hægt aö gera meö þessu móti
sem ég hef bent á. LifeyrissjóÖur-
inn á aöeins aö vera einn og sinna
raunhæft þvi hlutverki sem
honum er ætlaö. Aö gamla fólkiö,
sem hefur lagt fé sitt I lífeyris-
sjóöinn fái aö njóta þess sem best
á sinu ævikvöldi hvaö alia aöbúö
snerti.
Alþingi og valdsmenn, geta
ekki skorast undan þvi aö taka
á þessu máli meö djörfung og láta
það vera forgangsverkefni, svo
brýnt sem það er.
íbúð óskast til leigu
Vantar nauðsynlega 2ja til 3ja herbergja
ibúð i vesturbæ eða miðbæ. Við erum 26,20
og 7 ára og verðum öll við nám i vetur.
Hægt er að greiða töluverða fyrirfram-
greiðslu fyrir góða ibúð.
Upplýsingar i sima 35568.
Skjót viðbrögð
Þaö er hvimleitt aö þurfa aó
biöa lengi meö bilaö rafkerfi,
leiöslur eöa tæki
Eöa ný heimilistæki sem þarf
aö leggja fyrir
Þess vegna settum viö upp
neytendaþjónustuna - rneö
harösnúnu liöi sem bregöur
skjótt viö.
o
'RAFAFL
Smiðshöfða 6
ATH. Nýtt simanúmer: 85955