Þjóðviljinn - 05.12.1981, Side 1

40
SÍÐUR
Helgin5.
— 6. desember
1981—265. —
266. tbl. 46. árg.
Tvö blöð
BLAÐ
II
Verð kr. 9.00
Kafli úr III. bindi
Sögu Reykjavíkurskóla
eftir Heimi Þorleifsson
Pólitískar deilur fóru mjög i
vöxt á þessu skólaári. Virðist sem
nii hafii fyrsta sinn tekist á póli-
tiskar fylkingar við kosningar til
trúnaðarstarfa i félagslifi nem-
enda. Þetta gerðist 28. janúar
árið 1933, en þá sigraði Birgir
Kjaran við kosningu til forseta
Framtiðarinnar. Hann fékk 41 at-
kvæði en Lárus Pálsson 34. Svo að
vitnað sé til dagbókar skólans,
sem Pálmi rektor skrifaði, þá var
Lárus i kjöri ,,af hálfu kommún-
ista”. Þeir höfðu næstu árin á
undan ráðið ferðí Framtiðinni, þó
aö ekki hefði til þessa verið um
pólitiska kosningu að ræða. NU
sigraði fjórðubekkingurinn Birgir
Kjaran,en hann hafði mjög á orði
að berjast þyrfti af hörku gegn
marxismanum. Svo virðist sem
við Alþýöuflokkinn. Birgir
Kjaran var á allt annarri skoðun
og sagði, aö verkalýðshreyfingin
ættiekki að vera pólitisk. Þá taldi
hann verkamenn of óbilgjarna i
kröfum sfnum. Alþýðuflokkinn
sagði hann hafa beitt sér fyrir
rikiseinkasölum, sem væru skað-
vænlegar. Gylfi Þ. Gislason Ur
Fjölni mótmælti einnig skoðunum
forseta. Kommúnistar voru að
visu sammála Birgi um það, að
ekki ættu að vera skipulagsleg
tengsl á miili verkalýðshreyfing-
ar og pdlitisks flokks, en að öðru
leyti undu þeir illa si'num hlut
undir stjóm nýja forsetans. Fór
svo, að forsetatið Birgis Kjarans i
Framtiðinni var ekki löng, og til
þess að steypa honum var
myndað stórpólitiskt samband
Pálnii Hannesson rektor viðskrifborð sitt I Menntaskólanum 1930-31. Ljósm.: L. Martinsen.
Þegar stjórn Framtíðarinnar
var steypt
kratar i skóla hafi stutt Birgi við
þessar kosningar, en það átti eftir
að breytast.
Þjóðernissinna-
hreyfing stofnuð
A útmánuðum 1933 var að
fæðast ný stjómmálahreyfing á
tslandi, Þjóðernishreyfing ís-
lendinga og iapril var hún form-
lega stofnuð. Ljóst þótti, að þessi
hreyfing sækti fyrirmyndir si'nar
til italska fasismans og Hitlers,
sem þá var nýlega oröinn
kanslari Þýskalands. Fljótlega
kom iljós,að Þjóðernishreyfingin
átti verulegu fylgi að fagna i
Menntaskólanum og það yrði
vettvangur fyrir baráttu hennar
gegn marxismanum. Þá varð
einnig brátt hljóðbært, að hinn
nýkjörni forseti Framtiðarinnar
væri hlynntur Þjóðernishreyfing-
unni. Á fundi i félaginu 25. febrú-
arum ófriðarhættuna talaði hann
m.a. um „landnám Japana i
Manchuriu” og taldi ekkert mæla
með þvi', að Kinverjar réðu frem-
ur yfir þessu landi en Japanar.
Birgir bætti þvi við, að „land-
námið” væri vegna illrar með-
ferðar Kinverja á Japönum i
Mansjúriu. A sama fundi sagöi
Ingi H. Bjarnason að forsetinn
hefði á fundi i öðrum skólum talið
sig fylgjandi Hitler, en sjálfur
sagði hann það eitt um þessi mál,
að heimurinn ætti að berjast gegn
„hinni rauðu hættu”, eins og hann
komst aö oröi.
Stórpólitískt sam-
band myndað
Asameiginlegum fundi iFram-
tiðinni og Fjölni fyrr i febrúar
hafði Erlendur Vilhjálmsson,
sem var alþýðuflokksmaður,
framsögu um verkalýðshreyfing-
una á Islandi. Erlendur taldi hana
að sjálfsögöu af hinu góða, enda
var hún þá i' skipulagstengslum
Upphófust
kommúnista og krata „til að berj-
ast gegn fasismanum”, eins og
það var orðað.
stympingar í salnum
Attunda april var fundur hald-
inn iFramtiöinni. Til umræöu var
Framsóknarflokkurinn, og flutti
ÞórðurBjörnsson framsöguræðu.
A eftir ræðu hans talaði Helgi
Scheving og var heldur andsnúinn
framsóknarmönnum. Til þessa
hafði allt farið fram með hefö-
bundnum hætti á fundinum og
ekkertgerst, sem benti tilstórtið-
inda. En á meöan Helgi talaði,
hafði forseta verið afhent eftir-
farandi tillaga, undirrituð af
þeim Inga H. Bjarnasyni, Lárusi
Pálssyni og Hermanni Einars-
syni: „Fundur i Framtiðinni 8/4
1933 krefst þess af stjórn félagsins
að hún gangist fyrir sameiginleg-
um fundi meö Háskólanum og
Samvinnuskólanum, sem haldinn
yrði miðvikudaginn 8/4 hér i
skólanum. „Þessi tillaga viröist
hafa komið forseta á óvart, og
neitaði hann að bera hana upp
fyrr en i lok fundarins. Sýnist
þetta afar eölileg málsmeðferð,
og ekkert virtist liggja á, þvi að
þessi sameiginlegi fundur átti
ekki að vera fyrr en eftir mánuð.
En kommUnistarnir voru ekki á
sama máli,og Lárus Pálsson vitti
forseta harðlega fyrir ósæmilega
fundarstjórn. Hann gekk svo
langt að segja, aö forseti værifar-
inn að sverja sig i ætt við
skoöanabræöur sina, þýsku nas-
istana. Næstur talaði Ingi H.
Bjamason og tók mjög i sama
streng og Lárus.Hvatti hann menr
til þess aö taka ekki til máls um
dagskrármálið, fyrr en búið væri
að afgreiða tillögu þremenning-
anna. Þegar hér varkomið, höfðu
upphafist stympingar i salnum.
Þvi úrskurðaði forseti, að fundin-
um hefði veriðhleypt upp, og sleit
honum. Pálmi rektor segir svo
frá þessum fundi i dagbók skól-
ans: „Eftir þær (umræður um
Framsóknarflokkinn) kom fram
mál utan dagskrár, þar sem eitt-
hvaö var hreyft við fascisma.
Mun formaður fél. Birgir Kjaran,
hafa kennt sig eitthvað við þá
stefnu”.
Lýst yfir vantrausti
Upphlaupsfundurinn var á
laugardegi, og um helgina réðu
andstæðingar Birgis Kjarans ráð-
um sinum. Mun þá hafa tekist
samkomulag meö kommúnistum
og alþýðuflokksmönnum um aö
heimta nýjan fund i Framtiðinni
og reyna aö fá þar samþykkt van-
traust á forseta. Mánudaginn 10.
april var ólga mikil i bekkjum
lærdómsdeildar, og gengu þar
undirskriftalistar með kröfu um
Framtfðarfund. Skrifuðu 46
félagsmenn undir þessa kröfu, og
var fundurinn haldinn eftir skóla
þennan dag. Haföi Ingi H.
Bjarnason framsögu fyrir þeim,
sem um fundinn báöu. Sagöi hann
forseta hafa brotið fundarsköp og
ætla sér að viðhalda ró á fundum
eingöngu til þess að geta rekiö
„fasisma „agitation” ótruflaöur
á bak við tjöldin”. Kynnti Ingi
siöan tillögu, sem hann, Erlendur
Vilhjálmsson og Hermann
Einarsson lögðu fram. Hljóðaði
hún svo: „Fundur haldinn i
Framtiðinni 10. april 1933 sam-
þykkir að lýsa fyllsta vantrausti á
meirihluta núverandi stjórnar
félagsins: formann, og gjaldkera
(Hermann Þórarinsson), enn-
fremur varaformann (Stefán
Pálsson) og vararitara (Thorolf
Smith) og krefst þess aö ný stjóm
verði kosin á þessum fundi” Eftir
að tillagan hafði veriö lesin upp,
sagði Erlendur frá „sam-
fylkingarsamningum” þeim, sem
alþýöuflokksmenn og kommún-
istar i' skólanum hefðu gert og
væru eingöngu til þess aö berjast
gegn fasismanum: alþýðuflokks-
menn mundu 1 öðrum málum
halda áfram baráttu gegn
kommúnistum og ekkert vopna-
hlé við þá semja. Athygli skal
Sjá næstu síðu