Þjóðviljinn - 12.12.1981, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 12.— 13. desember 1981
Kaflar úr
nýútkominni bók,
Jens Munk eftir
Thorkild Hansen
í þýðingu
Magnúsar
Kjartanssonar
Thorkild Hansen
Ráöhúsiö milli Nýjatorgs og Gamlatorgs, en þar var bæöi pyndingaklefi og vfnkrá. Þetta er þriöja ráö-
hús Kaupinhafnar; þvi var komiöupp um 1480, þvf var breytt á timum Jens Munks og hélst hér fram aö
eldi 1728.
vitaö þaö fyrirfram hvort sá sem i
hlut átti héldi lifi og iimum á eftir.
A hýöingarstaurinn voru einnig
hengdir tveir blágrýtishnull-
ungar, sem hlekkjaðir voru hvor
við annan og nýttir til þess aö
hengja þá um hálsinn á glæpa-
mönnum, sem dæmdir voru til
steinburðar af bæ, meðan bööull
slö og hljömlist dillaöi.
Menn voru hálshöggnir og
hýddir fyrir framan ráðhúsið, en
hengdir voru menn á aftökustað
utanbæjar, i Kálfahöfn niðri viö
sjó rétt við afrennslið úr Sankti
Jörundar á, en þar stóð gálgi. Þar
voru einnig framkvæmdar kvala-
fullar og hávaðasamar aftökur
svo sem sundurbrytjun og hjól-
brot. Siðari aftakan var höfð við
liðhlaupa og i þvi fólgin að brota-
maðurinn var reyrður fastur, en
siðan greip böðullinn hægri hönd
hans og braut fingur hans aftur á
við einn af öðrum. Þá kom röðin
að olnboganum, þar varð hann að
beita hnénu, eins og þegar viðar-
bútur er brotinn, og loks kom að
axlarliðnum, en við hann var auð-
velt að eiga. Þegar búið var að
leika vinstra arm brotamannsins
á sama hátt, var haldið áfram
með ökkla hans, hné og lærbein.
Að lokum var rýjan sett á s tagl og
kvað aumlega við, og þar fékk
hún að liggja, nú var ekki lengur
Mannlíf í Kaupinhöfn
Ar liða, fólki læknast tannmein
eða það deyr úr pest, og það er
ekki ýkjamikið annað að segja
bætir sögumaður beisklega við.
Þó er kirkjugarðurinn ekki merk-
astur staða i Hafnia Metropolis
Celeberrima. Vilji menn vita deili
á bæ, skyldu þeir ekki halda
þangað sem menn ganga á vit
einverunnar, heldur þangað sem
þeir hittast, þangað sem höndlað
er og dæmt, en þar eru sannir
dagsprisar lifsins skráðir. 1 bæ
skiptir torgið eitt máli og aftöku-
staðurinn.
1 Kaupinhöfn áttu viðskipti sér
einkum stað umhverfis Amákur-
torg, en aftökur flestar fyrir
framan ráðhúsiö á Gamlatorgi.
Um þær mundir voru torgin tvö
ekki tengd hvort öðru, ekki var
enn búiö að leggja Nýgötu, til
þess að komast af einu torginu á
hitt varð annaðtveggja að halda
um Skinnaragötu eða Kompaní-
stræti.
Markaður var haldinn miðviku-
dag og laugardag, aftökur voru
ekki jafn reglubundnar, en þang-
að fór samt öngvu færra fólk sem
taldi þær ljúfa styttingu i daglegu
amstri. Þegar kóngur hélt hátið
1595 vegna þess að tvenn eðal-
borin hjón voru gefin saman, var
það sjálfsagður liður i hátiða-
höldunum að gera mann höfði
styttri. 7unda júni árið 1594 ætlaði
linudansari aö ganga á taug ofan
frá Bláturni og niður i kóngs-
garða, en fresta varð sýningunni;
samdægurs var semsé Jakob Ro-
strup hálshöggvinn ókeypis.
Enginn vildi missa af þvi. Hvun-
dagsaftaka gat boðið upp á
óvænta atburöi ef vel bar undir.
Gimilegur ostabakki gerir
ávallt lukku.
Við óvænt innlit vina, sem
ábætir í jólaboðinu eða sér-
réttur síðkvöldsins.
OSTABAKKI-GÓÐ TILBBEYTINÖ
omÐ
Láttu hugmyndaflugið ráða ferð-
inni, ásamt því sem þú átt af
ostum og ávöxtum. Sannaðu
til, árangurinn kemur á óvart.
OG SÚKKULAÐINU
25ta mai árið 1582 var Jóhanna
dæmd til dauða, þvi að hún hafði
þrivegis þýðst mág sinn. 1 upp-
hafi var svo fyrir mælt i dómnum
aö setja skyldi hana i poka og
drekkja henni, en i mildi sinni
haföi kóngur mælt svo fyrir að
hún skyldi gerð höfði styttri.
Hinsvegar hafði böðullinn fjórum
dögum áður orðið að strýkja
fjórar skækjur og þá tognað i
handlegg. Þegar hann hjó fyrsta
sinni tókst honum aðeins að koma
smásári á háls Jóhönnu. Stúlkan
gólaði aumlega og leið útaf.
Ahorfendur sáu böðulinn höggva,
fimm, sex sinnum enn, æ hraðar,
hann varð tritilóður vegna þess
að honum tókst ekki að leysa
höfuðið frá skrokknum. Að lokum
fleygði hann örvæntingarfullur
frá sér sverðinu og flýði. Næsta
dag komst allt upp, það kom í ljos
aö galdrakona haföi lamað arm
hans.
En á torginu fyrir framan ráð-
húsið gjörðust einnig aðrir at-
burðir. Þar var hýðingarstaur-
inn, margra álna hár gaur, rekinn
I jörð niður og á honum stallur
efst. Staurinn var brúkaður til
kaghýðinga, en þá var brota-
maðurinn, oft léttúðug kona, rig-
festur við staurinn og berir bak-
hlutar lúbarðir. Að þvi var gengið
kappsamlega: talað var um
húðlát við kagann. Siðan var
sökudólgurinn settur upp á stall
svo allir fengju vel séð, og refs-
ingunni lauk á þvi, að hann eða
hún urðu að stökkva niður á stein-
lagninguna, en þá náði eftirvænt-
ingin hámarki, þvi að enginn gat
hætta á þvi að henni tækist að
flýja Kaupinhöfn hina dýrlegu.
Réttarfar þeirra tima ein-
kenndist mjög af galdramálum
sem flust höfðu til landsins með
siðaskiptum Þegar Jens Munk
gekk i land i Kaupinhöfn var enn
verið að ræða um stórmerki þau
er bitnað höfðu á nokkrum dönsk-
um herskipum, sem flytja áttu
elstu systur kóngs, önnu prins-
essu, til að giftast Jakobi VI
Skotakonungi. A leiðinni gjörði
svo mikið rok og annaö and-
steymi, að flotinn vað að gefast
upp og leita vars hjá Flekkerey. A
þessu var aðeins eina skýringu að
finna, og skömmu siðar var búið
að taka sökunautana, sex galdra-
konur frá Fejeyju og þrjár úr
Kaupinhöfn, þeirra á meðal Ane
Koldings og Margrete Skrivers.
Kellingarnar niu voru lagðar á
kvalabekkinn allsnaktar, og þá
kom sannleikurinn i ljós. Þær
höfu sett nokkur leirker á borð og
framleitt þannig ofsarok, siðan
höfðu þær sent postulann „Lang-
vinus” itómri öltunnu,ogsá hafði
ásamt tveimur minni djöflum
sem hétu „Pil-Hestesko” og
„Smuk” hamlað för dönsku her-
skipanna með þvi að festa sig við
kjöl. Þetta varð siðan venjulegt
játningarmál, og um haustið árið
1590 voru konurnar niu brenndar
kvikar, eftir að presturinn hafði
lesi bæn. Guðs orð er fjársjóður
sálar okkar
Með aðalhlutverk i þessum
sjónarspilum fór böðullinn, eða
eins og hann var oftast nefndur,
meistarinn. Venjulega var þetta
Brimarhólmur um 1611