Þjóðviljinn - 16.04.1982, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 16. april 1982
MOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
titgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Olafsson.
Fréttastjóri: Þórunn Siguröardóttir.
L'msjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiðslustjóri: Filip W. Franksson.
Blaöamenn: Auöur StyrkársdóUir, Helgi Ólafsson
Maenús 11. Gislason, Ólafur Gislason, Óskar Guðmundsson,
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlöðversson.
iþróttalréttaritari: Viðir Sigurösson.
ttlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guöjón Sveinbjörnsson.
l.jósmyndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
Auglýsingar: Hildur Hagnars, Sigriður H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Sfmavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, Sæunn Oladóttir.
Húsmóöir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bitstjóri: SigrUn Báröardóttir.
lnnheimtumenn:Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar
SigUrmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Útkeyrsla. afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6,
Reykjavik, simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Braskararnir
bregðast
• l ríkjum Efnahagsbandalags Evrópu og í Banda-
ríkjunum ganga að jafnaði 9-10% vinnufærra atvinnu-
lausir, eða samtals um fjörutíu miljónir manna. Hér
er ekki um timabundið atvinnuleysi að ræðaheldur er
búist við að ástandið fari versnandi og verði viðvar-
andi. islendingum hefur til þessa tekist að verjast
hinni alþjóðlegu efnahagskreppu og er það ekki síst
því að þakka að leiftursóknarstefnu Sjálfstæðis-
flokksins var hafnað á sínum tíma. Hinu er ekki að
leyna að margir eru uggandi um að angar alþjóðlegr-
ar kreppu teygi sig hingað innan tíðar og gæti sú þróun
haft hinar alvarlegustu af leiðingar í för með sér, ef til
viðbótar kæmi aflabrestur til langframa í svo mikil-
vægum þætti sjávarútvegsins sem loðnuveiðarnar
eru.
• i viðtölum við sveitarstjórnarmenn Alþýðubanda-
lagsins viðsvegar um land hér i Þjóðviljanum hefur
það sjónarmið komið skýrt fram að einkareksturinn
bregðist þegar að kreppir. Þetta sýnir m.a. reynslan á
stöðum eins og Neskaupstað, Siglufirði, Húsavík,
isafirði og Hafnarfirði. A þremur þeim fyrrnefndu
hafa sveitarfélögin tekið forystu í atvinnumálum þeg-
ar einkareksturinn hefur bilað. Raunar má segja að á
Norður- og Austurlandi sé yfirgnæfandi hluti verð-
mætasköpunar i félagslegri eigu. Annarsstaðar eins
og í Hafnarfirði og á isafirði hafa sveitarfélögin
hlaupið tímabundið í skarðið fyrir einkaf ramtakið en
síðan dregið sig í hlé, þegar einkaaðilum hefur þókn-
ast að taka við atvinnurekstrinum á ný.
• Eins og Kolbeinn Friðbjarnarson á Siglufirði
bendir á,þá hafa viðhorf sósíalista til atvinnureksturs
á vegum félagasamtaka og sveitarfélaga numið hin
ólíkustu lönd, þótt ekki sjáist það endilega á atkvæða-
tölum. Það viðhorf hefur unnið ótrúlega mikið á að
sveitarfélögum beri að beita sér fyrir hverskonar at-
vinnurekstri. Dæmigert fyrir þessa viðhorfsbreytingu
er sú atvinnubylting sem átt hef ur sér stað á Húsavík
undir forystu vinstri manna þar. Þar hafa bæjar-
félagið, kaupfélagið, smábátaeigendur og verkalýðs-
félagið tekið höndum saman um öf luga atvinnuþróun
samfara stórbættri félagslegri þjónustu. Þar hefur
fólkið haft óöryggi einkaframtaksins fyrir augunum
og valið félagsbúskapinn til þess að efla sveitar-
félagið og tryggja atvinnuöryggi.
• Þar sem róttæk öfl eru ráðandi eru umsvif
sveitarfélaga og félagssamtaka fólksins í atvinnu-
rekstri meiri en annarsstaðar. Þar sem félagshyggja
er ráðandi i atvinnurekstri er ytri áföllum mætt með
heildarhagsmuni byggðarlagsins að leiðarljósi. i Ijósi
hinnar alþjóðlegu kreppu getur það þvi skipt sköpum
um alla atvinnuþróun hvernig úrslit komandi sveitar-
stjórnarkosninga ráðast.
• En enda þótt gífurlega mikið haf i áunnist um allt
land í að koma á fót félagslegum atvinnurekstri frá
stríðslokum er það engu að síður staðreynd að fólkið
sem við hann vinnur hef ur sjaldnast miklu meiri áhrif
en fólk sem vinnur hjá venjulegum brask- og auð-
valdsfyrirtækjum. Á sveitarstjórnarráðstefnu Al-
þýðubandalagsins var ákveðið að f lokkurinn beitti sér
fyrir umræðum á vinnustöðum um virkara lýðræði og
þátttöku launafólks í ákvarðanatöku. Það er eitt af
grundvallaratriðunum í lífsviðhorf i sósíalista að fólk-
ið finni að rekstrarformið sé ekki aðeins þess í orði
heldur einnig á borði.
—ekh
klippt
Samanburður
enn
: Goethe örvar
! hús-
I byggjendur
■
IUm þessar mundir er
minnst i Þýskalöndum
báöum og um vRia veröld 150
I’ ára ártiöarhins mikla þýska
skálds, Goethes. Eins og bú-
ast má viö fara allir á kreik
til aö tengja nafn sitt viö
J skáldjöfurinn, einstakar
I borgir og héruð, sálfræö-»-
I ingar og sagnfræöingar,
I uppeldisfræöingar og
• iþróttamenn. Veröa litil tak-
Imörk fyrir hugmyndaflugi
manna þegar svo vel ber i
veiöi.
* 1 borginni Offenburg
Ikemur úr sérrit, sem fjallar
um húsbyggingar. Það
minnist Goethes með svo-
• felldum orðum:
I,,Þaö skiptir meira máli en
nokkru sinni fyrr aö geta
fundiö örvun og huggun hjá
■ Goethe, jafnvel þegar um . ,
Ijafn praktiska hluti er aö
ræöa og húsbyggingar, upp-
flikkun á eldri íbúðum eöa
■ samning um sparilán til hús-
Inæðiskaupa, og hver sá sem
enn hikar i þessum efnum,
ætti aö sækja sér hvatningu ■
• til Goethes og láta segja sér i
Iseinni hluta Fausts:
Hikaöu ekki viö aö sýna
J dirfsku
I meöan fjöldinn þumbast viö
J allt getur göfumenniö fram- ■
Ikvæmt I
sem skilur og gripur skjótt til I
ráöa.
| Loðkápan í j
■ |
|.pólitíkinni |
I* Þýsk fagrit geta oröið I
skáldleg og tekið glæsilegar I
hugsanasveiflur i fleiri til- |
vikum. Til dæmis segir sérrit ■
* um loðdýrarækt:
,,Vér höfum fyrir okkur I
reynsluprófaða hugmynd um I
loðkápu: hún er einskonar ■
athvarf fyrir karlmanninn I
sem kom inn úr kuldanum,
fyrir konuna sem gefur j
honum i henni nauðsynlega ■
!* hlýju og heimilisyl. A tima I
hermdarverka þegar mann- I
eskjur eru drepnar meö is- |
köldu blóöi, er lofkápan hin ■
I* eðlilegu andmæli gegn nató- j
grænum baráttuflikum and- |
stæöinga Nató”.
Harmagrátur
Illugi Jökulsson skrifaði sér-
kennilega grein i skirdagsblaö
Timans til aö kvarta yfir föstu-
deginum langa. Hann væri svo
skelfilega langur og leiöinlegur,
að fullorönir þyldu hann ekki
nema aö eiga pott af brennivini
við rúmstokkinn en börn alls
ekki, enda væru þeim slikar
bjargir bannaðar. Illugi segir:
„En úr þvi aö ég er á annaö
borð farinn af stað: vildi nú ekki
einhver vera svo vænn aö segja
mér af hverju þetta veröur aö
vera svona? Af hverju á ég við
er nauösynlegt aö loka sjoppum,
bióum, kaffihúsum, matsölu-
húsum og öörum þeim stööum
sem hugsanlega gætu orðið til
aö létta manni lifiö á þessum
hroðalega degi, bara fyrir það
eitt aö Jesús dó? Satt aö segja
gæti ég best trúaö þvi aö fjöldi
litilla barna heföi oröið afhuga
/ þessum Jesúm sem lætur manni
leiöast svona ofboöslega einu
sinni á ári — þvi allt er þetta
gert hans nafni... Og hvers
vegna þarf öll þjóöin að leggja á
sig þvilikar pislir sem aukin-
heldur eiga ekkert skylt við pinu
Jesúm, heldur stemma aöeins
og einvöröungu út frá leiöind-
um? Tröllauknum dauöans leiö-
indum.”
Friðleysi
Látum nú i litlu dagblaðs-
skrifi Krist krossfestan i friöi en
vikjum litillega að öörum þætti
þessa máls. Á bak viö ofan-
-greinda umkvörtun Illuga er
nefnilega annað og meira en
menntaskólaleg tilhneiging til
aö hafa hátt I helgidómnum,
sem er gamaltog nýtt fyrirbæri.
Miklu heldur er ástæöa til aö sjá
i henni þann menningarsjúk-
dóm, aö menn treysta hvorki
sjálfum sér né öðrum til að lifa
án þess aö völ sé á einhverri ut-
anaðkomandi skemmtun. Dag-
ur án sjoppu, biós, dansiballa,
án „einhvers létts og skemmti-
legs” i rikisfjölmiölum er
skelfilegur dagur. Þaö er ekki
hægt aö afbera þá raun sem
fylgir þeim sjaldgæfa munaöi:
kyrrðinni. Þaö veröur að vera
gauragangur, ef ekki á al-
mannafæri þá að minnsta kosti
heimafyrir (annar ritstjóri var
aö segja þaö um daginn aö það
væru engin andskotans mann-
réttindi að hafa ekki fimm eöa
tiu rásir allan sólarhringinn).
Engum er lengur treyst til þess
aö afbera einveru, þögn, eða
blátt áfram samtal viö börn eða
vini og kunningja — án þess að
þær séu skrúfaöar áfram meö
skemmtikröftum einhverjum.
Illugi Jökulsson hefur ýmis-
legt gert skemmtilega, en þessi
skemmtanabeiðni hans var
merkilega dapurleg.
Haraldur Blöndal tekur sig til
I Visisdagblaðinu i fyrradag og
mótmælir þvi harölega að her-
foringjastjórnir i Tyrklandi og
Póllandi séu bornar saman. Nú
er þaö svo, að samanburöur á
þjóðfélögum og stjórnum er
erfiðari en flesta grunar. Til
,, dæmis eru Pólverjar læsir vel
allir, sem er meira en sagt verö-
ur um tyrkneska frændur i Nató
— og fer ýmislegt eftir þvi um
raungiidi ritfrelsis i löndunum.
Pólskir bændur voru á Sam-
stöðutimum aö berjast fyrir
ellilaunum og barnaheimilum á
borð við borgarbúa. Sá sem
bæri fram slikar kröfur i tyrk-
neskum sveitum yrði talinn fifl
eða glæpamaður nema hvort-
tveggja væri. Þar hafa menn
þvi miður ekki komist lengra i
mannréttindum en svo, að þær
miljónir sveitamanna sem eru
Kúrdar fá ekki einu sinni aö
heita réttu nafni, hvaö þá þaö
komi til mála aö þeir fái að nota
eigið tungumál.
Haraldur spyr af nokkrum
þjösti: „Ganga foringjar Sam-
stööu lausir?” Nei. En f orystu-
menn tyrknesku verkalýössam-
takanna DISK (lúta stjórn
sósialdemókrata) eru ekki aö-
eins i fangelsi eins og kollegar
þeirra 1 Póllandi: margir þeirra
hafa veriö pyntaöir til bana
(„minniháttar agabrot hjá
fangavöröum” segir Haraldur
af natóisku umburöarlyndi) og
meira en fimmtiu eiga dauöa-
dóm yfir höfði . Þaö er kannski
ekki nema von aö einn af verj-
endum hinna tyrknesku verka-
lýösforingja hefur óskaö aö
hlutskipti skjólstæöinga sinna
væri þó ekki lakara en Walesa
og félaga hans — svo fáránlegur
sem sá samanburður annars er.
Undir lokin segir Haraldur
Blöndal:
„Tyrkir vita vel hver Lech
Walesa er og dást að hugrekki
hans og styöja hugsjónir hans”.
Svona setning er mikið meist-
arastykki i ósvifni. Þvi ekki
veröur betur séö en Haraldur
meini einmitt generálana, sem
hann segir hafa tekiö völdin i
Tyrklandi „til aö tryggja fram-
haldlýöræöisiþvilandi”. áb.
09 skorfðj
MUNURINN Á TYRK-
LANDIOG POLLANDI