Þjóðviljinn - 16.04.1982, Blaðsíða 13

Fpstudagur 16. aprll 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
SKÓLASÖFN
Ingibjörg Sverrisdóttir bókasafnsfræðingur skrifar
Vegna greinar um skólasöfn,
sem birtist hér I blaðinu, 26. mars
s.l. eftir Ragnhildi Helgadóttur,
get ég ekki setið á mér að stinga
niður penna. i fyrsta lagi er það
vegna þess að þar koma fram
ýmsar ranghugmyndir um starf-
semi skólasafna og bókasafna al-
mennt og einnig varðandi yfir-
stjórn bókasafnsmála I landinu. 1
öðru lagi er þar verið að viðra
gamlar hugmyndir um stjórn og
rekstur skólasafna, sem ég hélt
að búiö væri að leggja á hilluna,
og i þriðja lagi er látiö sem sér-
menntaö fólk i bókasafnsfræði,
með skólasöfn sem valgrein, sé
ekki til.
Starfsemi skólasafna
1 greininni segir: „Nokkuð
hefur borið á þvi, að ekki væri
gerður greinarmunur á skóla-
söfnum og hefðbundnum bóka-
söfnum. Má segja að fátt eitt sé
sameiginlegt nema flokkunar-
kerfi það, sem bókum og öðrum
gögnum er raðað eftir.”
Ekki veit ég hvað átt er við með
hefðbundin bókasöfn, en ef litið er
á löggjöf um almenningsbóka-
söfn, sést að þeim ber að veita
mjög viðtæka þjónustu. Þau eru
mennta- upplýsinga- og tóm-
stundastofnanir og skulu gefa
fólki sem bestan kost á að lesa og
færa sér i nyt bækur og veita
afnot af nýsigögnum.
Það er heldur ekki hægt að
setja öll bókasöfn, utan skóla-
safna undir einn og sama hattinn.
Bókasöfn skiptast i nokkra hópa
og hafa greinst i mismunandi
áttir og þvi veldur aðallega
notendahópurinn og mismunandi
þarfir sem safnið þarf að mæta.
Að visu hafa þróast ákveðnar
starfsaöferðir og skipulag, sem
einkenna öll bókasöfn og bóka-
safnsfræöi, en það er eins og með
aörar fræðigreinar, aö þær
byggja á ákveðnum grunni, en
skiptast siðan eftir viðfangs-
efnum. Skólasöfnin byggja á
þessum aöferöum og skipulagi og
verða þar af leiöandi ekki skilin
frá öðrum söfnum, sakir uppruna
sins. Reynsla sem fengist hefur I
öðrum safnategundum, hefur
verið nýtt i skólasöfnum og það
má segja aö þau séu likust svo-
kölluðum stofnanasöfnum eða
sérfræðisöfnum.
Ef aðeins er athugaö nánar
hvað þaö er sem aögreinir skóla-
söfn frá öörum bókasöfnum, þá er
fyrst að telja notendahópinn. Það
eru kennarar og nemendur innan
ákveðins skóia. Þessi hópur
endurnýjast meö nokkurra ára
millibili og þaö verður töluverö
þroskabreyting með stórum hluta
hópsins meðan hann notar safnið,
auk þess sem hann er innan
ákveðinna aldursmarka. I öðru
lagi er það notendafræöslan, sem
þarf að vera markvissari en i
öðrum söfnum, þar sem verið er
aö leggja grundvöllinn aö safn-
notkun einstaklingsins siðar
meir. Notendafræðslan eða
kennsla i safnnotkun byggist á þvi
að kenna nemendum og kenn-
urum aö nota bækur og bókasöfn
til þess að afla sér aukinnar þekk-
ingar og hvetja hvern og einn til
aö velja úr og meta þær upp-
lýsingar sem okkur berast upp i
hendurnar. Þetta er eina kennsl-
an sem skólasafnvörðurinn ber
ábyrgð á, enda er þetta hans sér-
svið. t þriöja lagi einkennir inni-
hald og útlit safnkostsins skóla-
söfnin. Safnkosturinn miðast að
sjálfsögðu viö þarfir notenda og
skólasöfnin hafa enn sem komið
er sérstöðu hvað varðar fjöl-
breytileika safngagna og þar á ég
viö nýsigögnin, sem hafa i
auknum mæli verið tekin upp i
kennslu, meö nýjum kennsluaö-
ferðum.
Aörir þættir starfseminnar eru
sameiginlegir meö öörum bóka-
söfnum, svo sem flokkun og
skráning, aðföng, stjórnun,
rekstur og skipulagning, bók-
fræöi, upplýsingamiðlun og útlán.
Hlutverk skóla-
safnvarðarins
Það hefur verið mikiö deilumál
hvort kennarar eða bókasafns-
fræðingar ættu að starfa sem
skólasafnveröir. Þessi deila hefur
m.a. valdið þvi að enn hefur ekki
tekist að setja saman reglugerð
um skólasöfn við Grunnskóla-
lögin frá 1974, sem siðan hefur
orðið til þess að tefja eölilega
starfsemi og uppgang skólasafna.
í fyrrnefndri grein er eingöngu
talið nauðsynlegt að skólasafn-
veröir hafi kennslu- og uppeldis-
fræöilega menntun og þaö er
einnig taliö æskilegt aö við-
komandi annaöist að einhverju
leyti almenna kennslu i
skólanum, meöfram starfinu á
safninu.
Ég vil hins vegar meina, að
undirstaða vel rekins skólasafns
sé ákveðin menntun og þekking i
bókasafnsfræöi og aö skólasafn-
vöröurinn geti sinnt þvi heill og
óskiptur. Af framansögðu má
ljóst vera að við þurfum fólk á
skólasöfnin, sem kann vel til
verka. Aðstæöur á lands-
byggðinni eru og verða um ófyrir-
sjáanlega framtið þannig, að
þjónustumiöstöðvar leysa ekki
allan vanda. Það er ekki nóg að
þar sé séð um flokkun og skrán-
ingu og frágang bóka og gagna til
útláns, ef enginn á safninu kann
skil á undirstööuatriöum bóka-
safnsfræðinnar. Þá er hætt viö aö
þessi vinna nýtist illa og við
þekkjum öll sorgleg dæmi um
siikt. Og ég get ekki séö hvernig
skólasafnveröir, sem ekki hafa
aðgang aö miðstöövum geti
sjálfir flokkað og skráð sinar
bækur, án þess að hafa lært slikt.
Varöandi menntun skólasafn-
varða, þá hefur komiö fram
málamiðlunartillaga, sem mér
geðjast vel aö. Hún er sú, að
kennarar hafi ákveðna lágmarks-
menntun i bókasafnsfræði og aö
bókasafnsfræöingar hafi sam-
svarandi menntun i kennslu- og
uppeldisfræði. öll menntun er til
góös og þessi viðbótarmenntun
ætti aö nýtast vel i starfi. Einnig
er á það að lita, að þessir tveir
hópar geta ekki lengur gengiö
fram hjá hvor öðrum og ég held
að þaö sé kominn timi til að
leggja niður þessar deilur og
hefja heilshugar samstarf. Við
getum nú þegar boöið upp á slikt
nám hérlendis og er það i tengsl-
um viö aöra menntun i bóka-
safnsfræði viö Háskóla tslands.
Ef viö ætlum aö fara að mennta
skólasafnveröi annars staðar, þá
erum við einungis að dreifa kröft-
unum.
Samræming og
samstarf
Af sömu ástæðum tel ég að
embætti bókafulltrúa rikisins eigi
að hafa yfirumsjón með öllum
bókasöfnum i landinu, til þess að
tryggja samræmda þróun safna-
mála. Það er engin lausn að færa
skólasöfnin undir skólarann-
sóknadeild, það væri einungis til
aö flækja málin, og það væri
betra að efla embætti bókafull-
trúa og bæta þar við starfsfólki,
sem færi með málefni ákveðinna
safnategunda. Ef við litum aðeins
fram i timann, þá sjáum viö að
innan fárra ára getum við farið
að nýta okkur tölvur og vegna
allra aðstæðna hér á landi, ætti aö
vera auðvelt aö koma öllum
söfnum inn i eitt kerfi. Slikt
mundi auðvelda millisafnalán,
heimildaleitir og rannsóknir og
spara okkur tima og fé. Þá væri
illa fariö ef skólasöfnin væru án
tengsla við önnur bókasöfn. Viöa
erlendis hefur reynslan verið
slæm af slikri skiptingu, skóla-
söfnin hafa einangrast og nýst illa
og ekki haft aðgang að bókakosti
annarra safna. Þar má til dæmis
nefna Kanada og Bandarikin og
nú er veriö að vinna að nýjum
lögum fyrir almenningsbókasöfn
i Danmörku og þar er mikil
áhersia lögð á að skólasöfnin
missi ekki samband við þau.
Þarna má einnig minna á
skólasöfn i framhaldsskólum,
sem heföu mikið gagn af slikri
samvinnu. Það er einkennilegt að
i allri þeirri umræöu, sem fariö
hefur fram um skólasöfn, þá
virðast þau hafa gleymst, eða
lúta þau ekki svipuðum lög-
málum og önnur skólasöfn?
Hvernig stendur þá á þvi aö kenn-
arar hafa ekki sýnt þeim sama
áhuga og skólasöfnum á grunn-
skólastiginu?
I dag er staðan þannig að við
erum aö stiga okkar fyrstu skref
á sviði samræmdra safnamála i
landinu. Við verðum vör viö meiri
skilning á starfsemi bókasafna og
áhugi landsmanna fyrir aukinni
þjónustu fer vaxandi og sifellt
bætast viö ný söfn. Við þurfum að
einbeita okkur að þvl að koma á
fót öflugu samstarfi meðal þess
fólks sem hefur meö þessi mál aö
gera. Það vinnst ekkert með þvi
að hver sé að bauka i sinu horni
og viðættum ekki aö eyða púðrinu
hér á siðum blaöanna, enda er
þessi grein ekki ætluð til þess að
stofna til ritdeilu. Okkur veitir
ekki af þvi aö sameina kraftana i
sókn að sameiginlegu markmiöi.
Fyrirlestur um
málefni þroskaheftra
Karl GrUnewald frá Socialstyrelsen i
Stokkhólmi, mun halda fyrirlestur i boði
félagsmálaráðuneytisins og heilbrigðis-
og tryggingamálaráðuneytisins að Hótel
Esju mánudag 19. april kl. 20.30.
Fyrirlesturinn nefnist:
Omsorg for psykisk udviklingshæmmede
(Málbestræbelser — Ideologi)
Allir velkomnir.
fBæjarstjórnar-
kosnlngar
— í Hafnarfirði
Framboðsfrestur til kosninga bæjar-
stjórnar, sem fram eiga að fara laugar-
daginn 22. mai 1982, rennur út þriðjudag-
inn 20. april n.k.
Yfirkjörstjórn Hafnarfjarðar tekur á móti
framboðslistum þann dag kl. 16—17 og
23—24 i fundarsal bæjarstjórnar Hafnar-
fjarðar að Strandgötu 6.
Hafnarfirði, 15, april 1982.
Yfirkjörstjórn Hafnarfjarðar.
Sveinn Þórðarson.
Gisli Jónsson.
Jón ól. Bjarnason.
Orkusjóður
Orkuráð minnir á að þeir sem hyggjast
sækja um lán úr Orkusjóði til jarðhita-
leitar á árinu 1983 verða að senda lánsum-
sóknir eigi siðar en 10. mai n.k. Umsókn-
imar skulu stilaðar til Orkuráðs en send-
ast Orkustofnun Grensásvegi 9, 108
Reykjavik.
Umsóknum skal fylgja greinargerð um
fyrirhugaða nýtingu jarðhitans svo og
stofnkostnaður og arðsemisáætlun.
Orkuráð
Laus staða
Lektorsstaða i islensku fyrir erlenda stúd-
enta við heimspekideild Háskóla íslands
er laus til umsóknar. Lektornum er eink-
um ætlað að annast kennslu i islensku nú-
timamáli.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna
rikisins.
Umsækjendur skulu láta fylgja umsókn
sinni rækilega skýrslu um visindastörf
sin, ritsmiðar og rannsóknir, svo og náms-
feril sinn og störf.
Umsóknir skulu hafa borist menntamála-
ráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 101 Reykja-
vik, fyrir 7. mai n.k.
Menntamálaráðuneytið, 7. april 1982.