Þjóðviljinn - 22.04.1982, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 22. april 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
Sú krafa í skáldskap hefur
haldið íslendingum uppi...
Halldór Laxness hefur
komist svo að orði, að það
sé hollast að skrif a með því
hugarfari að maður sé að
senda símskeyti til Falk-
landseyja. Og með því að
Argentínumenn voru
nýbúnir að ráðast á
þessar eyjar sagði ég um
leið og við settumst niður:
Nú fjölgar heldur simskevtum
til :Falklandseyja. Mikiö rétt,
sagöi Halldór. Ég sagöi vist aö ef
menn væru skyldaöir til aö borga
fytir hvert orö sem þeir setja á
blað, þá væri miklu betri still
skrifaöur bæöi hér og annarsstaö-
ar. Amk. stuttoröari. Sá sem sim-
ar til Falklandseyja hefur áreið-
anléga nauösynlegt erindi aö
reka...
Af dagblöðum
Fréttir dagsins gáfu lika tilefni
til aö minnast á útþenslu dagblaö-
anna sem Halldór nefndí svo.
Eins og stundum áöur haföi hann
nokkur vel valin orö um málfars-
syndir blaöamanna og svo fargan
allskonar sem dregur blöðin niöur
— litt þolandi hrepparig, félags-
málaþembu og fleira þesslegt.
Kyndugir menn íslendingar,
sagði hann. Stundum spakir aö
viti en stundum alveg blankir,
rétt eins og þeir heföu aldrei verið
i heiminum.
En rithöfundar hafa fyrr og
siðar haft næmt auga á dag-
blöð. Ég minnist á Dostoéfski
sem tindi æsileg tiöindi upp úr
blööum og notaði i skáldverkum.
Já,hann vann með slikum meö-
öium, sagöi Halldór. Fékk heil
plott, söguþræöi, úr blöðunum.
Þú hefur aldrei leikiö þaö?
Nei, ekki svo ég geti bent á þaö.
En ég hef veriö grlöarlegur dag-
blaöalesari.
Og eftir þvi óvæginn gagn-
rýnandi dagblaöa?
Dagblöð velgja mönnum
stundum undir uggum. Sum blöö
gera ráö fyrir þvi aö þau séu
skömmuö á móti og eru þvi
fegin, en önnur eru heiöarleg og
setja upp kirkjusvip viö hvert
tækifæri og verða hissa ef ein-
hverjir menn úti I bæ fara aö
finna að við þau.
Samviska
heimsins
Fyrir réttum áttatiu árum var
veriö að jaröa Emile Zola, sagði
ég, og viö sáum i sjónvarps-
þáttum um hann og Dreyfusar-
málin, aö áhrifavald rithöfundar
sýnist mjög mikiö á þessum tima.
Meira aö segja háöfugl eins og
Anatole France segir i útfarar-
ræöu aö Zola hafi tekist aö verða,
um tima aö minnsta kosti,
samviska mannkynsins. Stóöu
rithöfundar i raun og veru vel aö
vigi á þeim tima, eöa var þetta
sjálfsefjunartal?
Ýmsir höfundar hafa fyrr og
siðar gefiö sig út fyrir aö vera
samviska heimsins, eöa einhvers
geira af honum, svaraöi Hallör.
Og þaö er alkunna hvernig skáld
hafa tint upp heimsstefnur og
gert þær aö sinu einkamáli. A
þessu bar mikið á. framfara- og
upplýsingaöld eins og þeirri nitj-
andu. Hún tók fegins hendi viö
málflutningi þeirra sem studdu
skoöanir timans eöa öllu heldur
rök timans. Og þaö voru vissu-
lega rök timans sem komu fram
hjá Zola, hann mælti á þeirri
stundu 1 sögunni fyrir munn
þeirra. En ég veit ekki hvort þaö
þýddi að tala núna eins og hann
geröi, eins vist þaö verkaöi hlægi-
lega.
Vegna þess aö möguleikar bók-
mennta séu aörir núna?
Staöa bókmennta er allt önnur
nú en hún var á nitjándu öld, jafn-
vel svo seint sem á dögum Dreyf-
usarmála.
En þetta var merkileg saga,
sem Frakkar voru aö sýna okkur.
Einkum i einu atriöi: þegar
fundum þeirra Zola og Dreyfusar
ber loksins saman. Það var stór-
kostlegt: Þaö haföi ekkert komiö
Sjá næstu síðu
r
Arni Bergmann
rœðir
við
HALLDOR LAXNESS