Þjóðviljinn - 27.05.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. mal 1982
Hvað gerist í Argentínu
ef tlr Falklandseyj astríðið?
Frú Thatcher kallar nú fasista góða viðskiptavini sina og vopna-
kaupcndur frá þvi i gær. Og þetta argentinska blað, sem hér er sýnt,
hcfur sett á forsiöu staðhæfingu um að járnfrúin hafi verið nasisti i
æsku! Og sé verri en Hitler!
Galtieri lætur mannfjöldann hylla sig. Nýr Perón I vændum? Eða
„takmarkað” lýðræði?
Argentinumenn réðu
sér ekki fyrir kæti fyrst
eftir að her þeirra tók
Falklandseyjar. En
þjóðernisleg hrifn-
ingarvima er farin að
renna af mönnum: nú
gera æ fleiri sér grein
fyrir þvi að ævintýri
þetta verður dýrt og
blóðugt og óvist um
málalok. En það getur
orðið lán i óláni, að
varla verður her-
foringjastjórn Gaitieris
söm og áður: Galtieri
hefur sjálfur með
itrekuðum tilmælum til
þjóðarinnar um
stuðning og einingu
opnað um eina spönn
dyrnar að pólitiskum
breytingum i landinu.
Möguleikar af þessu tagi hafa
ýtt við ýmsum pólitiskum
hópum og flokkum og reynir nú
hver um sig að búa sig undir að
standa sem best að vigi ef og
þegar herforingjaklikan býður
upp á viðræður um breytingar á
stjórnarháttum i landinu.
Naumt skammtað
frelsið
Það er að sönnu engin
trygging til fyrir þvi, að herfor-
ingjaklikan leggi niöur alræðis-
valdsitt eftir að Falklandseyja-
striðinu lýkur, né heldur geta
menn búist við þvi að herinn
dragi sig með öllu út úr stjórn-
málum. En það er samt mjög
útbreidd skoðun i Argentinu aö
einhver skref veröi þar tekin i
lýðræðisátt áður en langt um
liöur.
Innan hersins sjálfs eru
skiptar skoðanir um þaö hvað
gera skuli. Þó virðast herfor-
ingjar nokkuð sammála um
það, að herinn eigi aö gegna
pólitisku hlutverki. 1 landshern-
I um er allútbreiddur stuöningur
við áform Galtieris forseta um
að herinn slaki smám saman á
klónni til að búa i hag fyrir
kosningar sem yrðu ekki siðar
en 1984.
F'yrsta skrefiö i áformum
Galtieris, er að útnefna
borgaralega héraðsstjóra. Þá
verða undirbúnar undir eftirlit
hersins kosningar til kjör-
mannaráðs, sem siðan á að
velja forseta úr hópi nokkurra
vel þekktra manna (sem herinn
mun væntanlega samþykkja).
Einnig verður valinn varafor-
seti, sem veröur hershöfðingi á
eftirfaunum — svosem til að
fylgjast með að allt sé i lagi!
Það væri svosem synd að
segja að Galtieri ætlaði sér að
vera örlátur á lýðréttindin, en
þetta þykir semsagt til bóta i
landi eins og Argentínu.
Önnur áform
En nú er að segja frá þvi, að
yfirmenn flotans og flughersins,
eru sagðir hafa önnur áform,
og séu þeir ef nokkuð er enn
lengra til hægri en Galtieri. Nú-
verandi yfirmaður flotans,
Anya, er sagður hlynntur bein-
um kosningum. Ekki væru þær
kosningar samt öllum opnar —
en Perónistar mættu vera með,
stuðningsmenn einræðisherrans
fræga sem lengi stjórnaði land-
inu i undarlegum hálffasiskum
kokkteil þar sem samkrull við
stéttarfélög undir forystu
Perónista var mjög veigamikill
þáttur.
Flugherinn hefur staðið i
skugganum bæði af landher og
flota, reynir bersýnilega að
vinna sér sem mestar vinsældir
i krafti þess að hann ber hita og
þunga dagsins i striðinu við
Breta. En liðsforingjar flug-
hersins og yfirmaður hans,
Lami Dozo, hafa verið heldur
fámæltir um sin pólitisku á-
form. Margt bendir samt til
þess að Lami Dozo hershöfðingi
vilji gjarna, að stjórn óbreyttra
borgara komi til valda — og sé
hún þá helst skipuð fulltrúum
borgaralegra flokka. Þó mun
ekki talið útilokað að Perónistar
séu hafðir meö vegna þess aö
þeir eiga itök i argentinskri
verka lýðshrey f ingu.
Hatur á Könum
En það eru ekki aöeins innan-
rikismál sem gera út um póli-
tiska framtið Argentinu. Falk-
landseyjastriðið hefur kynnt
undir hefðbundinni þjóðernis-
hyggju, sem Perón lék á af mik-
illi kúnst á sinum tima. Og sá
eldur sem þar hefur upp biossað
brennur nú illa á þeim öflum
innanhersins sem hafa veðjað á
vinfengi við Bandarikin — innan
hersins sem utan hans.
Þegar Bandarikin hættu að
sýnast hlutlaus málamiölari i
Falklandseyjadeilunni og tóku
eindregna afstöðu með hefð- I
bundnum bandamönnum sinum 1
breskum, vakti það upp gifur- I
lega reiði hjá Argentinumönn-
um, sem þóttust fyrir ýmissa I
hluta sakir eiga sér vinsemd *
herranna i Washington visa. I
Blöð i Buenos Aires hafa óspart
ausið sér yfir Bandarikjamenn, I
kallaðþá svikara og hórusyni og *
haldið þvi fram, að þeir hafi
staðið i samsærum um að koma
Galtierifrá völdum og setja ein- I
hvern sér þægan mann i stað- 1
inn. I þessu andrúmslofti þýðir
litið að reyna að mæla með I
samstöðu með Bandarikjunum I
þegar til lengdar lætur. Meira *
ensvojþetta ástand verður lika I
til þess, að þeir stjónmálamenn ■
sem hafa viljað taka upp efna-
hagsráðstafanir með banda- I
riskum keim — m.a.meðþviað I
fylgja seðlahyggju Miltons ■
Friedmans og draga úr afskipt-
um rikisins af efnahagslifinu, I
þeir eiga nú erfiðar uppdráttar I
en áður. Bandarikjafjandskap- *
urinn eflir þá menn innan hers-
ins sem hafa tilhneigingar til að I
vasastsjálfir i efnahagsmálum
landsins — m.a. vegna þess að 1
herinn er sjálfur mikill atvinnu-
rekandiog á margar verksmiðj-
ur.
Lausir endar
Það eru, með öðrum orðum,
margar blikur á lofti i Argen- ,
tinu. Breytingar liggja i loftinu
— en þar með er ekki sagt að
stjórnarandstæðingar muni I
framvegis sleppa við ofsóknir ,
og fangelsanir. Herinn hefur að
visu sýnt nokkurn lit á að losa I
sig við verstu hliðarnar á þvi
kerfi mannrána, pyntinga og
morða, sem hann hefur haldið •
uppi. Þaðer meira aðsegja haft
fyrir satt, að liðsforingjar úr
morðsveitunum, sem hafa helst t
barið á varnarlausu fólki hingað
til, hafi verið sendir i fremstu
viglinu á Falklandseyjum — i I
þeirri von að breskar byssukúl- ,
ur og jörðin geymi þá best! En ■
enn er of snemmt að fullyrða
margt i þessum efnum: svo I
mikið er vist, að herforingjarnir ,
ætla að tryggja, að hvaða
breytingar sem verða muni
allar fara fram með þeim skil-
málum sem þeir sjálfir setja. ,
AB tók saman. ■
Fargjaldastríð í miðri kreppu:
Braniff-ílugfélagið gjaldþrota
Um sjötiu þotum var lagt, farþegar sigldu I strand svo tugþúsundum
manna misstu atvinnuna.
Á dögunum var meira en
sextíu hinna skærmáluðu
farþegaþotna Braniff-
flugfélagsins stefnt til
heimaflugvallar í Dallas í
Texas. Nokkrum stundum
siðar tilkynnti þetta stóra
f lugfélag að það væri farið
á hausinn. Þetta er sögu-
legasta gjaldþrot til þessa í
þeirri kreppu sem nú fer
yfir Bandaríki Reagans.
Þetta gjaldþrot gerði 9300
starfsmenn Braniff International
atvinnulausa, og búist er við þvi,
að 6000 manns til viðbótar komist
á kaldan klaka I Dallas og ná-
grenni — starfsmenn fyrirtækja
sem hafa þjónað undir þetta flug-
félag. 39 bankar, flugvélafram-
leiðendur og tryggingafélög þurfa
nú að óttast um þær 730 miljónir
dollara sem þeir eiga inni hjá
gjaldþrotabúinu.
Flestir tapa
Gjaldþrotið er vísbending um
afar erfiða stöðu helstu flugfélaga
I Bandarikjunum. Aöeins eitt af
tólf þeirra stærstu, Republic Air-
lines, hefur sýnt smávægilegan
hagnað á þessu ári. Risum eins og
TWA og Pan American hefur
tekist að tapa meira en hundrað
miljónum dollara hvoru félagi á
skipti, um tiu þúsundir starfs-
fyrstu þrem mánuðum ársins. Og
sérfróðir menn búast fastlega við
þvi aö fleiri en Braniff fari á
hausinn áöur en hálft ár er liðið.
Uppá líf ogdauða
Braniff-flugfélagið var stofnað
fyrir meira en fimmtiu árum, en
fékkst lengst af við flug um Texas
og nálæg fylki. En þegar stjórn
Carters gaf flugfélögum frelsi til
að velja sér flugleiðir að vild
þeirra og afnam það flugleyfa-
kerfi sem áður hafði verið I gildi,
hófst gifurlegt kapphlaup um
hylli farþega og um þá þenslu-
möguleika sem menn þóttust sjá i
flugfrelsi og þvi fargjaldafrelsi
sem með fylgdi. Innan skamms
hafði samgöngunetið i loftinu þést
gifurlega, bæði innan Bandarikj-
anna á alþjóðlegum flugleiðum
til og frá vesturálfu, og þenslan
og fjárfestingar sem henni fylgdu
neyddu flugfélögin i geysilega
hart fargjaldastrið sin i milli.
Braniff tók virkan þátt i þessu
öllu og var eitt þeirra flugfélaga
sem mest fjárfesti.
Fargjaldastriðiö er barátta upp
á lif og dauða og munu þeir lifa af
sem lengst þola taprekstur. En
þegar keppinautum fækkar
(Laker hinn breski er dottinn út
af Atlantshafsleiðinni og nú er
Braniff úr sögunni) þá treysta
þeir sem eftir eru sér frekar til að
hækka aftur fargjöldin. Og flug-
vélarnar verða betur setnar. Að
minnsta kosti hafa hlutabréf i
þeim flugfélögum sem hafa keppt
við Braniff á sömu flugleiðum
hækkað nokkuð eftir að gjald-
þrotið varð.
Byggt á Spiegel