Þjóðviljinn - 09.07.1982, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 09.07.1982, Blaðsíða 8
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. júli 1982 * Séö heim aö Laugum> Hiö forna býli Laugar var undir fjallshllöinni vestan dalsins. Þetta er hluti starfsfólks hótelsins. Þau eru frá vinstri, óli kokkur og hótelstjé Guörún, Guörún, EHn, Lára, Bryndfs, Benni, Siguröur FinnurogBoga Kris //Þaö er óhætt að segja að þessi starfsemi hér hef- ur gengið framar vonum. Þegar ég tók að mér að sjá um hótelrekstur hér sagði ég að það tæki 5 ár að koma þessu upp. Nú eru 3 liðin og þetta er allt að koma. Hrepparnir reka hótelið; og ágóðinn er nýttur til að bæta húsnæðið/ en hér er sem kunnugt er skóli yfir veturinn"/ sagði óli J. óla- son/ hótelstjóri að Laugum i Sælingsdal/ þegar við heimsóttum staðinn fyrir skömmu. Til þess að komast vestur I Dali úr Reykjavik eru ýmsar leiöir. Viö byrjuöum á þvi aö taka nýju Akraborgina og ljósmyndárinn heldur þvl fram aö viö höfum ver- iö á fyrsta bilnum sem ók niöur af efra bilaþilfarinu, en viö fórum i aöra ferö hinnar nýju Akraborgar frá Reykjavik. En Akraborgin er sérlega skemmtilegt skip og mik- ill munur á henni og þeirri gömlu. Hún er mjög stööug i sjónum, enda meö sérstaka ugga og rétt eins og aö sitja i hægindastól aö feröast meö henni, amk. þegar gott er I sjóinn. En ég myndi ekki ráöleggja hverjum sem er aö fara meö bilinn sinn á efra þilfariö. Aö minnsta kosti lokaöi ég augunum á meöan viö ókum niöur af þvi, þvi mér fannst eins og viö flygj- um fram af hamrabrún þótt stöö- ugur pallur tæki viö bilnum. Það er að minnsta kosti rétt að minna fólk á aö standa vel á bremsunni þegar þaö ekur niöur pallinn. Nóg um þaö. Vonandi eru ekki allir jafn lofthræddir og ég. Þegar ekiö er inn i Dalasýslu blasir viö grösug sveit, gróöri vaxin upp á fjallsbrúnir. Sýslan nær milli Hvammsfjarð- ar og Gilsfjaröar og nær syösti hreppurinn spöl út meö Hvamms- firöi sunnanveröum. Fyrr á tim- um var héraöiö oft kallaö Breiöa- fjaröardalir, en i nútimamáli er heitiö stytt — i Dali, aö fara I Dal- ina. Mestur hluti byggðar I Dala- sýslu er i dölum, og heiti héraös- Einn af elstu mununum á byggöasafninu er þessi stóll meö ártalinu 1745 á bakfjölinni. Gr búi Jóns Eirikssonar bónda á Ilafursstööum á Fellsströnd. ins þvi réttnefni. Viö ökum fram hjá frægum sögustööum á leiö aö Laugum. A Hrútsstööum bjó Hrútur Herjólfsson sem sagt er frá I Njálu, en hann var i vinfengi viö Gunnhildi kóngamóöur. Þá koma Höskuldsstaöir, þar sem Höskuldur Dala-Kollsson bjó, en hann kom meö Melkorku kon- ungsdóttur til landsins. Noröan- vert i Dalnum er kirkjustaðurinn Hjaröarholt og nokkru utan Hrappsstaöir, þar sem Viga-Hrappur bjó. 1 Hjaröarholti bjó Ólafur pái Höskuldsson, faöir Kjartans Ólafssonar. Hjaröarholt var lengi prestssetur og bjuggu þar ýmsir merkir klerkar. Þar var og unglingaskóli árin 1910 -19. Sólheimar er fremsti bær i Lax- árdal; þar var lengi heimilisfast- ur frægasti draugur i Dökum, Sðl- heima-Móri, strákur i mórauöum fötum. Og enn á seinustu árum hafa menn séð strák bregöa fyrir, en löngu er runninn af honum all- ur móöur. Sagt er aö Móri hafi eitt sinn komið á glugga yfir rúmi prófastsins á Prestbakka, Búa Jónssonar (prestur frá 1836 - 1848) og kvaö þá Móri: Vakiröu Búi? Viljiröu finna Móra knæfur er knúi. Kyrkt hef ég fjóra, littu upp I ljóra, littu upp I Ijóra. Viö ldtum þetta duga af sögum og sögnum, en nú er ekið i hlaö aö Laugum. Þar er nú til húsa Laugaskóli sem er sumarhdtel frá þvi I júnibyrjun á hverju vori. Ekki er hægt aö nefna Laugar á nafn án þess aö geta þess hver þar bjó. Þar bjó Ósvifur „Helga- son, óttars sonar, Bjarnar sonar hins austræna, Ketils sonar flat- nefs, Bjarna sonar bunu”, eins og segir I Laxdælu. Frægastur var Ósvifur þó af dóttur sinni Guö- rúnu. Laugin fræga þar sem Kjartan og Guörún áttu stefnumót sin er nú horfin, en ekki er ótrúlegt aö hún hafi verið þar sem nú er sundlaugin. Sundlaugin var byggö 1932, en skólahald hófst á Laugum 1944. Aö Laugum er ýmislegt sem laöar aö feröamenn. Þar er hestaleiga, veiöi, sundlaug og byggöasafn. Nú er veriö aö koma upp útigrilli og heitu og köldu vatnsbóli fyrir þá sem vilja tjalda. Þarna er mikil veöursæld og á haustin er oftast mikiö af berjum. óli hótelstjðri sagöi okkur aö áöur fyrr heföu skemmtanirnar á Laugum jafnan hafist á guösþjón- ustu; þá var sundmót í lauginni, siöan iþróttamót á völlunum og á meöan rann allt vatniö úr laug- inni, þvi um kvöldið var dansaö ofan i henni. Hefur mikiö verið rætt um aö endurvekja þann siö, en sundlaugin er 50 ára gömul i ár. „Hingaö kemur mikiö sama fólkiö ár eftir ár,” sagöi óli enn- fremur. „Viö reynum aö bjóöa upp á ymislegt I mat sem ekki er annars staöar. Til dæmis viöar- steikjum viö fisk og framreiöum kjöt beint af borögrilli. Þá er skyrtertan okkar mjög vinsæl sem eftirréttur.” Viö fengum aö bragöa á krás- unum hjá óla og sannfæröumst um aö enginn fer meö tóman maga frá boröum aö Laugum. Óli sagöi okkur ennfremur aö hann væri einn af stofnendum Feröamálasamtaka Vesturlands, en nýlega réöu samtökin fyrsta feröamálafulltrúa landsins. Sam- tök þessi ætla aö gefa út bækling þar sem rakin eru öll helstu atriði varöandi feröalög um Vestur- land. Slikur bæklingur yröi ekki byggöur upp á auglýsingum, heldur faglegri umfjöllun þar sem allir aöilar aö feröamálum i þessum landshluta standa aö út- gáfunni. 1 kjallaranum á skólahúsinu aö Laugum er byggöasafn Dala- manna, en þaö var opnaö 1977. Söfnun muna hófst áriö 1968. Safniö gefur gott yfirlit yfir starfstæki utan bæjar og innan, en þaö er opiö i júni, júli og ágúst á hverju ári. Byggöasafnsvöröur er Magnús Gestsson. Viö skoöuöum safniö i fylgd Magnúsar, og þaö var sannarlega fróölegt aö skoöa handbragöiö á þessum gömlu munum. Þarna er geymdein elsta kirkjuhurð lands- ins, frá Staðarfelli á Fellsströnd, en hún var fyrst fyrir torfkirkju byggðri árið 1731. Viö kveöjum svo Laugar i Sæl- ingsdal og ökum framhjá Sæl- ingsdalstungu á heimleiöinni. Þar bjó Guðrún ósvifursdóttir ásamt Bolla og þar i seli skammt frá bænum var hann veginn aö henni viöstaddri. Hún gekk frá fyrir orö Bolla og þvoöi léreft sin á meöan hann var veginn. Þarna bjó seinna Snorri Goði og enn seinna Jón Thoroddsen skáld, til ellefu ára aldurs. Og neðan viö túniö er hinn frægi Tungustapi, þar sem talið var aö væri dómkirkja álfa og biskupssetur. Ein fegursta og best sagöa þjóösaga okkar gerist á þessum slóðum, en þar segir frá viöskipt- um álfanna viö bóndasyni I Sæl- ingsdalstungu. Þessa gömlu álfa- sögu afhendir Magnús ljósritaöa þeim sem heimsækja hann á safnið og viö lesum hana um leiö og ekiö er sem leiö liggur úr Sæl- ingsdal. Þaö er ekki úr vegi aö enda á visu sem álfarnir i Tungu- stapa kváöu á hestum sinum, er þeir æröu annan bóndasoninn I Sælingsdalstungu: „Riðum og riðum, þaö rökkvar I hliðum; ærum og færum hinn arma af vegi, svo að hann eigi sjái sól á degi, sól á næsta degi.” — þs Óliaðstörfum ieldhúsinu. Um borð i Akraborginni nýju. Það er sannarlega mikill munur á að- stöðunni hér og I gömlu Akraborginni. Ljósm. — kjv — Föstudagur 9. júli 1982 . ÞJÓÐVILJINN — SIDA 9 , k £ Æmflm 1 H: , . 315 Ig, Mm ^ Fulltrúar i Kvennanefnd Alþjóðasambands samvinnumanna, sem hér þinguðu 5. og 6. júli sl. Sitjandi yst til vinstri er islenski fulltrúinn, Sig- riður Thoriacius. (Ljósm. —eik — ) „Heimurinn batnar aðeins með aukinni þátttöku kvenna” Rætt við formann Alþjóðasambands samvinnumanna: Dagana 5. og 6. júlí sl. var haldinn í Reykjavík ár- legur fundur Kvenna- nefndar Alþjóðasambands samvinnumanna. Nefnd þessi var stofnuð árið 1965/ en áður hafði starfað (frá 1924) //International Co-op Womens's Guild" sem samtök innan Alþjóðasam- band samvinnumanna, sem stofnað var 1895. Kvennanefndin hefur það hlutverk að standa vörð um réttindi kvenna inna Alþjóðasambandsins. Það var Samband islenskra samvinnufélaga, sem bauö kon- unum hingaö til þess aö halda fundinn og kom þaö fram i máli kvenna frá þróunarlöndunum, aö án þessa boös heföu þær ekki getaö komist. tslenskir sam- vinnumenn hafa átt fulltrúa i kvennanefndinni undanfarin fimm ár, og hefur Sigriöur Thorlacius veriö sá fulltrúi. Formaöur nefndarinnar sænskur og heitir Ulla Jonsdottir. Viö hittum hana aö máli á heimili islenska fulltrúans i nefndinni sl. þriöjudag Sérstök kvennasamtök nauðsynleg Ulla fræddi okkur á þvi, að 47 lönd ættu fulltrúa i Kvennanefnd- inni, þar af 11 þróunarlönd. Hér á A fundi Kvennanefndar Alþjóðasambands sam- vinnumanna sem segir frá hér var mikið rætt um friðarmál auk almennra mála samvinnumanna. Þar var samþykkt ákorun til kvenna í samvinnufélögum um heim allan. Við birtum þessa áskorun hér í þýðingu okkar. Áskorun til kvenna í samvinnufélögum um heim allan Kvennanefnd Alþjóöasambands samvinnumanna, sem hélt sinn 20. fund I Reykjavik 5.-6. júli 1982, lýsir þungum áhyggjum af hinni hættulegu þróun i alþjóöamálum. Það vekur okkur vaxandi ugg, aö vopnakapphlaup hefur aldrei veriö slikt sem nú. Birgöir hlaöast upp af sifellt hugvitsamlegri gjöreyðingarvopnum. Viö bendum einnig á þaö tjón, sem hlýst af beitingu vopna I efnahagsstriðum. 40 þúsund börn deyja dag hvern úr hungri. 100 miljón börn leggjast svöng til svefns á hverju kvöldi. 10 miljón börn biöa hæg- fara tjón á sálu og likama vegna næringarskorts. 200 miljón börn eiga ekki kost á skólagöngu. Biliö milli rikra þjóöa og fátækra fer vaxandi fremur en minnk- andi. Sameinuðu þjóöirnar hafa samþykkt, aö öll aðildarriki skuli gefa 0,7% af þjóöarframleiðslu sinni til þróunarhjálpar. Þessu marki hefur ekkert riki náö enn. I skýrslu Afvopnunarþings Sameinuöu þjóöanna segir svo: „Þjóöir heims geta hvort heldur haldiö áfram vopnakapphlaup- inu af sama kappi og áöur, eöastefnt með einbeittum hætti að meira jafnvægi. Annar kosturinn útilokar hinn.” Konur um heim allan bera enn meginábyrgö á börnunum. Það er þvi eölilegt að konur i samvinnufélögum láti sig sérstaklega varöa framtiö barnanna og krefjist algjörs banns við kjarnorkuvopnum og styðji alla viðleitni i átt til afvopnunar. 1 tilefni fundar okkar nú og 60. Samvinnudagsins, sem haldinn var hátfölegur hinn 3. júli sl. viljum viö taka undir yfirlýsingu forseta Alþjóöasambandssamvinnumanna, RogerKerinec, sem hann flutti á afvopnunarþingi SÞ i júni sl. Roger Kerinec sagöi: „Og það er kominn timi til að þjóöum heimsins, öllum þjóöum heimsins, skiljist aö hiö sanna hugrekki felst ekki i þvi aö gangast hugrakkur viö dauöa sinum, heldur i þvi aö lifa I friöi viö aöra. Aö sönnu er þaö erfitt, en þaö er ekki ógerlegt. Þaö er til annar háttur á samskiptum milli rikja. Sá háttur gerir ráö fyrir samvinnu.” Viö skorum á ykkur, konur i samvinnufélögum um heim allan, aö beita öllum ykkar áhrifum til aö fá rikisstjórnir landa ykkar til aö sýna þetta hugrekki og til aö eyöa minna fé i vopn og meiru til aö þróa jöfnuö milli þjóöa og manna. A þann hátt einan veröur varan- legur friöur tryggöur. landi væru staddir 24 fulltrúar. — Er þörf á þvi að hafa sérstök samtök kvenna innan samvinnu- hreyfingarinnar spyrjum við. Ulla Jonsdóttir var aldeilis á þvi. „Konur eru langstærsti neyt- endahópurinn — þær tilheyra „grasrótinni”, ef svo má aö orði komast. En þaö eru karlar, sem taka nær allar ákvaröanir. Þessu þarf auövitaö aö breyta. Núna er ástandiö þannig I hreyfingunni aö aöeins ein kona á sæti i framkvæmdanefnd Al- þjóðasambands samvinnu- manna, þ.e.a.s. formaöur Kvennanefndarinnar, sem þar situr án atkvæöisréttar. Og sú seta er einvörðungu árangur, starfs sérstakrar nefndar, sem vinnur aö endurskoöun á innra skipulagi hreyfingarinnar. Þetta er vissulega skref fram á viö, en mætti vera stærra. Miðstjórnin er skipuö 284 full- trúum — þar af eru konurnar aöeins 10 talsins! — Attu von á þvi, aö þetta breytist á næstunni? „Kannski ékki alveg á næst- unni. Skipulagið er með þeim hætti, að það er afskaplega erfitt fyrir konur aö komast i stjórn- unarstööur. Ef viö tökum miö- stjórnina sem dæmi, þá á Er- lendur Einarsson sæti i henni fyrir hönd islenskra samvinnu- manna. Hann er forstjóri Sam- bandsins. Ég á erfitt meö aö sjá fyrir mér þá breytingu, að kona komist I sætiö hans á næstunni — eða hvaö finnst þér? Þjóðfélagsbreytingar kalla á breytt vinnubrögð — Það segir hér I ályktun frá ykkur, að vandamál samvinnu- hreyfingarinnar verði ekki yfir- stigin án kvenna. Hvað er átt við með þvi? „Samvinnuhreyfingin á alls- staöar viö vandamál aö etja á Vesturlöndum. Þessi vandamál felast i minnkandi viöskiptum og fækkun meölima. Þau má siöan rekja til breyttra þjóðfélagshátta, sem hafa i för með sér að unga fólkið ber ekki sömu skyldurækni i brjósti til samvinnufélaganna og foreldrar þeirra. Hér áður fyrr voru menn samvinnumenn og ekkert gat grafiö undan tryggð manna við þá hugsjón. Núna er þetta breytt. Sam- vinnuhreyfingin þarf aö aölagast þessum breytingum eins og allar hreyfingar. Þetta þýðir m.a. hér á Vesturlöndum, aö ef samvinnu- Ulla Jónsdóttir tók upp þann „Islenska” sið að telja sig dóttur föður sins en ekki son. Hún á dóttur, sem er Olavsdottir en faðir hennar heitir Olav. Ulla segir, að þessar nafngiftir hafi tiökast áður fyrr i Svíþjóð og megi enn finna merki um þær I Dölunum. (Ljósm. —eik—) félagsverslun er rétt eins og hver önnur verslun, þá stenst hún engan veginn þær kröfur, sem gera veröur til slikra verslana. Hún er hroinlega ekki nógu góö. Konur fylla flokk neytenda, eins og ég sagöi áöan. Viö vitum þvi betur hvaö neytendur vilja heldur en karlar. Hér þarf hreyf- ingin aö ljá röddum kvenna eyra”. Konur tvimælalaust meiri friðarsinnar Kvennanefndin samdi sérstaka áskorun til kvenna i samvinnu- félögum um aö beita sér fyrir þvi, hver i sinu landi, að rikis- stjórnir hverfi frá vigbúnaöi. Ulla kvað konurnar hafa rætt þessi mál mikiö og af einhug. Viö spyrjum, hvort telji konur meiri friöarsinna en karla, þvi I annarri ályktun KVennanefndarinnar segir, aö án kvenna veröi ekki unninn bugur á hugri, óréttlæti og ófriöi. „Já, tvimælalaust. Hvers vegna? Vegna þess einfaldlega, aö konur standa lifinu nær en karlar. Við ölum af okkur nýtt lif og sú hugsun hlýtur aö vera sterk i hverri konu, að þvi lifi megi ekki granda. Striö gengur þvert á þessa eðlishvöt. Heimurinn getur aðeins batnað með aukinni þátt- töku kvenna i hinu opinbera lifi.” —ast

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.