Þjóðviljinn - 18.08.1982, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 18. ágúst 1982
Björn Indriðason skrifar:
Vonsviknir vatnaræningjar
Lækir þeir hinir norölensku hafa
greinilega ekki farið eftir
leiðbeiningum virkjunarmanna
heldur falla nú til síns heima svo
sem áður var og náttúran
úthlutaði þeim.
Verður vonandi svo áfram.
IFyrir tveimur sumrum var
undirritaöur á ferö í Vonar-
skaröi þar sem máttug kyrrö
öræfanna rikir á áhrifamikinn
I" hátt.
Þvi var þaö aö mér og sam-
feröafólki minu brá nokkuö er
viö sáum aö á vatnaskil i skarð-
I" inu var kominn flokkur manna
meö jarðýtur og önnur stórvirk
tól. Voru þeir i óöa önn aö grafa
mikinn skurö og gera flóövarn-
Iargarö enn stærri, greinilaga til
þess ætlaö að veita vatni sem
annars fellur til Skjálfandafljóts
i Köldukvisl sem svo nýttist til
I' miölunar i bórisvatni.
Þarna voru sem sagt
komnir landsvirkjunarmenn
, hugumstórir og skyldi nú komið
Ii veg fyrir ljósleysi i skamm-
deginu, aö þvi er ætla mætti i
eitt skipti fyrir öll. Verk þetta
, sýndist þó vera meira sótt af
Ikappi en forsjá, þvi einmitt
þarna er mikiö af lausum sandi
en átakanlegur skortur á möl og
, grjóti nema sækja þaö um all-
Ilangan veg og veitugaröurinn
nokkur hundruö metrar að
lengd.
, Nú er þaö svo aö lækir á
I__________________________________
vatnaskilum eru aö jafnaöi
ákaflega sakleysislegir á sum-
ardegi þegar vorgalsinn er af
þeim runninn (en þaö munu
einkum vera vorflóöin sem þeir
landsvirkjunarmenn sækjast
eftir). Þess vegna hafa þeir trú-
að sandgaröi þeim hinum
mikla, sem kröftugar jarðýtur
geröu á æöi mörgum dögum, til
þess aö beina lækjum norö-
lenskrar ættar i ,,rétta” átt — til
suöurs.
Nú veit ég ekki hvar hinir
ágætu gæslumenn ásýndar
landsins okkar voru þegar þess-
ar geröir hófust, eöa hvort þegj-
andi samkomulag hefur veriö
um máliö, en i fjölmiölum hefur
þetta farið hljótt utan þaö aö
Björn Indriöason.
norðlendingar hafa kvartaö
undan vatnsráni. Mér fannst
hinsvegar framkvæmdin stinga
mjög i stúf við náttúruna ein-
mitt á þessum staö.
Nú er þar til aö taka að ég var
aftur á ferö i Vonarskaröi fyrir
skömmu. Þá var þar allt með
öðrum og geöþekkari brag.
Engar vélar röskuöu kyrröinni
og þótt leifar sandgarösins •
mikla sjáist enn er hann skörö- I
óttur mjög og lækir þeir hinir
norölensku hafa greinilega ekki I
fariö eftir leiöbeiningum virkj- *
unarmanna heldur falla nú til
sins heima svo sem áður var og
náttúran úthlutaöi þeim. Verður
vonandi svo áfram.
Þegar Gnúpa-Báröur flutti
meö fólk sitt og fénaö úr Bárð-
ardal suður i Fljótshverfi I
snemma vors og lét hverja *
skepnu draga sitt fóöur, aö sagt
er, gaf hann Vonarskarði nafn
er hann sá suðurúr og von hans
glæddist um aö förin myndi '
heppnast. Hafr aftur á móti
landsvirkjunarmenn skilið
nafniö svo að þar væri meiri von
um vatn en viöa annars staðar, ■
mega þeir liklega breyta nafn- I
inu i skýrslum sinum og kalla
það Vonlausaskarð.
Það má eimiig hafa i huga að i 1
Vonarskaröi er hnúkur einn
stakur nærri vatnaskilum sem
heitir Deilir, mun hann senni-
lega hafa einkarétt á að deila ■
vatni milli sunnlendinga og
norðlendinga og munu aðrir
varla réttlátari i þeim efnum.
-------------------------------i
Aðalfundur NAUST 1982:
Landbúnaður
og landgæði
Nýtt tækniundur
frá Svíþjóð:
Reiðhjól
úr plasti
A siðasta ári var hatin 1 SviþjóO
framleiðsla á reiðhjóli sem hefur
þá sérstæöu eiginleika aö vera
nær eingöngu úr plasti. Framleið-
endur hjólsins staðhæfa aö þetta
hjól cigi engan sinn lika i ágæti og
að þess verði ekki langt að biða að
öll reiðhjól veröi framleidd úr
plasti. Nú er hafinn innflutningur
hingað til lands á þessum tækni-
undrum. Umboðsmaður er
Gunnar Asgeirsson.
Einum blaðasnáp Þjóöviljans
gafst i fyrri viku tækifæri til aö
reyna gripinn við islenskar
aðstæður. Hafði snápurinn hjóliö
undir höndum og i fimm daga
kappkostaði hann aö prófa hjól-
reiöina við hin fjölbreyttustu skil-
yrði. Malarvegi og brekkur, mold
og drullu. Hjólinu var hreint út
sagt att á foraðiö. Ennfremur var
hjóliö reynt við það sem kalla
mætti eðlilegar innanbæjarað-
stæður. Eftir þessa fimm daga
gaf starfsmaður Þjóðviljans
eftirfarandi skýrslu um sænska
plastreiðhjóliö:
— Þegar reynt skal að gera sér
grein fyrir kostum og hugsan-
legum göllum sænsku plasthjól-
reiöarinnar „Itera” verður
maður aö gera tvennskonar mat,
— hlutlægt mat og huglægt mat.
Eftir mitt hlutlæga mat þykist ég
geta fullyrt að „Itera” hjólreiðin
er mörgum góðum kostum búin.
Það sem mér verður fyrst fyrir að
nefna er léttleikinn. Sérstaklega
kemur þessi kostur hjólsins i ljós
þá fariö er upp brekkur: Ég get
ekki látiö hjá líöa aö minnast
þeirra augngota sem ég hef feng-
iö þá ég hef runnið upp brattar
brekkur á þessu framandlega
tækniundri og haft i fullu tré viö
vélknúnu farartækin sumhver.
Aðrir augljósir kostir „Itera”
hjólreiöarinnar sænsku er góð
bygging, lipurð og svo þaö hve
haglega öllum hlutum er komið
fyrir á og i hjólreiðinni. Þannig
hefur mér t.d. ekki tekist þrátt
fyrir talsverða fyrirhöfn að finna
rafhlöður hjólsins þær sem gefa
straum á bæði fram og afturljós
hjólsins.
Mér hefur reyndar dottið i hug
hvort hugsanlegt sé að framleið-
endur hjólsins hafi lætt litlum
rafal eöa haglega gerðri rafstöð á
einhvern þann stað þar sem
ómögulegt er aö sjá þau, — t.d.
innani afturöxulinn. Þaö væri
eftir ööru.
A heildina litiö held ég aö óhætt
sé að fullyröa að efnislegir kostir
þessarar hjólreiöar eru miklir.
bað er hreinlega spurning hvort
ekki megi tala um alhliða gæöing
i þvi sambandi.
I þvi huglæga mati sem ég hef
gert á sænsku plasthjólreiðinni
hafa hinsvegar komið i ljós
nokkur atriöi sem geta valdið
erfiöleikum. Þar er fyrst aö nefna
þá tilfinningu sem er þvi samfara
að stiga hjólreið sem ekki er af
málmi gjörö heldur plasti. Þetta
er einkennileg tilfinning og getur
orðið óþægileg. Þannig var þaö
einu sinni aö ég átti leið niður
Grensásveg þar sem hann steyp-
ist i allmikilli brekku niöur að
Miklubraut. Gaf ég hjólreiðinni
lausan taum og fór nokkuö geyst.
Var ég þá skyndilega gripinn
slikri óöryggiskennd og angist að
mér varð erfitt um andardrátt.
Varö ég að nema staöar og biða I
fimm til tiu minútur áöur en þessi
ónot hurfu.
Þá er nauðsynlegt aö geta þess
hvernig aðrir vegfarendur hafa
brugðist viö „Itera” hjólreiðinni.
Þessi viðbrögö hafa ástundum
verið heldur leiöinleg. Hefur mér
dottiö i hug, þar sem „Itera” er
talsvert frábrugöiö öðrum hjólum
i útliti, að mannskepnan sé einsog
hænsnfuglinn með það aö allir
veitast að þeim sem er öðruvisi.
Satt best að segja er þetta ekki i
fyrsta skipti sem ég hef verið
minntur á þennan skyldleika
manna og hænsna.
Eitt dæmi um þessi viðbrögð er
t.d. sá lögregluþjónn sem stöðv-
aði mig rétt fyrir ofan gatnamót
Grensásvegar og Miklubrautar.
Niöur Grensásveginn fór ég
minnst einusinni á dag þann tima
sem ég haföi hjóliö. Var ég vanur
að gefa lausan tauminn i brekk-
unni sunnan Miklubrautar, og þar
sem ekki eru neinar fótbremsur á
„Itera” hjólreiðinni sté ég gjarn-
an hjólið afturábak um leið og ég
rann niður hallan. Það var
einmitt við eitt slikt tilfelli að lög-
regluþjónninn gaf mér merki um
að nema staöar. Vatt hann sér að
mér með fasi sem mér þótti
kannski full hranalegt. „Þú skalt
spara þér svona fiflalæti i
umferðinni”, tilkynnti hann mér.
Ég varð svo hissa aö ég kom ekki
upp orði. Þá hélt hann aö ég væri
útlendingur og tók aftur til máls
og sagði ,,nó fúls in þe trafik of
æsland”. Mér varö það til happs
að eitthvert klandur kom upp á
gatnamótunum sem lögreglu-
þjónninn þurfti aö sinna. Annars
hefði ég eflaust veriö látinn sæta
varðhaldi.
Annað dæmi um viðbrögö viö
sænsku plasthjólreiöinni „Itera”
er hvernig yngra fólk hefur
brugðist viö. 1 húsasundi einu
sem ég átti nokkrum sinnum leiö
hjá virðast strákar og pottormar
hafa fast aösetur. Þaö brást ekki
þegar ég fór þar um aö hópurinn,
— sem að réttu mætti kalla
óaldarflokk, gerði hróp aö mér.
Heyröust þar meðal annars háðs-
glósur einsog „gervitöffarinn á
plastbeyglunni” og „brjálæð-
ingurinn á eilifðarvélinni”. betta
þótti mér fyrir utan dónaskapinn
óþarfa dómgirni hjá þessum ungu
mönnum sem ekki hafa kynnt sér
ótviræða kosti þessa tækniundurs
sem sænska plasthjólreiöin
„Itera” óneitanlega er.
— bv
Aðalfundur Náttúruverndar-
samtaka Austurlands verður
haidinn að Hallormsstað dagana
21. og 22. ágúst n.k. Stjórn sam-
takanna hefur ákveðið að fundur-
inn fjalli fyrst og fremst um
LANDBÚNAÐ/LANDGÆÐI, auk
venjulegra aðalfundarstarfa.
Dagskrá aðalfundarins er þessi:
Laugardagur
21. ágúst:
Kl. 9.00. Skoöunarferð meö Jóni
Loftssyni, skógarveröi. Fljóts-
dalsáætlun kynnt o.fl. Fariö verð-
ur meö rútu frá Hallormsstaö.
Kl. 14.00: Gönguferð um Hall-
ormsstaöarskóg meö Jóni Lofts-
syni skógarveröi.
Kl. 21.00: Kvöldvaka: Eyþór
Einarsson, formaöur Náttúru-
verndarráös flytur erindi og sýnir
litskyggnur.
Léttmeti frá heimamönnum.
Sunnudagur
22. ágúst:
Kl. 9.30: Ingvi Þorsteinsson,
magister, flytur erindi.
Sveinn Guðmundsson, formaö-
ur Búnaðarsambands Austur-
lands talar.
Kl. 14.00: Aðalfundarstörf.
Skýrsla stjórnar, reikningar
samtakanna, tillögur, nefnda-
störf.
Kl. 16.00: Fundarslit.
Athugið- aö hægt verður aö fá
svefnpokapláss á Hallormsstað.
Rúta fer frá söluskála K.H.B. á
Egilsstöðum á laugardagsmorg-
un kl. 8.30. Kvöldvaka og fundar-
höld fara fram i Edduhótelinu.
Þeir sem vilja, geta tjaldað.
Ljóst er, að vegna virkjunar-
framkvæmda á næstuárummunu
stór, gróin svæöi fara undir vatn.
Náttúruverndarsamtök viðsveg-
ar um landið hafa hingað til bar-
ist fyrir hverjum grónum skika,
sem fórna skal á altari Mamm-
ons. Stjórn NAUST telur að þessi
barátta fyrir þessum landsvæð-
um sé að sjálfsögðu nauösynleg
en sé einnig angi af stærra máli,
sem vill e.t.v. gleymast.
Til að gera langt mál stutt vill
stjórn NAUST af þessu tilefni
varpa fram nokkrum spurning-
um.
1. Er gróið land á undanhaldi?
2. Hver eru raunveruleg áhrif
sauðfjárbeitar?
3. Fara landgæði þverrandi?
4. Er hægt aö breyta á einhvern
hátt landbúnaði þannig aö
landgæði aukist?
5. Hver er stefna búnaöarsam-
banda i þessum málum?
6. Hvað hafa rannsóknir leitt i
ljós?
7. Hvað er hægt að gera?
Ljóst er að það gróna land, sem
tapast vegna virkjunarfram-
kvæmda er miklu minna en þaö
land, sem tapast og mun tapast
vegna ofbeitar. Þaö er skylda
okkar að taka föstum tökum á
þessu stóra máli fyrr en seinna.
Hvaö hefur þú til málanna af
leggja? —
Farþegar af Mermoz:
456 fóru í útsýnis-
flug með Amarflugi
456 farþegar af skemmtiferða-
skipinu Mermoz sem hér haföi
viðdvöl um helgina, fóru i útsýn-
isflug með Arnarflugi yfir tsland
og Grænland um helgina. Meðal
farþega voru furstahjónin af
Monaco.
Á laugardag var flogið með 110
farþega i þotu félagsins frá Kefla-
vikurflugvelli i útsýisflug yfir Is-
land þar sem Grænlandsflug
reyndist óráölegt. Daginn eftir
reyndist veðrið heldur hagstæð-
ara, og flaug þá þotan tvivegis til
Grænlands. Að auki flugu tvær
Fokker vélar Flugleiða alls fjórar
feröir.
Guðmundur Magnússon var
flugstjóri i öllum þremur flugum
Arnarflugsþotunnar, og sagöist
hann sjaldan hafa flutt öllu þakk-
látari og áhugasamari farþega.