Þjóðviljinn - 08.09.1982, Qupperneq 5

Miðvikudagur 8. september 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Eru samníngar um
lágmarkslaun brotnir?
,Jú, það hafa því miður komið upp tilfelli þar sem
samningar um lágmarkskaup eru brotnir og sérstaklega
hefur þetta gerst í þeim tilfellum sem fólk vinnur hlut-
astörf“, sagði Ragna Bergmann formaður Verka-
kvennafélagsins Framsóknar í samtali við Þjóðviljann í
gær.
í samningum sem verkalýðs-
hreyfingin gerði í nóvember 1981,
voru ákvæði um lágmarkskaup. 1
dag má ekki greiða lægra kaup en
kr. 7.599 á mánuði fyrir fulla dag-
vinnu. A því hefur borið að fólk
hefur ekki náð þessu kaupi. Við
spurðum Rögnu Bergmann í hvaða
tilvikum samningarnir hefðu eink-
um verið brotnir:
„Petta hefur fyrst og fremst gerst
hjá þeim sem vinna við ræstingu á
tímakaupi og einnig í fiskvinnsl-
unni þar sem bónus er ekki
greiddurofan á tímakaupið. Það er
sérstaklega hlutavinnufólkið sem
þarf að vera á varðbergi í þessum
efnum en einnig þeir sem taka laun
eftir. 6.-9. launataxta, en þar nær
mánaðarkaupið ekki lágmarkinu.
sem er í dag um 7.600 krónur",
sagði Ragna ennfremur.
— En hvernig reiknast kaup hjá
hlutavinnufólki?
— Við skulum bara taka dæmi
Ragna Bergmann: fólk á lægstu
töxtum og í hlutastörfum verður að
vcra vel á varðbergi.
um starfsmann sem vinnur eftir
taxta 2. árs hjá okkur þar sem tíma-
kaupið í dagvinnu er 42.02 krónur.
Þessi starfsmaður vinnur á kvöldin
við ræstingar en eftirvinnukaup
hans er þá 58.83 krónur. Nú er lág-
markskaup í dagvinnu 43.84 á
tímann. Mismunurinn á milli þess
og dagvinnukaups samkvæmt 2.
árs taxta leggst því ofan á eftir-
vinnukaupið þannig að viðkom-
andi á að hafa 60.65 krónur á
tímann en ekki 58.83 eins og eftir-
vinnutaxtinn segir til um. Það er í
svona tilvikum sem samningar eru
oft brotnir og því er ástæða til að
vara fólk sérstaklega við.
— Stafar þetta af mistökum at-
vinnurekenda eða liggja aðrar
hvatir á bak við?
— í þeim tilfellum sem til okkar
hafa koinið má segja að hvort
tveggja sé á ferðinni. Aðalatriðið
er að verkafólk sé vel á verði og
tilkynni til síns stéttarfélags ef það
telur einhvern vafa leika á að verið
sé að brjóta á því samninga, sagði
Ragna Bergmann, formaður
Framsóknar, að lokum. _ v.
„Atferli auðhringsins er svo
lævi blandið, svo blóði drifið að
aldrei mun fyrnast. Og arðrán
áljöfranna hérlendis er nú
öllum landslýð ljóst.”
Sviss og Alusuisse
Aralöng kynni mín af lýðveld-
inu Sviss með sínum tæplega 7
rniljón íbúum á landsvæði Mið-
Evrópu, sem nemur rúmlega 41
þúsund ferkílómetrum, þar sem
skólabækur eru prentaðar á fjór-
um mismunandi tungumálum,
þar sem mállýskur eru fleiri en öll
rnál Evrópu samanlögð, þar sem
konur til skamms tíma ekki hafa
haft kosningarétt, þar sem prag-
matisminn er undirrót lífsskoð-
unar (gott er það eitt, sem er nyt-
samlegt), þar sem næstmesta
fjármunaleg auðlegð heims er
saman komin, hafa oft leitt hug-
ann að sérstöðu þessa ríkis ævar-
andi hlutleysis, með naumlega
0,03% af íbúatölu jarðar.
íslendingar eru gjarnan sjálf-
hverfir í mati sínu á öðrum þjóð-
um og spyrja þá: er þetta fólk
vinveitt Islandi? Svar í þessu til-
viki reynist torfundið. Meðal al-
mennings ríkir oft fáviska um
okkar hagi. Forstjóri stórs versl-
unarfyrirtækis spurði mig eitt
sinn: „I hvaða hluta Islands eiga
Eskimóarnir heima?“ Annar
landsþegn innti eftir því, hvort
við tilheyrðum breska heimsveld-
inu, og sá þriðji gerði ráð fyrir
því, að móðurmál okkar væri
enska.
Auðgast á
eymd annarra
Hinsvegar hefir ísland í Sviss
átt marga einlæga vini og for-
svarsmenn, eins og t.d. german-
istann heimskunna Andreas He-
usler, norrænufræðinginn Eugen
Dieth og rithöfundinn Mariell
Wehrli.
■ Tungumálaleg skipting Sviss
veldur því, að þar geta ekki
myndast neinir þjóðlegir skólar,
engar sameiginlegar bókmennta-
eða listastefnur sem aðalsmerki
þjóðar. Andlegt menningarfram-
lag meðal Evrópuþjóða er því
næsta fáskrúðugt. I ritum sínum
hafa m.a. tveir rithöfundar vikið
að þessum skorti, heimspeking-
urinn Graf Hermann Keyserling
og skáldið Knut Hamsun, enda
var hvorugur þeirra vel séður í
Sviss.
Pragmatískt uppeldi barna á
hér sinn þátt, þar sem mikil
áhersla er lögð á reiknings-
kunnáttu. Viðkvæði er: sá sem
góður er í reikningi, hann verður
síðar meir duglegur að bjarga sér
ílífsbaráttunni. Af þessu sprettur
svo margslungin alþjóðleg kaup-
sýsla, heimsumspannandi banka-
starfsemi og voldugir fjölþjóða
auðhringir.
Að hinu leytinu má þó benda á
merka menningarfulltrúa eins og
rithöfundana Gottfried Keller,
Max Frisch og Heinrich Dúrren-
matt og kompónistana Arthur
Honegger, sem lifði þó mestan
part ævi sinnar í Frakklandi, og
Othmar Schoeck.
Franska skáldið Chateaubri-
and lætur svo um mælt: „Sviss-
lendingar, hlutlausir í miklum
byltingum grannríkja sinna, hafa
augðast á eymd annarra og stofn-
að banka, byggðan á óhamingju
þjóðanna." Þetta hlutleysi var
innsiglað við friðarsamninga í
Westfalen 1648, að loknu 30-
ára-stríði, og staðfest á
Vínar-ráðstefnunni árið 1815, að
loknum Napóleons-styrjöldum.
Friðlýst vin
Þessi hlutleysis-aðstaða Sviss
hefur fært þjóðinni mikla björg í
bú; og margir eftirlýstir upp-
reisnarmenn hafa þar eignast at-
hvarf. Má þar m.a. nefna menn
eins og Georg Búchner rithöf-
und, Richard Wagner tónskáld
og stjórnmálamanninn Lenin.
Friðlýst vin í stríðshrjáðri álfu,
með tryggum, já gulltryggðum
gjaldmiðli, hefur löngum verið
öruggur geymslustaður fyrir
mikla fjármuni flóttamanna af
lágum og háum stigum, afdank-
aðra þjóðhöfðingja, konunga og
keisara; og hér gátu líka afbrota-
menn falið illa fenginn auð i
bönkum, sem þá greiddu litla eða
enga vexti af margskonar ránsfé.
Bankaleynd er lögfest. Þess-
vegna fást engar upplýsingar um
eigendur bankareikninga, sem
aðeins eru auðkenndir með til-
teknu númeri. Gildir þá einu,
hvort þar felst mikið fé eða magn
af gulli, þessu blóði fátæklinga,
sem t.d. Thieu hershöfðingja í
Suður-Víetnam, Lon-Nol mar-
skálki í Kambodja og síðasta
keisara Abessyníu tókst að
smygla til Sviss.
Mikið innstreymi fjármagns og
liflegur útflutningsiðnaður (úrs-
míði, klæðavefnaður) gerði
Svisslendingum brátt kleift að
fjárfesta í stórum auðhringum,
með verksmiðjum dreifðum út
um alla jarðkringlu, einkum í
vanþróuðum löndum, þar sem
tiltækt var ódýrt vinnuafl.
Þannig er svissneska auðfé-
lagið Nestlé næststærsti matvæla-
framleiðandi heims, með 81
verksmiðju í 28 þróunarlöndum,
þar sem vinnanær því 130 þúsund
manns. Annað er Hoffmann-La
Roche, með mesta lyfjafram-
leiðslu veraldar í 16 verksmiðjum
12 þróunarlanda, með starfsliði
35 þúsund manna. En alls eru til
húsa í Sviss 447 fjölþjóða fyrir-
tæki, með 1456 „útibúum"; þar af
eru 85,7% staðsett í aðaliðnaðar-
löndumheimsen 14,3% ílöndum
þriðja heims.
Blóðsugu-pólitík
Alusuisse
Einn þessara auðhringa er Alu-
suisse, með 9 verksmiðjum í 7
þróunarlöndum (Brasilía, Niger-
ía, Costa Rica, Guinea, Mada-
gaskar, Sierra Leone, holl.
Antilles-eyjar), þar sem vinna
23.200 verkamenn. Allar ofan-
greindar tölur miðast við árið
1973, og Suður-Evrópa er ekki
talin með. Að öllu meðtöldu rak
t.d. Nestlé-hringurinn 1972 alls
297 verksmiðjur, með tíu stjórn-
unarstöðvum og 697 útsölu-
stöðum uin ailan heini.
Auðsöfnun er fyrsta boðorð
allra þessara hringa. Tilgangur
helgar meðal, og allra bragða er
beitt í auðgunarskyni; mannúð
og réttlæti eru fótum troðin,
landslög sniðgengin í skatt-
greiðslum, hungurlaun greidd
réttlausum vinnulýð og algjör
blóðsugu-pólitík í hávegum höfð.
Manchester Guardian stað-
festir þessa stefnu í frétt sinni 29.
mars 1973: „Sem mótmæli gegn
ómanneskjulegum vinnuskilyrð-
urn lögðu svartir 700 verkamenn
niður vinnu 28. mars 1973 í verk-
smiðju Alusuisse í Suður-Afríku.
Stjórn Alusuisse hafnaði öllum
viðræðum við verkamenn og
sagði upp sérhverjum verkfalls-
manni. Hún bað auk þess lands-
Dr. Hallgrímur
Helgason
skrifar
stjórn um liðveislu gegn eigin
verkamönnum. Stjórnvöld sendu
út flokk 100 vopnaðra lögreglu-
liða, sem stofnuðu til blóðbaðs
meðal verkamanna."
En menn falla fyrir fleiru en
byssukúlum. Þannig tortímdust
fyrir tilverknað Alusuisse
Yirrkalas-þjóðflokkarnir í
Norður-Ástralíu, sem þar höfðu
búið um þúsund ára skeið á 8000
ferkílómetra skóglendissvæði, en
ríkisstjórn Ástralíu hafði árið
1931 úthlutað þeim sem sérbýlis-
lendur.
Þeirra beið
hungur og dauði
1969 verður Alusuisse 70%
hluthafi í bauxit-vinnslu-fyrirtæki
Ástralíu, „Joint Venture Gove".
I fyrsta áfanga skal santlag þetta
framleiða 500.000 tonn af súráli
til frekari vinnslu í álstöðvum
Alusuisse, m.a. á íslandi. Áætlun
annars áfanga er tvöföldun þess
magns. Heildarfjárfesting er 1,5
miljarður svissneskra franka.
Alusuisse er ennfremur 50%
hluthafi í félaginu Nabalco, sem
sér um að framkvæma öll
Gove-verkefni, ryðja skóga og
flæma burt frumbyggja. Yirrka-
las leituðu til dómstóla en töpuðu
málinu gegn Nabalco og ríkis-
stjórn Ástralíu. Þessi málalok
voru fordæmd af heimskirkjuráði
og fjölmörgum borgaralegum og
trúarlegum félagasamtökum í
Englandi, Þýskalandi og Sviss, en
árangurslaust. Negrar Ástralíu
voru endanlega sviptir heim-
kynnum sínum. Þeirra beið
aðeins betlistafur, bónbjargir,
hungur og dauði.
Hreystidáð og
þjóðþrifaverk
Þegar Alusuisse gerði samning
sinn við íslenska ríkisstjórn um
Búrfells-virkjun og byggingu ál-
vers í Straumsvík, með langtíma
fastsettu orkuveröi, hefir þessi
angi svissneska heimsveldisins,
Imperium Helveticum, séö sér
hag í því að ganga til santninga
við vanþróað ríki, ungt og óreynt
lýðveldi, með fallvöltum útflutn-
ingstekjulindum og ótraustum
gjaldmiðli. Sú hafir líka orðið
raun, að Islendingar sáust þar lítt
fyrir í skiptum sínum við atvinnu-
slóttuga alheims-jöfra, sem nú
gjalda okkur hungurlaun fyrir
orkunotkun, bregðast sinni skatt-
skyldu og yfirverðleggja hráefni.
Hjörleifur Guttormsson, iðn-
aðarráðherra, á skilið alþjóðar
þakkir fyrir að hafa leitt þann
sannleika í ljós, sem ýmsir höfðu
haft grun um en ekki bolmagn til
að rísa gegn risanum. Þegar svo
stórfelldir hagsmunir Islands
voru í húfi, að jafnvel raforkusala
til landsmanna hefði getað lækk-
að allt að helming upphæðar, ef
auðhringurinn mundi greiða
sanngjarnt og réttlátt verð fyrir
sína notkun, þá hefði strax átt að
eflast svo mögnuð samstaða, svo
sterkt almenningsálit, að álfurst-
unum í Zúrich yrði ekki undan-
komu auðið. Þjóðarheill krafðist
þess. — En í stað þess varð
flokkspólitísk lágkúra ríkjandi.
Enginn einn stjórnmálaflokkur,
allra sist flokkur iðnaðarráð-
herra, mátti uppskera viður-
kenningu fyrir hreystidáð og
þjóðþrifaverk.
Atferli auðhringsins er svo lævi
blandið, svo blóði drifið, að
aldrei mun fyrnast. Og arðrán
áljöfranna hérlendis er nú öllum
landslýð ljóst. Að því hlýtur að
koma, að fslendingar læri að
stjórna sér sjálfir, læri að búa í
þessu landi í samræmi við mögu-
leika þess, læri að forðast tálboð
þeirra, sem aðeins dýrka nyt-
semd á kostnað þeirra dyggða,
sem annars eiga að vera uppi-
staða í öllum mannlegum sam-
skiptum. Réttur til auðæfa eigin
lands er óvefengjanlegur sjálf-
stæðu ríki. Samfélagslegur þroski
krefst þess, að sá réttur sé ekki
vanvirtur. Heill heildar er gæfa
þegna.
Dr. Hallgrímur Helgason
tónskáld. Hefur verið prófessor í
Bandaríkjunum og Þýskalandi í
tónlistarfræðum. Skrifað mikið
um þau cfni hcima og erlendis.
Hann er nú dósent í tónfræði við
Háskóla íslands. Hallgrímur
hcfur m.a. stjórnað mörgum
kórum hérlendis.