Þjóðviljinn - 08.09.1982, Qupperneq 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 8. september 1982
Miðvikudagur 8. september 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
„Lengi á eftir hcilsaði breski
konsúllinn mér ekki, ef við
mættumst á götu“. Ljósm.: - eik -.
B j artsýnn á
möguleika
íslenskra
húsgagna á
Bandarík j a-
markaði
Paul Sveinbjörn Johnson heitir
konsúll íslands í Chicago, og eins og
nafnið bendir til, er hann af ís-
lensku bergi brotinn. Hann er gift-
ur íslcnskri konu, Áslaugu R. John-
son, og auk þess að vera konsúll er
hann forseti fyrirtækis, sem heitir
Westnofa U.S. A. Inc., og það fyrir-
tæki tengist einnig íslandi, þó það
sé dóttfyrirtæki norska fyrirtæk-
isins Westnofa A/S í Noregi — en
það gerði fyrir skömmu viðskipta-
samning við Trésmiðjuna Víði hf.,
um að taka í umboðssölu húsgögn
frá Víði og selja á Bandaríkjamark-
aði.
Blaðamaður Þjóðviljans ræddi
eina eftirmiðdagsstund við Paul S.
Johnson skömmu áður en hann
flaug aftur heim til Chicago, og
spurði hann fyrst um Westnofa
U.S.A. Inc. og þann viðskiptas- I
amning, sem fyrirtækið hefði gert
við Víði hf.
Áhersla á útflutning
„Upphafið að Westnofa U.S.A.,
má rekja til móðurfyrirtækisins í
Noregi. Það var stofnað í Öster á
vesturströnd Noregs og að því
stóðu sjö húsgagnaframleiðendur
en eins og margir vita eflaust þá er
húsgagnaframleiðsla Noregs að
verulegu leyti staðsett á vestur-
ströndinni. Og fyrir uþb. 20 árum
ákváðu þessir framleiðendur að
leggja töluverða áherslu á útflutn-
ing, og stofnuðu í því skyni West-
nofa ltd., sem átti að hafa með
höndum útflutning fyrir þessa
framleiðendur undir nafni fyrir-
tækisins, en heimafyrir seldi hver
þeirra undir sínu eigin nafni.
Það má því segja, að svo miklu
leyti sem ég þekki til húsgagna-
framleiðslunnar hér á íslandi að á
þessum tíma hafi verið svipað á-
stand í húsgagnaiðnaðinum þar og
er hér nú.“
Árangur eftir
margra ára starf
„Það var nú töluverður kotungs-
bragur á þessu fyrst í stað. Einn
sölumaður hafði með alla Norður-
Ameríku að gera, og hann þurfti
auðvitað að ferðast afar mikið, en
það var hins vegar ákveðið þegar í
upphafi, að leggja áherslu á þær
verslanir í Bandartkjunum og Kan-
ada, sem seldu aðallega húsgögn
frá Skandinavíu.
En tólf árum síðar fór árangur-
inn að koma í ljós. Starfsemin var
farin að skila verulegum ágóða um-
fram ferðakostnaðinn, og það var
ákveðið að koma á fót fyrirtæki
með aðsetri í Bandaríkjunum, og
þar með varð Westnofa U.S. A. að
veruleika — að vísu með aðeins
einum sölumanni og ritara í hluta-
starfi. Húsnæðið var í eigu stærsta
viðskiptavinarins — en þetta er,
held ég, að mörgu leyti afar dæmi-
gerð lýsing á upphafi svona starf-
Rætt við
Paui S. lohnson,
st j órnarf ormann
Westnofa
USA,
sem gert
hefur
viðskipta-
samning
við Víði hf.
í eigu
Kennedyfjölskyldunnar
„En fyrir fimm árum, hafði
starfseminni vaxið svo fiskur um
hrygg, að fyrirtækið fékk eigin
skrifstofu í Chicago og einnig voru
sendir tveir starfsmenn frá Noregi
til þess að veita skrifstofunni for-
stöðu og halda starfi hennar gang-
andi. Og nú er málum svo komið,
að nú starfa þrír menn í fullu starfi
við fyrirtækið, tveir ritarar, fyrir-
tækið á eigin byggingu með sýning-
araðstöðu í því húsi, sem var áður
stærsta skrifstofubygging veraldar
og er í eigu Kennedyfjölskyldunn-
ar. I því húsi er eiginleg miðstöð
ákveðins hluta allra húsgagnavið-
skipta í Norður-Ameríku, þannig
að við erum ákaflega vel staðsettir
þar, að mínu mati.
En það má geta þess til gamans,
að sagt er að þetta hús hafi verið
reist fyrir ágóðann, sem Kennedy
gamli, faðir Josephs, fékk fyrir um-
boðssöluna á skoska viskýinu
Cutty Sark. En það er nú kannski
bara lygasaga."
Viðskipti
Víðis og Westnofa
Áður en lengra er haldið, er rétt
að geta þess, að Paul S. Johnson
komst í samband við Trésmiðjuna
Víði og framleiðslu hennar á hús-
gagnasýningunni í Bella Center
fyrr á þessu ári. Hann, sem for-
maður stjórnar Westnofa U.S.A.
gengur ekki frá viðskiptasamning-
um, en hann kom saman sölu-
mönnum síns fyrirtækis og fulltrú-
um Víðis, með þeim árangri, sem
nú liggur fyrir: samkvæmt þeim
samningi sem fyrirtækin hafa gert
Frá undirritun viðskiptasamnings Trésmiðjunnar Víðis og Westnofa U.S.A. Frá vinstri sitja Reimar Charlesson, framkvæmdastjóri Víðis
Johnson, stjórnarformaður Westnofa U.S. A. ogGuðmundur Guðmundsson, forstjóri og eigandi Víðis. Ljósm - eik-.
, PauIS.
með sér, mun Westnofa U.S.A.
annast kynningu og sölu á hinum
nýju húsgögnum Víðis, sem Ahti
Taskinen húsgagnaarkitekt hefur
hannað, og hafin framleiðsla á fyrir
stuttu síðan. Að því er Paul S.
Johnson segir, er þessi samningur
hagstæður Víði.
Sambönd,
traust og smekkur
„Það er erfitt fyrir fyrirtæki að
komast inn á bandarískan húsgagn-
amarkað. Það kostar t.d. gífur-
legar fjárhæðir að komast í sam-
band við húsgagnaverslanir, en
það er í raun það sem við höfum
upp á að bjóða. Samböndin eru til
staðar hjá okkur, og ég held að mér
sé alveg óhætt að segja, að okkar
viðskiptavinir treysta okkur ágæt-
lega. Þeir taka mark á því, þegar
við segjumst hafa húsgögn, sem við
teljum að muni falla viðskiptavin-
um þeirra vel í geð. Við höfum
enda byggt upp afskaplega sterk
tengsl við þau fyrirtæki, sem við
skiptum við, og þau tengsl byggjast
eðlilega á gagnkvæmu trausti.“
Þetta hefur að sögn Pauls S.
Johnson það í för með sér, að hús-
gagnasalinn treystir býsna mikið á
heildsalan og álit hans á þeirri
vöru, sem um er að ræða. Hús-
gagnasalinn þarf því ekki ætíð að
sjá með eigin augum þá framleiðslu
sem í hlut á — hann veit, að
heildsalinn, sem í þessu tilviki er
Westnofa U.S.A., þekkir smekk
hans og þarfir, og hann þekkir þá
þjónustu, sem heildsalinn býður
upp á. Með þessu sparast alræmdur
tíminn í viðskiptaferlinu. Og fæst
jafnvel hagstæðari þjónusta hús-
gagnasalans — það skiptir t.d.
máli, hvar í versluninni húsgögn
eru staðsett, ef þau eiga að vekja
athygli kaupandans.
Framtíð
íslenskra húsgagna?
„Bandaríski markaðurinn er
stöðugt að taka breytingum", segir
Paul S. Johnson, aðspurður, hvort
íslensk húsgagnaframleiðsla eigi
sér bjarta framtíð vestra. „En mið-
að við það, sem við hjá Westnofa
U.S.A. sáum af íslenskum hsag-1
gönum á sýningunni í Bella Center
í vor, þá er það skoðun okkar, að
einkum útlit húsgagnanna væri
ekki af því tagi, að það félli alls
kostar að smekk Bandaríkja-
manna. Þeir falla ekki svo auðveld-
lega fyrir hinu létta viðaryfirbragði
og línurnar í húsgögnunum kunna
að vera of skandínavísk, ef svo má
að orði komast.
En hjá Trésmiðjunni Víði rák-
umst við á barnahúsgögn, sem við
teljum afskaplega aðlaðandi, og ef
marka má okkar reynslu, er það
okkar álit, að þau megi selja í tölu-
verðum mæli í Bandaríkjunum.
Það þarf þó að gera ákveðnar
breytingar á húsgögnunum áður en
hægt verður að taka á móti sýning-
arhúsgögnum, og það á einkum við
um dýnustærðina. Bandarískar
húsmæður eru vanar því að hafa
lök, sem hægt er að smeygja yfir
dýnuhornin, og þess vegna þurfa
dýnurnar að vera af ákveðinni
stærð, svo ný lök og gamaldags, án
teygjuhorna, þurfi ekki að valda
heimilunum vandræðum. Við
erum öll afskaplega löt í eðli okkar,
og þess vegna þurfa húsgögnin að
vera af þeirri stærð, sem á við á
Bandaríkj amarkaði. “
Fara þarf hægt í sakirnar
„En ég er þó afskaplega bjart-
sýnn á að þetta gangi allt vel. Ég
væri ekki hér á landi til að skrifa
undir viðskiptasamninginn, ef svo
væri ekki. Og það er rétt að taka
það fram, að auðvitað þarf að fara
hægt í sakirnar, vinna verkið vel —
og þá er Ijóst, að möguleikar ís-
lenskra húsgagna í Banaríkjunum
verða betri og meiri.“
Að þessu sögðu, vendum við
okkar kvæði í kross. Paul S. John-
son er nefnilega ekki aðeins stjórn-
arformaður Westnof a U. S. A., eins
og áður er getið; hann er einnig
konsúll íslands í Chicago.
„Já, og um þessar mundir er það
nokkuð annasamt starf, af því Vig-
dís er á leiðinni til okkar. En að
öðru leyti er það ekki ýkja stremb-
ið starf, enda er líka starfandi vara-
konsúll íslands í Chicago. En það
er aftur á móti afar skemmtilegt
starf, og ég hef af því mikla ánægju.
Konsúll á fyrst og fremst að ann-
ast ýmiss konar þjónustu á við
skiptasviðinu og samskiptum
landanna á því sviði. En ég fæ einn-
ig margar beiðnir um að veita
skólum og félögum upplýsingar um
ísland og svo þarf oft að aðstoða
ferðamenn, yfirleitt íslendinga,
sem eiga í erfiðleikum með tungu-
málið, eða hafa orðið uppiskroppa
með peninga eða lent í einhverjum
hliðstæðum vandræðum. Og svo
kem ég stöku sinnurn fram sem
fulltrúi íslands gagnvart Chicago
eða Illinoisríki."
Saga úr þorskastríði
„Reyndar kann ég eina afar
skemmtilega sögu að segja úr kons-
súlstarfinu frá því í síöasta.þroska-
stríði.
Þannig var, að blaðamaður við
Chicago Tribune, sem hafði áhuga
á því að komast í ferð með íslensku
varðskipi og kynnast þroskastríð-
inu frá sjónarhóli íslendinga. Nú
ég sendi fyrirspurn með skeyti til
utannkisráðuneytisins og spurðist
fyrir um það, hvort blaðamaður frá
þessu stóra og mikilvæga blaði gæti
fengið ósk sína uppfyllta.
Svo leið og beið, og ég fékk ekk-
ert svar. En svo gerist það, að
síminn hringir, og þá er það utan-
ríkisráðuneytið, sem spyr, hvort ég
hafi það fyrir plagsið að svara ekki
skeytum þess. Ekki veit ég, hvert
skeytin frá þeim hafa lent, en það
var engu að síður búið að ganga frá
því, að ég og blaðamaðurinn mátt-
um fara með varðskipinu Ægi — og
við urðum að fara í flugvél til ís-
lands daginn eftir.“
Ungur skipverji í brúnni
„Svo gerðist það, að Ægir fylgdi
Þór inn til Fáskrúðsfjarðar. Þór átti
í einhverjum vandræðum með Ijósa
vélina, og Ægir þurfti að sjá Þór
fyrirrafmagni, meðan unnið var að
viðgerð. Blaðamaðurinn lá í koju
þegar þetta var, enda talsvert sjó-
veikur. En ég var uppi í brúnni að
spjalla við ungan varðskipverja,
sem sagðist vera frá Fáskrúðsfirði,
og að móðir hans hefði verið tutt-
ugu ára gömul þegar hún leit pen-
inga fyrst augum. Áður hafði fjöl-
skyldan stundað vöruskipti til að
sjá sér fyrir nauðsynjum, látið fisk
fyrir kartöflur og þar fram eftir göt-
unum.
Ég rauk beint niður til blaða-
mannsins reif hann úr kojunni og
sagði við hann, að blaðaefnið biði
hans í brúnni. Hann fór og hafði
viðtal við skipverjann, og sendi
viðtalið svo með skeyti til blaðs-
Breski konsúllinn reiddist
„Tveimur dögunt síðar birtist við
talið í Chicago Tribune undir fyr-
irsögninni: tslenskt smáþorp og þý-
ðing þorskastríðsms — og í því við-
tali kom fram, hversu mikils virði
fiskurinn væri íslendingum.
En nokkrum dögurn síðar skrif-
aði breski konsúllinn í Chicago
bréf til blaðsins og kvartaði sáran
yfir því að blaðið, blaðamaðurinn
og ég, værum að hampa um of mál-
stað íslendinga og það væri ekki
réttlátt. Lengi á eftir heilsaði
breski konsúllinn mér ekki, þegar
við hittumst á götu“, segir Paul S.
Johnson - og hefur greinilega gam-
anb af öllu saman.
- jsj-
Manville-
hringurinn
á
flótta
Ríkt fyrirtæki
í grein um mál þetta í vikuritinu
Time er talað um að þetta sé
„djarfleg ráðstöfun" hjá Manville,
en hætt er við því að verkamenn
þeir sem eiga um sárt að binda líti
öðrum augum á málið. Einnig
vegna þess, að Manvillesamsteyp-
an er langt frá því að vera gjald-
þrota. Hún velti í fyrra 2.2 miljörð-
unt dollara og skilaði meira en sex-
Læknir skoðar mann scm vciksl hcfur af asbcstryki: kannski dcy.ja 8500 á
ári hvcrju.
Þeir vona að
við deyjum út
segir einn þeirra sem sýkst hafa af asbestryki
Þjóðviljinn hefur birt fregnir af því uppátæki
Manvillehringsins, sem hefur komið við íslenska
kísilgúrsögu, að segja sig til uppgjörs samkvæmt
bandarískum gjaldþrotaskiptalögum. Eins og fram
hefur komið gerir hringurinn þetta til að flýja undan
kröfum verkamanna sem fengið hafa hættulega
atvinnusjúkdóma af því að framleiða fyrir hann asbest.
tíu miljón dollara hagnaði. Þetta
hefur, að sögn Time, verið traust
samsteypa fjárhagslega og m.a.
verið tekin með í hinni þekktu
Dow Jones vísitölu sem gefur upp
stöðu verðbréfamarkaðarins í New
York.
Stórhættulegt
ryk
En Manville hefur orðið fyrir
fjölmörgum skaðabótakröfum á
síðari árum síðan það fékkst stað-
fest að asbest er geysihættulegt
heilsu þeirra sem vinna við fram-
leiðslu þess — enda mun Manville
stærsti asbestframleiðandi á Vest-
urlöndum. Asbestrykið getur vald-
ið mjög alvarlegum sjúkdómum,
einn heitir beinlínis asbestosis
(langvinnur lungnasjúkdómur), þá
veldur asbestryk einnig banvænu
krabbameini í brjóstholi og
lungum. Sérfræðingar telja, að á
síðastliðnum fjórum áratugum hafi
níu miljónir Bandarfkjamanna
þurft að umgangast asbest í hættu-
lega ríkum mæli á vinnustað —
margir þeirra kunna að deyja úr
krabbameini. Þeir sem gagnrýna
asbestframleiðendur benda á það,
að mönnum hafi þegar á fyrsta ára-
tug aldarinnar verið kunnugt um
það, hve hættulegt þetta efni er.
Ástæðan fyrir því að málaferli
vegna asbestsjúkdóma hefjast til-
tölulega seint í stórum stíl er m.a.
sú, að þeir sjúkdómar sem um ræð-
ir eru hægfara, þróast í 20-40 ár.
Einn sérfræðingur heldur því
fram, að um 8500 manns muni nú
deyja úr krabbameini á hverju ári
vegna asbestmengunar og um 1990
verði þessi tala komin upp í 10.000.
Misnotkun laga
Síðan 1968 hefur Manvillehring-
urinn fengið á sig um 20 þúsund
stefnur og greitt um 50 miljónir
dollara í skaðabætur. En það var
hræðslan við það sem í vændum var
sem fékk stjórnendur fyrirtækisins
til að „leita endurskipulagningar
undir ellefta kafla gjaldþrotalag-
anna“ eins og það heitir. Þeirn var
sagt að fyrirtækið ætti von á rúm-
um 50 þúsund skaðabótakröfum til
viðbótar og gæti hver og ein kostað
um 40 þúsundir dollara. Þeir töldu
sig ekki hafa efni á að standa í
slíku. Forseti stjórnar fyrirtækis-
ins, John A. McKinney, lýsti því
yfir í auglýsingu urn málið, að ef
dómstólar ekki kæmu til og vernd-
uðu fyrirtækið með gjaldþrota-
skiptalögum, þá mundi það smám
saman kafna úr peningaleysi.
Með bragði þessu cr öllum
skaðabótakröfum skotið á frest og
nýjum vísað frá. Það veröur nú
hlutskipti gjaldþrotaskiptadóm-
stóls að fást við kröfúrnar og með-
ferð þeirra. En lögfræðingar þcirra
sjúku eru æfareiöir og segja að hér
sé um að ræað svívirðilega mis-
notkun á löguni og dómskerfi.
Einn þeirra sem þjáist af asbestos-
is, Bob Speake, sem nú er 66 ára
gamall hefur sagt um þetta: „Þeir
eru að vona að við deyjum út.
Margir sem ég þekkti eru þegar
farnir“.
Vísa frá sér
Talsmenn auðhringsins vísa frá
sér allri ábyrgð, og segja að það
vanti í bandarísk lög ákvæði um
bætur til þeirra sem verða fyrir
„óvæntum atvinnusjúkdómum".
Það sem við er att er það, að fyrir-
tækin eigi ekki að borga sjálf það
tjón sem orðið er. Manville hefur í
þessu sambandi átt í nokkru stríði
við tryggingafélög, sem hafa ekki
viljað taka þátt í greiðslu skaða-
Stjórnarformaður Manville,
McKinney: best að láta ríkið
borga.
bóta til þeirra sem uröu fyrir as-
bestmengun fyrir allmörgum
árum.
En líklegt er að Manvillehring-
urinn sé fyrst og fremst að reyna að
neyða ríkissjóð til að taka á sig sem
mest af skaðabótakröfum á hendur
asbestiðnaðinum. Vikuritið Time
telur reyndar ólíklegt að þingmenn
vilji koma asbestfyrirtækjunum til
aðstoðar.
áb endursagði
Laxveiðin
léleg í
V opnafirði
Laxveiði í ám í
Vopnafirði hefur verið með ein-
dæmum léleg í sumar. Veiddust
aðeins 140 laxar í Hofsá, 150 í Selá
og 30 í Vesturdalsá og er þetta í
öllum tilvikum minni afli en undan-
farin ár. Taiið er að sjávarveiðin
eigi hér stóran hlut að máli. Veiðin
var líka mjög slæm í fyrra, en frá
því árið 1977 hefur hún farið minn-
kandi árfrá ári, segirí Austurlandi.