Þjóðviljinn - 04.01.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 4. janúar 1983
„Franska, bandaríska og sovéska byltingin áttu
eftir að leiða til fallaxarinnar, hefndarréttar
hnefans, hnakkaskotsins og fjölamorðanna. Það
kom í hlutskipti byltingar Sandínistanna að setja
fordæmi. í þessu litla og dreifbýla landi var Kristur
tekinn bókstaflega..." segir hinn þekkti þýski
rithöfundur Gúnter Grass í þessari grein um
Nicaragua, þar sem hann hefur dvalist nýverið.
Bakgaröur Bandaríkjanna:
þetta samheiti hefur verið notað
um Miðameríkuríkin. Þess vegna
gildir hin mexíkanska túlkun á of-
ríkinu einnig hér: ,,Ó, hrjáða Mex-
íkó, hve fjarlægt þú ert Guði - og
hve nálægt Bandaríkjunum'". Eitt
þessara „bananalýðvelda" er Nic-
aragua, sem á landamæri að Hond-
uras í norðri og Costa Rica í suðri.
Viö fórum þangað með óljósar
hugmyndir. Eftir átta daga dvöl
snérurn við heim. Ég held að við
höfum öll komið önnur til baka.
Hvað sjálfan mig varðar, þá gerði
ferðin mig óöruggan.
I Ivað vissi ég fyrirfram? Það sem
ég haföi lesið mér til. Samúð mín
með byltingu Sandinista var ekki
óblandin og ég var fullur efasemda.
Þetta gat engan veginn hafa tekist.
Hvernig var það hugsanlegt, að
hálfþrítugir skæruliðaforingjar,
sem fyrir þrem árum stóðu í eldlín-
unni hefðu á þessum stutta tíma
tileinkað sér hið erfiða friðarstarf
eða stjórnun efnahags og átvinnu-
mála? Hvenær fcr þessi bylting líka
beru uppáþrengingum stórveld-
anna, þá verður allt það sem jafn-
vel má túlka sem tilraunir til hóf-
samlegri stjórnarhátta túlkað sem
bandarísk heimsveldastefna eða
sovésk drottnunarstefna. En þetta
tvöfalda hatur á sína skýringu, og
ekkert er skiljanlegra en það.
Sá sem hefur verið í Póllandi á
liðnu ári eins og ég, og snýr síðan
heim frá Nicaragua, hann hefur í
fyrsta og annað skiptið reynt á
hversu ógnvekjandi og heimsku-
legan hátt stórveldin tvö reyna að
drottna yfir bakgarði sínum þar
fyrir handan annars vegar og for-
garði sínum hér í Evrópu hins vegar.
En í þetta skipti verður andspyrnan
ekki brotin á bak aftur. Hún hefur
Giinter
Grass:
Somoza-sinna. Við fundum þær
syðst á Miami Beach. Aðrar
búðirnar voru faldar á bak við rusla-
haug sem ver á hæð við meðal-
stórt hús, hinar voru braggabúðir
umgirtar gaddavír með skilti þar
sem á stóð „FBI-svæði“ - svæði al-
ríkislögreglunnar. Þar var óvið-
komandi hótað 10 ára fangelsun
ef þeir færu inn fyrir eða 10.000
dollara sekt.
y.
Það er ekkert sem veitir ríkis-
stjórn Bandaríkjanna rétt til þess
að mæta árásarstefnu Sovétríkj-
anna í Afghanistan og þrýstingi
þeirra á Pólverja með mótmæluni
og viðskiptabanni. Á sama hátt og
þeir studdu á sínum tíma hinn marg-
falda morðingja Somoza (og þar
áður föður hans), hylmuðu yfir ill-
virki hans, hlóðu hann lofi og
veittu honum hernaðarlegan
stuðning allt fram í úrslitaorrust-
una við Sandinista, þá reyna þeir
nú að snúa byltingunni yfir í and-
hverfu sína með því að synja Sand-
inistum um alla aðstoð, neita þeim
um afgreiðslu varahluta til banda-
rískra tækja eins og landbúnaðar-
véla og virðast nú reiðubúnir að
heyja nýtt Víetnam-stríð er nái til
allrar Mið-Ameríku.
Allt þetta var mér ljóst áður en
ég fór í þessa ferð. En það var fyrst
eftir að ég var kominn til Nicaragua
sem mér varð það augljóst svo að
ég skammaðist mín, með hverjum
ég var tilneyddur að standa í þess-
ari deilu sem Þjóðverji. Að svo
miklu leyti, sem mér var það mögu-
legt sem einstaklingi, vildi ég
gjarnan segja upp þessu bandalagi
I BAKGARÐINUM
að éta upp börnin sín, eins ogsagan
hefur kennt okkur? Og þegar á allt
var litið, þá lá Pólland hjarta ntínu
nær.
Það hvarflaði ekki að mér liversu
(óaivitaður) skyldleiki var með
pólsku verkalýöshreyfingunni Soli-
darnosc og Sandinistunum í Nicar-
agua eða hversu sláandi hliðstæðan
var á milli þeirra ógnvekjandi
náðarbanda er bundu Pólland við
Sovétríkin og Nicaragua við
Bandaríkin.
Jíifnvel fordómarnir voru þeir
sömu, - á meðal Sandinistanna þar
og liðsmanna Solidarnosc hér; og
þeir staðfesta með neikvæðum
hætti þetta samband: þeir vita ekki
hverjir af hinum. Og hafi þeir ein-
hver hugboð, þá eru þau röng. Það
vald sem ógnar Sandinistunum kýs
að líta á sjálft sig sem verndara Sol-
idarnosc - og margir verða óafvit-
andi gripnir þeim misskilningi
einnig í Póllandi, - og það vald,
sem stöðugt bíður reiðubúið að
marsera inn fyrir austurlandamæri
Póllands, lítur einnig á sjálft sig
sem verndara allra frelsishreyfinga
í þriðja heiminum. - og er einnig
óafvitandi skilið sem slíkt af ekki
svo fáum í Nicaragua. Þar eru falsk-
ar fréttir hafðar eftir fréttastof-
unni TASS: Solidarnosc eru gagn-
byltingarsinnuð samtök. Hér trúa
rnenn orðum „Voice of Amer-
ica" : Nicaragua mun innan
skamms verða innlimað í hina
sovésk-kúbönsku blokk.
II
Hinir kúguðu, sem búa við ógn-
un og ófrelsi líta ávallt eingöngu til
þess yfirvalds sem kúgar þá sjálfa.
Úr of lítilli fjarlægð, í of ógnvekj-
andi návist þess. Einnig af sögu-
legri reynslu. Hernaðaríhlutanir
hér og uppskipti þar eru þættir í
sambúð beggja landanna. Þannig
samsvarar það rússahatur sem
kraumar undir niðri í Póllandi hinu
greinilega ,.yankee“-hatri sem ríkir
í Nicaragua.
Hatur takmarkar sjóndeildar-
hringinn. Og þar sem hatrið fær
daglega ferskt fóður í hinum opin-
að geyma nýjar eigindir sem stór-
veldin kunna ekki tökin á. Hinar
heföbundnu refsilexíur duga ekki
lengurtil. Báðar hreyfingarnai eru
jafn sósíalskar og þær eru ka-
þólskar, og bera þar að auki keim
af þeirir heiðnu og frumkristnu
sjálfsprottnu svörun, sem fær sér-
hvert hefðbundið yfirvald til að
missa stjórn á sér.
Jafnvel efahyggjumaðrinn
hlýtur að viðurkenna, að svo
virðist sem Rosa Luxemburg hafi
opinberast Pólverjum sem jómfrú
María, en guðsmóðirin hafi hins
vegar tekið á sig mynd Rosu Lux-
emburg í Nicaragua. Tvær sjálf-
sprottnar grasrótarhreyfingar sem
hafa að engu hina gömlu og
eiðsvörnu „rauðu hættu“ eða kenni-
setningu Leníns, miðstjórnar-
valdið og þær hrollvekjur bernsk-
unnar, sem okkur voru gefnar
með móðurmjólkinni. Því það
sem enn liggur kúgað í böndum í
Póllandi hefur fyrir þremur árum
brotist til sigurs í byltingunni í Nic-
aragua, þar sem það lifir enn og
gerir kröfur til framtíðarinnar. Við
getum sannreynt og borið saman.
III
Hér hjá okkur getum við lesið ági-
skanir sem settar eru fram eins og
staðreyndir: í Nicaragua eru pólit-
ískir fangar. Þar er greinilega átt
við þá liðsmenn þjóðvarðliðsins,
sem allt fram á síðustu stundu
borgarastríðsins stóðu vörð um
harðstjórann Somoza með
morðum og illvirkjum. Við
spurðumst fyrir um þa. Og Tomás
Borge, sem er 52 ára innanríkisráð-
herra og aldursforseti í ríkisstjórn-
inni, stakk strax upp á því að við
skyldum heimsækja Tipitapa-
fangelsið.
Skelfilegt hús eins og öll fang-
elsí, eins og allir þeir staðir, þar
sem fólk telur sig geta leyft sér að
loka annað fólk inni - en það var þó
frábrugöið pyndingarklefum
Somoza, því þarna var reynt að
beita mannúðlegri refsingum en
þekkist í öðrum ríkjum þriðja
heimsins eftir fyrirmyndum sem
framsæknastar þykja í Skandin-
aviu.
Hér búa hundruð fyrrverandi
liðsmanna þjóðvarðliðsins, sem
hafa hlotið dóma frá þrem og allt
að þrjátíu árum, allt eftir því
hversu langt þeir hafa gengið í
morðverkum og pyndingum. Ekki
er um dauðarefsingu að ræða.
Fangarnir vinna frá mánudegi til
föstudags. Þeir byggja sjúkrahús
og tvær nýjar fangelsísálmur með
stærri fangaklefum. í hinum
„gömiu byggingum" Somoza eru
klefarnir eins og búr. Á laugardög-
um cg sunnudögum hafa fangarnir
frí og heimsóknartíma. 3-4 klukk-
ustundir. Hjón hafa leyfi til lok-
aðra heimsókna. Sérstök herbergi
eru innréttuð til slíkra heimsókna,
þó þau séu ekki mörg. Kvartanir
þær og óskir, sem fangarnir höfðu
fram að færa við okkur beindust
meðal annars að fleiri slíkum her-
bergjum, að þeir fengju útvarp,
svo þeir hefðu tónlist við vinnuna,
að eiginkonur og skyldmenni
hefðu ekki nægilega mikla peninga
til þess að geta komið í heimsóknir
á heimsóknardögum.
Tomás Borge spurði einnig
spurninga og gerði kröfur. Hann
hafði sjálfur setið 5 ár í þessu fang-
elsi, þar af í 9 ntánuði með hettu
yfir höfðinu og í handjárnum, og
þrjá mánuði mátti hann líða sam-
felldar pyntingar. Hann þekkti því
refsiaðferðir andstæðingsins af
eigin raun. Á meðan hann sat fangi
í Tipitapa-fangelsinu var eiginkona
hans myrt. Því hefði mátt vænta
þess (samkvæmt því mynstri er við
þekkjum frá fyrri byltingum) að
hefndin hefði verið látin ráða með
því að gjalda líku líkt.
En Tomás Borge sagði: „Ef við
grípum til hefndarinnar glötum við
byitingarsigrinum. Bylting okkar
þýðir að við afsölum okkur hefnd-
inni.“
IV
Franska, bandaríska og rússneska
byltingin leiddu til fallaxarinnar og
hins hefnigjarna hnefaréttar,
hnakkaskotsins og fjöldamorð-
anna. Allar byltingar sögunnar
til þessa hafa drekkt hugsjónum
Sínum og kenningum um hamingju
mannanna í blóði. Það varð hlut-
verk Sandinistabyltingarinnar að
setja fordæmi. I litlu og dreifbýlu
landi voru orð Krists rekin bókstaf-
lega.
„En hefur þá alls ekki komið til
valdníðslu og pyndinga af hefnd-
arþorsta?" spurðum við full van-
trúar.
„Jú“, sagði Tomás Borge, og
hann staðfesti jafnframt að yfir sjö
hundruð Sandinistar hafa til þessa
hlotið dóm fyrir slíkt. „Þeir hafa
farið ránshendi, pyndað, og sumir
hafa jafnvel framið hefndarmorð.“
Refsingar eru þær sömu fyrir
Sandinista og fyrrverandi liðsmenn
úr þjóðvarliðinu. En flestir úr
þjóðvarðliðinu gátu flúið land.
Yfir 5 þúsund hafa safnast saman í
Hondúras við norðurlandamæri
Nicaragua. Vopnaðir bandarískum
vopnum og þjálfaðir í bandarískum
herbúðum í Miami á Florida gera
þeir síendurteknar innrásir inn
fyrir landamærin, brenna sveita-
þorp og reyna að koma sér upp
stuðningsliði innanlands. Þeir
reyna að koma af stað stríði, sem
breiðast mun út um alla Miö-
Ameríku, og sá sem fyrst og síðast
verður kallaður til ábyrgðar fyrir
því stríði verður Reagan Banda-
ríkjaforseti.
Þar sem við áttum viðdvöl á Mi-
ami á heimleiðinni vegna seinkun-
ar á flugi, tókum við leigubíl og
spurðum okkur til vegar að þjálfun-
arbúðum kúbanskra útlaga og
fyrir mína parta. Vegna þess að
það er fyrir löngu hætt að gegna því
hlutverki sínu að vernda hin vest-
rænu lýðræðisríki. Vegna þess að
þetta bandalag er tilneytt að urn-
bera með þögninni eða hreinlega
styðja glæpi hins volduga banda-
lagsríkis. Vegna þess að þetta stór-
veldi kann ekki að svara með öðru
en ofbeldi. Vegna þess að ekki er
lengur hægt að afsaka þetta ofbeldi
með fáfræði og heimsku risans.
Vegna þess að ég styð bæði málstað
pólsku verkalýðssamtakanna Soli-
darnosc og Sandinistanna í Nicar-
agua. Vegna þess að ég vil ekki
bara horfa á lengdar á þetta nýja
óréttlæti sem stöðugt endurnýjar
sjálft sig.
Hversu fátækt, hjálparvana og
hrjáð af óleysanlegum vandamál-
um þarf eitt ríki að vera til þess að
það geti talist hættulegt af núver-
andi valdhöíum í Bandaríkjunum
og Vestur-Evrópu? Tvær og hálf
miljónir manna, senr búa við
þrengsli í Managua, nokkrum
þorpum og hinum dreifðu sveitum.
Somoza hefur eftirlátið bylting-
unni þungbæran arf: tóman pen-
ingakassa og skuldir upp á hálfan
annan miljarð dollara. Höfuðborg
sem hefur verið í rústum síðan eftir
jarðskjálftann 1972 - þeir miklu
fjármunir sem á sínum tíma áttu að
fara í enduruppbygginguna höfn-
uðu í vasa harðstjórans og fjöl-
skyldu hans. Fátækrahverfin í
Managua hýsa yfir 300 þúsund
íbúa. Hið stóra Managuavatn eyði-
lagt af sorpi og frárennsli. Fjár-
magnsflótti sem nemur urn einum
miljarði dollara. Efnahagslegt ó-
sjálfstæði sem lýsir sér í því að
útflutningsverðmæti nema ekki
nema 500 miljónunr dollara á með-
an fluttar eru inn nauðsynjar fyrir
850 miljónir dollara.
Þar viðbætist að heimsmark-
aðsverð á hinum hefðbundnu út-
flutningsvörum Nicaragua, kaffi,
bómull og sykri, er nú lægra en
nokkru sinni fyrr. Fyrir byltinguna
fengust 200 dollarar fyrir 100 kg af
kaffi, nú fást ekki nenra 80 dollarar
fyrir sama magn.'Hins vegar hefur
verð á innfluttum varningi eins og
verkfærum og landbúnaðarvörum
hækkað til muna. Helming helstu
... svo virðist sem Rosa Luxemburg hafi opinberast
Pólverjum sem jómfrú María, en guðsmóðirin hafi
hins vegar tekið á sig mynd Rosu Luxemburg í
Nicaragua...