Þjóðviljinn - 20.01.1983, Qupperneq 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 20. janúar 1983
Bragi Halldórsson frá Ölafsfirði skrifar:
Hver vill verja
slíka afgreiðslu?
Smásaga úr almannatryggingakerfinu
Vill einhver benda á færa leið til þess að fá svör við þeim spurningum sem
upp koma varðandi réttindamál öryrkja, úr því þau fást ekki frá trygga-
ráði og Tryggingastofnun? spyr Bragi Halldórsson í þessari grein.
Það var í byrjun febrúarmánaðar
s.l., að til mín leitaði öryrki á sjö-
tugsaldri, héreftir nefndurN.,og
bað mig aðstoðar varðandi mál sín
við Tryggingastofnun ríkisins. AII-
ar bótagreiðslur höfðu stöðvast frá
og með 1. nóvember 1981 og enga
skýringu hefði hann getað fengiö á
því hver væri ástæðan.
Ég lofaði að kanna málin og hóf
nú athugun mína heimafyrir. I Ijós
kom að óskað hafði verið eftir
endurmati á örorku N.N. og var
vottorð þess vegna sent suður til
Tryggingastofnunarinnar fyrstu
daga nóvembermánaðar. Ur-
skurður þessa mats var einmitt að
berast umboðinu þessa daga, eða
um þremur mánuðum eftir að vott-
orðið var sent suður. Úrskurður
var lækkun mats úr 75% í 65, sem
þýðir missi tekjutryggingar, eða
lækkun bóta um meira en helming.
Þarsem N.N. ereinhleypur, hef-
ur ekki haft launatekjur í mörg ár,
og á engan rétt til greiðslu úr líf-
eyrissjóði, gat ástæða þessarar
lækkunar ekki verið vegna tekna,
og varð því að kanna aðrar for-
sendur. Ég leitaði því til hér-
aöslæknisins og óskaði eftir áliti
hans varðandi læknisfræðilegu hlið
málsins. Hann tjáði mér, eftir að
hafa kannað öll sín plögg varðandi
N.N., að ekki sæi hann neina for-
sendu fyrir lækkun matsins læknis-
fræðilega.
Hljóp í baklás
Nú lá beint viö að hafa samband
við þann tryggingalækni, ég nafn-
greini hann ekki, sem framkvæmdi
og undirritaði matið, og biðja hann
um skýringu á því. Þetta gerði ég
daginn eftir. Hann tók mér vel,
sjálfsagt væri að útskýra þetta fyrir
mér, en sagðist bara þurfa að
kynna sér máliö fyrst og nálgast
ýmis gögn, og bað mig því að
hringja daginn eftir.
Ég var því fullur bjartsýni þegar
ég hringdi daginn eftir. En viti
menn, nú stóð allt fast. Læknirinn
hafði hlaupið í baklás um nóttina,
nú gat hann ekkert sagt mér,
sagðist bara ekki mega segja neitt.
Eftir smákarp benti ég lækninum á,
að á matinu sæi ég, að hann hefði
fyrst metið N.N. 75%, en síðan
lækkað það í 65, en hversvegna?
Þetta viðurkenndi hann, en sagði
varðandi lækkunina, orðrétt: „Þú
verður að tala við tryggingayfir-
lækni um það.“ Ég benti nú á, að
heldur væri það skrítið, þegar
menn létu aðra breyta bréfum sín-
um, og þar með sannfæringu, án
þess að þeir hinir sömu skrifuðu þá
ekki undir breytinguna sjálfir.
Kæra lögð fram
Ég bað nú lækninn að gefa mér
samband við tryggingayfirlækni.
Hann kallaði til hans, en sá góði
maður kallaði til baka og bað að
skila því til mín að hann hefði ekk-
ert við mig að tala, enda væri
óviðkomandi ekki gefnar upplýs-
ingar um örorkumöt.
Ég furða mig ennþá á þessari
neitun tryggingayfirlæknis, þar
sem ég hafði oft áður rekið mál við
hann bæði símleiðis og bréflega,’
bæði mál mín og margra annarra,
auk þess sem hann hafði heimsótt
mig skömmu áður. Hann þekkti
mig því, og vissi að ég var ekki að
forvitnast um hagi annarra fyrir
forvitnis sakir.
Þegar hér var komið venti ég
mínu kvæði í kross og ákvað að
notfæra mér 6. gr. laga um Al-
mannatryggingar, en þar stendur:
„Rísi ágreiningur um bætur, leggur
tryggingaráð úrskurð á málið og
kærði ég því málið þangað.
Það er einmitt meðferð trygg-
ingaráðs, sem lögskipaðs úrskurð-
araðila, sem ég vil vekja sérstaka
athygli á.
Mánuðir líða
Kærubréf mitt til tryggingaráðs
er dagsett 22. febrúar 1982 og
sleppti ég þar viljandi allri forsögu
málsins, en óska eftir skriflegu svari
við því, hversvegna örorkumatið
var lækkað og ástæðum fyrir tæp-
um þriggja mánaða drætti á fram-
kvæmd þess.
Nú liðu mánuðirnir, en í maí
barst mér bréf frá Tryggingastofn-
un ríkisins, sem gerði mig fokvond-
an, þar sem nú virtist vera að
endurtaka sig sama máls-
meðferðin og ég hafði áður fengið
á kæru til tryggingaráðs, en svo
verið beðinn afsökunar á sem mis-
tökum.
Ég settist því niður og skrifaði
annað kærubréf til tryggingaráðs,
dagsett 24. maí, rakti ég nú mál
mitt nákvæmlega og kærði til við-
bótar þá málsmeðferð, að fela
tryggingayfirlækni, manninum sem
ég ætti í deilum við, afgreiðslu á
kærubréfi mínu á hann sjálfan.

Bragi Halldórsson: Tryggingarráð
hefur ekki svarað því erindi sem ég
beindi til þess í sjö mánuði.
Réttarfar á
heimsmælikvarða
I kærubréfi mínu segi ég m.a.
orðrétt:
Það keyrir þó fyrst um þverbak,
þegar mér í dag berst bréf frá
Tryggingastofnuninni, trygginga-
yfirlækni, dagsett 18.05.82, þar
sem hann vísar til bréfs rníns
22.02.82 til tryggingaráðs, og segir
hann þar að ekki sé hægt að gefa
mér umbeönar upplýsingar varð-
andi örorku N.N.
Sem sagt, ég á í deilum viö trygg-
ingayfirlækni vegna lækkunar
bóta, vegna breytts örorkumats, og
vísa þeim ágreiningi samkvæmt 6.
gr. laga um Almannatryggingar, til
tryggingaráðs, sem virðist afgreiða
málið með því að fá tryggingayfir-
lækni bréf mitt í hendur og hann
afgreiðir það, fyrir hönd trygginga-
ráðs, með því að neita mér nú
skriflega um alll varðandi málið.
Ætli þetta sé ekki réttarfar á
heimsmælikvarða sem örorku og
ellilífeyrisþegum er boðið upp á,
þ.e.a.s. að kæra til þriðja aðila,
sem er í raun sá sami og deilt er við.
Þetta er í annað skiptið sem ég fæ
þá afgreiðslu, vegna máls sem ég
vísa til tryggingráðs, að sá sem ég
deili við er látinn svara bréfi mínu.
Við sh'ka afgreiðslu sætti ég mig
ekki þá og geri ekki heldur nú, og
spyr því:
1. Telurtryggingaráðþaðeðlilegt
að endurmat taki 2,5 mánuði?
2. Er það forsvaranlegt að taka
fólk af bótum og gera það al-
gjörlega tekjulaust í hálfan
fjórða mánuð?
3. Éf réttlætanlegt hefur verið að
lækkaörorkumatN.N. úr75%
í 65, hverjar eru þá á-
stæðurnar?
4. Telur tryggingaráð þann drátt
sem orðinn er á svari við bréfi
mínu eðlilegan eða boðlegan
opinberri stofnun?
5. Er það viðtekin venja trygg-
ingráðs að vísa þeim málum,
sem til þess er skotið, til af-
greiðslu hjá þeim aðilum
innan stofnunarinnar sem
deilan stendur við? Ef ekki,
hversvegna í þessu tilviki?
Ef óskað er eftir skriflegu um-
boði N.N., þá hafið samband við
mig um hæl, og skal það þá sent
vottfest. (Hér lýkur bréfi mínu.)
Lokamálsgreinina setti ég til að
koma í veg fyrir að mér yrði vísað
frá aftur sem óviðkomandi aðila.
Afgreiðsla
tryggingaráðs
Líður nú tíminn og ekkert gerð-
ist í málinu, nema svo persónulegt,
að ég nefni það ekki hér; auk þess
stóð ég t' því að flytja og tafði það
eftirgrennslanina af minni hálfu.
Það var svo hinn 11. nóvember að
ég hringdi í Tryggingastofnunina
og bað um samband við einhvern
sem svarað gæti fyrir hönd trygg-
ingaráðs. Loksins fékk ég samband
við forstjórann, Eggert G. Þor-
steinsson, og reifaði mál mitt við
hann og lýsti vanþóknun minni á
þeirri afgreiðslu sem ég hafði þegar
fengið. Ekki vildi forstjórinn segja
neitt um mál þetta eða meðferð
þess í stofnuninni, en las fyrir mig
bókun tryggingaráðs varðandi bréf
mitt 22. febrúar, sem ég vissi ekki
að væri til, og féllst raunar á að
senda mér staðfest afrit af henni,
sem hann stóð við, og á hann hrós
skilið fyrir það eitt.
En hver var nú bókaður úr-
skurðaður á kæru minni hjá trygg-
ingaráði? Hann er svohljóðandi
orðrétt:
„Lagt fram bréf frá Braga Hall-
dórssyni, Ólafsíirði, dags. 22. fe-
brúar 1982, varðandi örorkumat
N.N, Tryggingayfirlæknir gerði
grein fyrir ástæðum fyrir lækkun
matsins og er honum falið að
svara bréfinu."
Ágiskun mín var sem sagt rétt:
Tryggingaráð kannar málið ekkert
nema frá mótaðila mínum, trygg-
ingayfirlækni, en felur honum svo
að svara kærubréfinu á sjálfan sig,
fyrir hönd tryggingaráðs.
En takið eftir: Tryggingaráð
viðurkennir mig þó sem kæranda
fyrir hönd N.N. og samþykkir að
mér skuli svarað.
Svar trygginga-
yfirlæknis
Hvert er svo svar tryggingayfir-
læknis, Björns Önundarsonar, sem
skrifað er samkvæmt ofangreindri
samþykkt tryggingaráðs og dagsett
18. maí 1982?
Það hljóðar svo orðrétt:
„Þar sem óviðkomandi aðilum
eru aldrei gefnar upplýsingar um
heilsuhagi manna, er ekki hægt
að gefa yður umbeðnar upplýs-
ingar um heilsuhagi og örorku
N.N."
Takið eftir: Tryggingayfirlæknir
gerir mig enn að „óviðkomandi
aðila" og neitar að gefa mér nokkr-
ar upplýsingar í málinu, sem trygg-
ingaráð samþykkti þó og fól hon-
um að gera. Óg ríkissstarfsmaður-
inn kemst upp með þetta. Því
þrátt fyrir síðara kærubréf mitt og
þá vitneskju tryggingaráðs á því,
að ég hef aldrei fengið neitt svar við
fyrra kærubréfi mínu, þá hefur það
ekki gert tilraun til að ráða þar bót
á.
Einræði eins manns
En hvert er þá orðið valdsvið
tryggingayfirlæknis? Jú, þing-
mennirnir okkar, sem eru
lýðræðislega kjörnir og hamast nú
við að jafna atkvæðisréttinn í nafni
lýðræðisins, hafa veitt honum sam-
kvæmt 12. gr. laga um almanna-
tryggjngar en þar stendur, „Trygginga-
yfirlæknir mctur örorku
þcirra, sem sækja um örorkubæt-
ur.“ algjört einræði til að fram-
kvæma öll örorkumöt. Já, einræði
handa einum manni. Til viöbótar
virðist mér svo tryggingaráð, sem
ég áleit nokkurskonar endur-
skoðunaraðila varðandi öll trygg-
ingamál, hafa falið honum endur-
skoðun á kærumálum á sjálfan sig,
og tel ég hann þá kominn með, á
eina hönd, nokkurskonar alræði
varðandi öll örorkumöt. Hann
metur bæði hinar líkamlegu, fé-
lagslegu og fjárhagslegu skerðing-
ar okkar, svo og skerðingu sem or-
sakast vegna búsetu í dreifbýli og
það sem meira er: hann þarf ekki
að standa okkur sem metnir eru,
nein reiknisskil gerða sinna; okkur
kemur niðurstaða matsins, að því
er virðist, ekkert við. Finnst
mönnum hægt að bjóða okkur ör-
yrkjum svona andlýðræðislega
skipan? Er nokkrum öðrum
þjóðfélagshóp boðið upp á annað
eins?
Tryggingadóm
dagaði uppi
En hvað með málið mitt, er það
þá alveg stopp? Nei, nei, ekki sam-
kvæmt lögum um almannatrygg-
ingar. Blessaðir þingmennirnir
okkar reiknuðu alltaf með því, að
svona deilumál kæmu upp, því árið
1971 samþykktu þeir svohljóðandi
viðbótarmálsgrein við 6. gr. laga
um almannatryggingar: „Þeim úr-
skurði (þ.e.a.s. úrskurði trygginga-
ráðs) má áfrýja til trygginga-
dóms, sem sett verði um scrstök
löggjöP'. Gallinn við þessa grein er
bara sá, að hún trónar þarna eins
og skrautfjöður í hatti. Alþingi,
eða þingmennirnir okkar, hafa
ekki ennþá, eftir 11 ár, séð tilefni
til að setja löggjöf um dóminn,
skipað í hann og gert hann virkan.
Þetta hlýtur að vera brot á þegar
samþykktum lögum. Við öryrkjar
hljótum að eiga þann mannlega
rétt að geta skotið deilumálum
okkar, um tryggingamál, til ein-
hvers aðila, sem ekki er sá sami og
við deilum við.
Þingmenn góðir. Það er ekki nóg
að setja lögin, það verður líka að
fylgjast svolítið með Jrví, hvernig
þau eru framkvæmd. Ég skora nú á
sérhvern ykkár sem bent getur mér
á færa leið til að fá svör við þeim
spurningum sem ég beindi til trygg-
ingaráðs, að hafa samband við mig,
því þið hljótið að gera ráð fyrir því,
að við öryrkjar eigum fullan rétt á
að fá svör við þeim spurningum
sem upp koma varðandi réttinda-
mál okkar.
Akureyri 12/1 1983
Bragi Halldórsson
sími 2.57.31
P.s.
Kærubréf mitt til tryggingaráðs
24.05.82 endaði á þessari grein: „Ef
tryggingaráð sér sér ekki fært að
svara bréfi þessu innan skamms
tíma og þar með að afgrciða mál
þetta, neyðist ég til þess að ræða
málið á opinberum vcttvangi, þó
það sé mér mjög ógeðfellt.“
Þar sem tryggingaráð hefur
ekki, eftir 7 mánuði, orðið við
þeirri sjálfsögðu skyldu opinbcrs
aðila að svara því crindi sem ég
bcindi til þess, þá birti ég framan-
greind viðskipti mín við það, ef
vera kynni að auðveldara væri að
fá svör á þeim vettvangi.
B.H.