Þjóðviljinn - 30.03.1983, Blaðsíða 8

Miðvikudagur 30. mars 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 30. mars 1983
Kjarnorkuvopnaiaus Evrópa - Kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd (frá fundinum í Gautaborg).
Baráttan fyrir lífmu
í dag 30. mars eru 34 ár síðan meirihluti löggjaíársamkomunnar samþykkti
aðild Islands að hernaðarbandalaginu Nató. A þeim áratugum sem iiðnir eru
hefur saga andófsins gegn bandaríska hernum á íslandi og gegn aðild landsins að
Nató nær einungis verið háð hériendis og í litiu samhengi við hliðstæða baráttu
erlendis. Með tilkomu fjöldahreyfínga í friðarbaráttunni síðustu þrjú árin hefur
þetta breyst. Síðustu árin hefur mikið starf verið unnið að því að tengja barátt-
una hér á íslandi við baráttu evrópsku friðarhreyfínganna. Sá sem átt hefur einna
drýgstan hlut í þessu samstarfí við fjöidahreyfingarnar erlendis er Olafur Ragnar
Grímsson alþingismaður. í viðtalinu sem fer hér á eftir rekur Ólafur ýmislegt af
því helsta sem gerst hefur í þessu samstarfi.
- Á síðustu þremur árum hefur
þrennt tekist með fjölþjóðlegu sam-
starfi Islendinga við friðarhreyf-
ingarnar. f fyrsta lagi hefur tekist
ýmsa þætti í vígbúnaðaruppbygg-
ingu Bandaríkjanna og Nató í þess-
um þremur eyríkjum. Þetta hefur
og komið fram í norrænum blöðum
talsmönnum um norræna friðar-
hreyfingu. Síðan þá hefur starfað
nefnd til að móta þessa sameigin-
legu stefnu, sem við íslenskir her-
Friðarfundurinn mikli í Hyde-Park sl. sumar
Viðtal við Olaf Ragnar Grímsson um
samskipti við erlendar friðarhreyflngar
munu koma fulltrúar allra helstu
friðarhreyfinga í Vestur-Evrópu,
bæði friðarhreyfinganna sem berj-
ast gegn kjarnorkuvígbúnaðinum,
friðarhreyfinga kvenna, friðar-
hreyfinga verkalýðssamtaka og
allra þeirra aðila sem vilja leggja
þessum málstað lið. A þessari
ráðstefnu verður rætt um öll helstu
stefnumál og baráttumál friðar-
hreyfinganna og vígbúnaðarupp-
bygginguna í Evrópu, bæði vígbún-
aðaruppbyggingu Atlantshafs-
bandalagsins og Varsjárbandalags-
ins um baráttuaðferðir friðar-
hreyfinganna, tengsl þeirra við
stjórnmálaöfl í Vestur-Evrópu og
Austur-Evrópu, barátta andófsafla
stöðvaandstæðinga hafa skapað
víðtækan skilning á málstað okkar
erlendis, skilning sem við áður átt-
um ekki vísan. Það er einnig nýtt í
sögu andófsins gegn hernaðar-
brölti hér á landi, að til er orðin
stuðingur frá hundruðum þúsunda
manna erlendis við okkar baráttu
hér. Enn fremur er forystusveit
evrópsku friðarhreyfingarinnar
mjög vel að sér í okkar stefnumál-
um - og hefur aðgang að reynslu
okkar. Við höfum fundið fyrir
djúpri samstöðu með okkar mál-
stað og baráttu hér á landi.
- Hins vegar hefur nokkuð á það
skort að á sama tíma hafi tekist að
breikka nægilega vel grundvöll
lingar sem hafa viljað leggja þess-
um málstað lið þó að forystusveitir
flokkanna hafi enn sem komið er
ekki viljað draga eðlilegan lærdóm
af þessari þróun. Þegar ég hóf að
kynna baráttukröfu friðarhreyfing-
anna hér á íslandi árið 1981 sér-
staklega haustið 1981 bæði með
blaðagreinum og á Alþingi þá risu
íhaldsöfin upp með Morgunblaðið,
NATO-þingmenn Sjálfstæðis-'
flokksins og aðra í broddi fylkingar
og réðust harkalega gegn þessum
málstað. Þær árásir eru nú ekki
lengur daglegt brauð og menn hafa
klætt andstöðuna í annan búning
en engu að síður þá blasir við brýnt
verkefni á næstu misserum, að
FRIÐARBARATTAN A ISLANDI TENGIST EVRÓPU
að tengja baráttu okkar við starf
friðarhreyfinganna á Norðurlönd-
um og er Island nú orðið með í
kröfu norrænu friðarhreyfinganna
um kjarnorkuvopnalaus Norður-
lönd. Þá hafa íslenskir herstöðva-
andstæðingar tekið þátt í samstarfi
annarra friðarhreyfinga í Evrópu.
Og síðast en ekki síst hefur tekist að
vekja athygli á hættunni á kjarn-
orkuvígbúnaði á hafinu og afla
samstöðu með kröfu okkar um tak-
mörkun og bann við slíkum vígbún-
aði á Norður-Atlantshafinu.
Upphafíð á Álandseyjum
- Álandseyjarráðstefnan 1981
markaði með vissum hætti tímamót
í þessari samtengingu okkar. Þar
var í fyrsta skipti sem nauðsyn þess
að ísland, Grænland og Færeyjar
yrðu hluti af kjarnorkuvopnalausu
svæði á Norðurlöndum. - Jú, það
er rétt ég flutti þarna fyrirlestur um
þetta efni. Auk mín töluðu þau
Jens Evensen, Johan Galtung, Eva
Nordland og fleira ágætisfólk.
Þessi erindi voru svo gefin út í bók í
Svíþjóð sem kom út á síðasta ári.
Hún er tileinkuð Ölvu Myrdal sem
fékk friðarverðlaun Nóbels í fyrra.
- Við fulltrúar íslendinga höfum
hvarvetna á norrænum vettvangi
lagt áherslu á að eyríkin í norðri
væru með í baráttu friðarsinna fyrir
kjarnorkuvopnalausum Norður-
löndum og varað við hættunni á því
að skilja þessi ríki út undan. Um
leið höfum við bent rækilega á
og tímaritum eins og t.d. í síðasta
hefti „Forsvar“, sem er helgað
Grænlandi og hlut þess í banda-
ríska vígbúnaðarkerfinu.
Sameiginleg stefna
norrænna friðarhreyfinga
- Við höfum lagt áherslu á að
mótuð yrði sameiginleg stefna nor-
rænna friðarhreyfinga og þá sér-
staklega vegna kröfunnar um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum. Fyrir hálfu öðru
ári áttum við Jón Ásgeir Sigurðs-
son fund með Erik Alsen og fleiri
.ÍEHDSPSCIALREPO:
HE NUCLEAR
stöðvaandstæðingar höfum tekið
þátt í.
- I næsta mánuði verður fundur
samstarfsnefndarinnar norrænu
haldinn hér á íslandi, þar sem
gengið verður frá sameiginlegri
stefnu norrænu friðarhreyfinganna
þar með talin samtök herstöðva-
andstæðinga á ísiandi, um af-
stöðuna til yfirlýsingarinnar um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum.
Vígbúnaður
á N-Atlantshafí
- Sl. tvö ár höfum við haft sífellt
nánara samstarf við friðarhreyfing-
ar í öðrum löndum Evrópu. I apríl
1982 var haldin ráðstefna á vegum
skosku friðarhreyfingarinnar um
afvopnun í Evrópu. Þar flutti ég
erindi um sögu baráttunnar gegn
bandarísku herstöðinni hér á landi,
vígbúnaðaruppbygginguna í
Norður-Atlantshafi á undanförn-
um áratugum. Þessi vígbúnaður
krefst þess að friðarhreyfingar í
viðkomandi löndum taki höndum
saman. Lagði ég til að efnt yrði til
ráðstefnu til að fjalla um sameigin-
lega baráttu þeirra gegn vígbún-
aðinum í N-Atlantshafi.
Og nú er hefur skoska friðar-
hreyfingin boðað til slíkrar
ráðstefnu 7.-10. apríl n.k. um víg-
búnað á Norður-Atlantshafi. Ráð-
stefnan sem haldin er í Glagow ber
yfirskriftina Kj arnorkuvopnalaust
Norður-Atlantshaf.
Skoska friðarhreyfingin gaf þenn-
an bækling út um vígbúnað í
Norður-Atlanshafi sl. haust. Þarna
eru tvö erindi eftir Ólaf Ragnar og
Angus McCormack ásamt formála
eftir E.P.Thompson.
- Það er ekki síður mikilvægt að
berjast gegn hinum miklu vígbún-
aðaráformum á hafinu, einsog því
sem áformað er á landi. Fyrir liggja
áform um fjölgun kjarnorkukaf-
báta og þúsundir stýrieldflauga
sem koma á fyrir í skipum og kaf-
bátum. Þess vegna er baráttan
gegn vígbúnaði í hafinu í okkar
heimshluta eitt brýnasta verkefni
Eftir friðarfundinn á Álands-
eyjum var gefin út bókin Okkar
rödd er vald, norræn innlegg í
friðarumræðuna. Haraldur Ofstad
og Marlene Öhberg ritstýrðu bók-
inni, en meðal þeirra sem eiga í
henni efni eru Hannes Alfvén,
Frank Barnaby, Jens Evensen, Jo-
han Galtung, Maj-Britt Theorin og
Ólafur Ragnar Grímsson.
friðarhreyfinganna á næstu árum.
Þetta stendur íslendingum máske
næst, sem lifa af gæðum sjávarins.
Greinilegt er að æ fleiri gera sér
þessa yfirvofandi hættu ljósa.
VÁR RÖST.

Hofth'fiKa i»ú<i9g í fr*<I»debatten
Redaktloo: Hördd Oietad ooh Meíiene öhberg
Híums AHwlh, V«h*im Autxwt, ftftok C3r«etiaii B»,,
OtÞán »on BomáOfU. Jenc tvwnm, Johso (Ullone,
OWv< Evs Hordl*^, OtMad.
• Mai-Brd’ Monrtk wn Wríaht ðch Jart Obo*®
Herstöðvaandstæðingar afhenda forsctanum friðarkeflið.
- Það er auðvitað ánægjulegt og
hlýtur að skoðast m.a. sem árangur
af starfi okkar, að víðtæk alþjóðleg
ráðstefna verður haldin í apríl.
Þarna verða fulltrúar frá löndunum
sem liggja að N-Atlantshafi, full-
trúar frá Bandaríkjunum, Sovét-
ríkjunum, Kanada og fleiri löndum.
Því miður er hætt við því að
kosningaundirbúningur verði í há-
marki einmitt þá daga sem ráðstefn-
an er haldin, þannig að menn geti
ekki tekið jafn mikinn þátt í henni
og æskilegt væri. Á ráðstefnunni
verður m.a. rætt um tengsl vígbún-
aðarins á Norðurslóðum við vopna-
kerfið almennt. Þá verður rætt um
þátt vígbúnaðarins í hagkerfinu og
efnahags einstakra landa. Þarna
koma saman forystumenn úr
verkalýðshreyfingum, læknar og
vísindamenn, kennarar og
blaðamenn og fjölmargir aðrir og
bera saman bækur sínar.
- íslenskir herstöðvaand-
stæðinjgar komu víða við á sl. ári
erlendis. Þannig talaði Pétur
Reimarsson á hálfrar miljón
manna fundi í Hyde Park í Eng-
landi sl. sumar og á friðarfundinum
mikla í Gautaborg var einnig tals-
Imaður frá íslenskum herstöðva-
andstæðingum. Friðarhreyfingarn-
ar á Norðurlöndunum komu sér
saman um að afhenda þjóð-
höfðingjum landa sinna friðarkefli
tii að vekja athygli á friðarbarátt-
unni og afhentu íslenskir her-
stöðvaandstæðingar forseta ís-
lands friðarkeflið nú skömmu fyrir
áramót.
- í desember 1981 var efnt til
fundar evrópsku friðarheyfing-
anna í Brussel og sótti ég þann
fund. Þarvarm.a. rætt umnauðsyn
þess að evrópsku friðarhreyfing-
arnar beindu einnig meiri athygli til
vígbúnaðarins á hafinu. Ætli kjör-
orðið um kjarnorkuvopnalausa
Evrópu frá Póllandi til Portúgals -
og frá íslandi til Ítalíu hafi ekki
orðið til þarna?
- Sett var á laggirnar 12 manna
samstarfsnefnd, þarsem ég átti
m.a. sæti. Sú nefnd á að tengja
saman málefnagrundvöll og bar-
áttu hreyfinganna í Evrópu.
Berlínarráðstefnan
I maí
- Á vegum þessarar samstarfs-
nefndar var svo haldin fyrsta Evr-
ópuráðstefnan friðarhreyfinganna
í Brussel á síðasta ári og sótti Einar
Karl Haraldsson hana og gerði þar
grein fyrir málstað íslendinga. Síð-
an hefur samstarfsnefndin ásamt
ýmsum öðrum talsmönnum evróp-
skra friðarhreyfinga unnið að því
undanfarna mánuði að undirbúa
mikla ráðstefnu í Berlín í maímán-
uði. Þ§ssi evrópuráðstefna friðar-
hreyfinganna eða kjarnorkuvopn-
unarráðstefna Evrópu eins og hún
heirir formlega verður í Berlín í maí
og á undanförnum mánuðum
hefur verið unnið að ítarlegri dag-
skrá fyrir þessa ráðstefnu. Á hana
í Austur-Evrópu fyrir friði og
lýðræði, efnahagsleg- og félagsleg
áhrif vígbúnaðarkapphlaupsins,
tengsl friðarhreyfinganna við
þriðja heiminn og fjölmargt annað.
Nýtt í sögu herstöðvaand-
stæðinga
- Ég hef rekið hér nokkra drætti í
samskiptum íslenskra friðarsinna
við hliðstæða hreyfingar erlendis.
Þessi nýju tengsí íslenskra her-
baráttunnar hér heima og hagnýta
þau margvíslegu alþjóðlegu sam-
bönd og þann mikla og víðtæka
alþjóðlega skilning sem nú er á
okkar baráttumálum. Þó hefur um-
ræðan innan kirkjunnar borið þó
nokkurn árangur og sýnt vakningu
sem ekki var áður fyrir hendi og
sam’a gildir um umræðu meðal ým-
issa kvennahreyfinga.
- Ennfremur er athyglisvert að
innan NATO-flokkanna sérstak-
lega Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins hafa verið einstak-
plægja jarðveginn fyrir þessi
sjónarmið hér á landi.
- Barátta fyrir lífínu
- Að lokum vil ég aðeins minnast
á það atriði, sem ekki má gleymast
í okkar baráttu. Um þessar mundir
eru 34 ár frá því meirihluti alþingis
samþykkti aðild íslands að hern-
aðarbandalagi. Og andófið gegn
hersetunni hefur staðið enn lengur.
Allt frá upphafi lögðu hérstöðva-
andstæðingar áherslu á, að sú
hætta væri fyrir hendi að íslensk
þjóð aðlagaðist með tímanum
hernum og því sem honum fylgir.
Þau varnaðarorð hafa ekki verið
mælt af ástæðulausu einsog er að
sannast þessa dagúnna, þegar við
þurfum að horfa í bakið á fyrrver-
andi talsmenn herstöðvalauss ís-
lands.
- Baráttan gegn vígbúnaði, gegn
her og hernaðarbandalögum er í
senn þjóðleg og alþjóðleg. Einsog
horfir í dag, þar sem okkur berast
reglulega fréttir af nýjum drápstól-
um, verður andófið en mikilvæg-
ara. Með tilkomu fjöldahreyfing-
anna í Evrópu og Bandaríkjunum
sem heyja þessa sameiginlegu bar-
áttu fyrir friði, aukast vonir mann-
kynsins um áframhaldandi líf á
jörð. í þeirri baráttu fyrir lífinu get-
ur enginn skorast undan. Þetta er
mál sem kemur öllum við.
-óg