Þjóðviljinn - 12.08.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 12. ágúst 1983
Minningarorð
Sigurður Thoroddsen
verkfrœðingur
Við Sigurður Thoroddsen verk-
fræðíngur vorum mjög jafnaldra
menn; þó við hefðum um stundar-
- sakir í ;esku verið samtímis við nám
og ættum mart sameiginiegra
kunníngja, þá leið á laungu áðuren
við yrðum málkunnugir; vorum
aðeins uppá kollkínk á götu. Við
vorum báðir því nær að vera alda-
mótabörn, fæddir 1902. Siguröur
þræddi reglulegar brautir í námi,
sjónæmur einsog alt það fólk,
hugði á læknisnám fyrst í stað, en
sneri sér síðan að verkfræði og út-
skrifaðist sem slíkur í Kaupmanna-
höfn. Mér hafði fyrst sýnst hann
ekki altof auðtekinn í viðkynníngu
fremuren sumir aðrir Thorodd-
senar, og svo leið og beið að við
þektumst og þektumst ekki allar
götur frá æskuárum og þángaðtil
rás viðburðanna hagaði því svo til
að við vorum orðnir svilar. Við átt-
um sjaldan laung samtöl í einrúmi,
en það sem mér þótti máli skifta í
fari hans þau fjörutíu ár sem við
vorum í fjölskyldu var að sjá hann
stundum hlæa lítillega að þeim
hlutum sem menn hafa mesta til-
hneigíngu til að býsnast yfir. Um-
burðarlyndi hans við aðra menn og
umhverfi sitt var lángt umfram það
sem flestum mönnum er gefið, og
heyrðist oft sagt af kunnugum að
þar mundi honum kippa í kynið til
Skúla Thoroddsens föður síns, sem
er sagður verið hafa allra manna
lausastur við ótímabæra afskifta-
semi í kríngum sig, og verkuðu
ekki á hann ulmennar .yfirtroðslur
náúngans nema til voða stefndi.
Heppni mín var sú að ég hafði á
úngum árum verið heimagángur
um skeið í frændliði hans í Reykja-
vík meðan móðir hans, frú Theo-
dora, ekkja Skúla Thoroddsens,
enn bjó í Vonarstræti 12 með stálp-
uðum börnum sínum hinum ýngri.
Þar var fróðlegur og hollur
viðkomustaður ekki aðeins
þjóðfrægra öldúnga, heldur einnig
úngra manna sem stefndu til afreka
og frama á ýmsum sviðum menta;
og þar kyntist ég við Jón skáld
Thoroddsen bróður Sigurðar, eitt
mesta skáldsefni sem þá var á
landinu, og náði að gefa út nokkur
frumverk sín sem bentu þokkafull
frammá þann veg sem aldrei var
farinn.
Hér samanstóð hið borgaralega
hús frú Theodoru af menta-
mönnum og embættismönnum, og
voru róttækir eftir skilgreiníngu
þeirra tíma og áttu rót sína að rekja
til þjóðvakníngar, frelsisbaráttu og
mannúðarstefnu sem alt hafði fyrir
sitt leyti upptendrast í Kaup-
mannahöfn á dögum Fjölnis-
manna; og síðan liðsins kríngum
Jón Sigurðsson. Þjóðfrelsisgarpar,
hugsjónamenn, lærdómsmenn og
skáld áttu hér sögulegt menníngar-
heimili í Vonarstræti 12: nokkurs-
konar róttækur borgaralegur og
háskólamentaður andfætlíngur við
Unuhús; liðsafnaður í því orsaka-
sambandi sem kvaddi menn til
dáða á afdrifaríkum tímamótum í
íslenskri stjórnmálasögu.
Hversu mjög Sigurði Thorodd-
sen var hinn forni þjóðdraumur ís-
lands, sjálfstæðisbaráttan, hug-
leikið mál ævilángt, er það dæmi
talandi vottur, að ekki eru nema
nokkrir dagar síðan hann tók inni-
lega boði Ríkisútvarpsins um að
segja frá þeim degi 14. júní 1913,
þegar honum var :.em smásveini af
þjóðernissinnuðum vinum Vonar-
strætis falið að skera niður á
Stjórnarráðinu hinn ágæta fána
Dannebrog. Hafði ekki feingist
annar og betri fáni löggiltur og urð-
um við enn um sinn að halda áfram
að draga upp danska fánann á há-
tíðum og tyllidögum. Þennan fána
skar þessi litli dreingur niöur um
hábjartan dag, þá 11 ára.
Það er áhrifamikið að hugsa til
þess nú mánuði seinna, að Sigurð-
ur Thoroddsen skyldi einsog fyrir
guðlega forsjón lifa þá stund að
koma í útvarpið og kveðja þjóð
sína með því að vekja upp hjá okk-
ur þessa endurminníngu.
Halldór Laxness
Með hverjum degi fækkar sam-
ferðamönnum okkar á lífsieiðinni.
Aðfaranótt 29. júlí andaðist Sig-
urður Thoroddsen verkfræðingur
en hann og Bolli bróðir hans voru
æskuvinir mínir. Vorið 1914 lukum
við allir inntökuprófi í Mennta-
skólann og um haustið settumst við
í 1. bekk. Sigurður var á 13. ári og
yngstur í bekknum. Við sátum 4 ár
í skólanum, en veturinn 1918-1919
lásum viö og aðrir fleiri utan skóla
námsefni 5. og 6. bekkja og tókum
stúdentspróf um vorið 1919. Með
þessu græddum við eða spöruðum
okkur eitt ár.
Nú skildu leiðir. Um haustið
1919 sigldi Bolli til Kaupmanna-
hafnar og hóf þar nám í verkfræði,
en viö Sigurður hófum nám í Há-
skólanúm og lukum heimspeki-
prófi vorið 1920
Um haustið 1920 sigldi Sigurður
til Kaupmannahafnar og hóf nám
við Verkfræðiskólann (D.T.H.) og
lauk prófi í byggingarverkfræði
vorið 1927. Þá fór hann heim og
hóf verkfræðistörf hjá
Reykjavíkurhöfn. Frá 1927 og allt
til síðustu ára hefur Sigurður unnið
á ýmsan hátt við hin margvíslegu
verkfræðistörf, stór og smá. Auk
þess kenndi hann um árabil í ýms-
um skólum. Og þingmaður var
hann í 4 ár. Skýrsla um störf hans
tekur 2 þéttprentaðar síður í verk-
fræðingatalinu.
í febrúar 1921 kom ég til
Kaupmannahafnar. Þá hitti ég Sig-
urö og skaut hann skjólshúsi yfir
mig og var ég þar fram í apríl. Það
var skemmtilegur tími, þó að fjár-
hagurinn væri stundum bágborinn.
Mjög gestkvæmt var hjá Sigurði,
þar voru íslenskir stúdentar og var
þar oft glatt á hjalla, þó að margir
væru auralitlir. En alit bjargaðist.
Dvöl minni hjá Sigurði og hjálp-
semi hans og Bolla gleymi ég ekki.
Að afloknu verkfræðiprófi 1927
fór Sigurður heim og hóf störf við
Reykjavíkurhöfn eins og áður
sagði. Ári síðar kvæntist hann
Jakobínu Tuliníus. Börn þeirra eru
Dagur, Bergljót, og Signý. Þau
skildu samvistum.
Hinn 7. nóvember 1947 gekk
Sigurður að eiga Ásdísi Sveinsdótt-
ur. Börn þeirra eru Jón Sigurður,
Halldóra Kristín, Guðbjörg og
Ásdís.
Leiðir okkar Sigurðar skildu að
nokkru eftir að hann kom heim.
Við störfuðum hvor að sínu en hitt-
umst öðru hvoru við ýmis tækifæri,
og það var alltaf gaman. Og nú síð-
ustu árin leit Sigurður oft jnn til
okkar hjónanna og spjallaði við
okkur um gamla daga og nýja
daga, en hann var ákaflega fróður
um menn og málefni fyrr og síðar
og sagði skemmtilega frá og jafn-
framt dútlaði hann við pípuna sína,
alltaf gamansamur og glaður, vel-
viljaður og hjartahreinn.
Ég man, það er stutt síðan hann
kom hér í síðasta sinn. Þegar ég
fylgdi honum til dyra og sá hann
hverfa inn í bílinn sinn, hugsaði ég
hvað hann væri duglegur og kjark-
aður að aka bíl, rétt að verða 81
árs. Ekki datt mér þá í hug að þetta
væri í síðasta sinni að við sæjum
hann. En nú er hann dáinn. Við
hjónin þökkum fyrir að hafa átt
hann að tryggum vini og vottum
eiginkonu og öllurn ástvinum hans
innilega samúð okkar.
Rósa Guðmundsdóttir
Einar Magnússon.
Vinátta okkar Sigurðar Thor-
oddsen hófst í Menntaskólanum í
Reykjavík er ég kom þangað í
fyrsta bekk haustið 1915. Þótt við
Sigurður værum jafnaldra var hann
þegar kominn upp í annan bekk.
Fimmta og sjötta bekk tók hann
svo á einu ári og varð stúdent
tveimur árum á undan mér.
Báðir fórum við til Kaupmanna-
hafnar til verkfræðináms, Sigurður
í byggingarverkfræði, ég í raforku-
verkfræði.
Um það bil er ég kom heim,
tveim árum á eftir Sigurði, var
fremur lítið að gera hjá verk-
fræðingum bg þeir allir starfandi
hjá því opinbera, Sigurður hjá vita-
og hafnarmálastjóra. En um þetta
leyti dró vita- og hafnarmálastofan
saman seglin og sagði Sigurði upp
vinnunni. Hann átti þá ekki annars
kost en að setja sig niður sem sjálf-
stæður verkfræðiráðunautur. Þetta
var ekki álitlegt þá, en Sigurður tók
fljótt þá ákvörðun að láta á það
reyna hvernig þetta tækist og synj-
aði tilboðum frá opinberum stofn-
unum um að ráða sig hjá þeim.
Þetta tókst og verkfræðiskrifstofa
Sigurðar varð fyrsta sjálfstæða
ráðgjafaverkfræðistofan hér á
landi.
Ég veit að aðrir en ég munu
skrifa ýtarlega um störf Sigurðar
Thoroddsen og verkfræðistofu
hans. Þau eru, sem kunnugt er,
mikil og markverð. Meðal þeirra
eru rannsóknir og áætlanagerðir á
sviði orkumála, einkum vatnsork-
unnar. Sigurður gerði m.a. yfirlits-
áætlun um vatnsafl landsins í heild.
Slíka heildaráætlun hafði Jón Þor-
láksson sett Íauslega fram þegar
vatnalögin á sínum tíma voru til
meðferðar. Síðan höfðu bættst við
miklar rannsóknir og mælingar,
sem Sigurður studdist við. Slík yfir-
litsáætlun um heildarvatnsafl
landsins var því orðin mjög tíma-
bær og var mikið við hana stuðst
við áframhaldandi virkjunarrann-
sóknir víðsvegar um landið.
Svo mikill sem hlutur Sigurðar
Thoroddsen var í orkurannsóknum
og virkjunaráætlanagerð, gat ekki
hjá því farið, að hann hefði mikil
mök við Orkustofnunina (áður
Raforkumálaskrifstofan) og mér er
ljúft að minnast þess, að samvinna
þessarra aðila hefur alltaf verið hin
besta.
Sigurður gerði sér einatt far um
að vanda vel til allra verka, sem
hann tók að sér. Hann var jafn-
framt léttur í lund, vel ræðinn og
þægilegt að eiga samstarf við hann.
Hann var, svo sem kunnugt er,
fjölhæfur maður, söngvinn og lék
vel á píanó, og ofan á allt annað
þekktur og afkastamikill list-
málari.
Meðan Sigurður vann að verk-
fræðistörfum, fyrst á sinni eigin
verkfræðistofu og síðan á VST,
jókst vinnsla rafmagns úr vatns-
orku hér á landi úr um það bil 5
MW í tæp 1000 MW. f þeim
brautryðjendastörfum sem þarna
lágu á bak við átti Sigurður Thor-
oddsen drjúgan þátt með verk-
fræðistörfum sínum og áhuga á
góðri nýtingu orkulinda landsins.
Ég er Sigurði þakklátur fyrir vin-
áttu og gott samstarf á langri æfi og
við hjónin vottum Ásdísi og fjöl-
skyldu þeirra allri innilega samúð
við fráfall Sigurðar.
Jakob Gíslason.
„Þá verða símtölin ekki fleiri við
Sigurð Thoroddsen", varð mér að
orði er andlátsfregnin barst mér til
eyrna.
Fyrir atbeina ísfirðinga átti Sig-
urður sæti á Alþingi á Nýsköpunar-
árunum. Hann starfaði í milliþing-
anefnd að raforkumálum. Raf-
orkulögin frá 1946 kveða svo á:
„Raforkumálastjóri hefur umsjón
með vatnsrennslismælingum í fall-
vötnum landsins". Bæði sökum
stjórnunarþekkingar Sigurðar og
verkfræðimenntunar hans, en þó
ekki hvað síst vegna brennandi
áhuga hans á könnun og nýtingu
vatnsorkunnar, komst á og hélst
náið og gott samband á milli Raf-
orkumálaskrifstofunnar (nú Ork-
ustofnun) og Sigurðar Thorodd-
sens verkfræðings. Á bernskuárum
vatnamælinga hér á landi var sér-
lega gott að leita til Sigurðar með
eitt og annað, þar mætti maður í
senn þekkingu, greind og góðvild.
Sigurður var hinn mikli virkjana-
hönnuður íslands. Hann leysti far-
sællega mörg erfið og vandasöm
verkefni. Havð eftir annað hlaut
hann viðurkenningu fyrir, hve vel
mannvirki, sem hann hannaði,
féllu að umhverfinu. Reykvíkingar
og íbúar nágrannabyggða hafa Hit-
aveitugeimana í Óskjuhlíðinni
daglega fyrir augunum. Útlit þeirra
skiptir því miklu máli. Efnt var til
samkeppni um útlitshönnun
þeirra. Sigurður hlaut 1. verðlaun,
að því er mig minnir. Ég vil nefna
annað dæmi í sama dúr. Þegar veg-
urinn um Skriðdal og Velli á Fljóts-
dalshéraði er ekinn, er ómaksins
vert að gefa því gaum, hve Gríms-
árvirkjun fellur vel að landslaginu.
Sigurður á þar drjúgan hlut að
máli.
Við lestur fyrstu orðanna í línum
þessum munu þeir, sem þekktu
Sigurð Thoroddsen lítt, e.t.v.
draga af þeim þá ályktun, að hann
hafi legið langdvölum í símanum.
Það væri helber misskilningur, allt
hvað ég veit. Síintölin voru stutt og
hnitmiðuð, en þrátt fyrir erfiði og
amstur dagsins, lét hann leiftrandi
perlur fjóta með. Hann bar von um
háleita þjóðlífsvernd fyrir brjósti
og léttur húmor lá honum á tungu.
Eftir hvert samtal fann ég mig ör-
lítið ríkari en áður. Slíkur persónu-
leiki gleymist ei þótt sambandið
rofni.
Sigurjón Rist
Hann Siggi Thór er dáinn. Hann
var á níræðisaldri og þá er dauðinn
víst ekki lengur neitt óvæntur
gestur.
Og þó.
Sigurður var kominn um sjötugt
þegar við kynntumst honum.
Fyrstu verulegu fréttirnar sem við
fengum af persónu Sigurðar voru
frá unglingspilti sem orðinn var
heimagangur þar á heimilinu.
Hann sagði frá því - með óbland-
inni hrifningu - að þessi virðulegi
borgari ætti það til að skemmta
börnum í afmælisveislum með því
að ganga útá mitt gólfið og draga
maginn inn með snöggum rykk svo
buxurnar duttu í einu svipleiftri
niðrá hæla.
Svo kynntumst við Sigurði og
komumst þá að því að hann var
einn þeirra fágætu manna sem hélt
virðingu sinni þó hátíðleikanum
sleppti - líklega vegna þess að hann
missti ekki niðrum sig nema hann
vildi það.
Kynni okkar við Sigurð byrjuðu
með því að hann þurfti að fá að
koma í Vonarstræti 12 að rifja upp
fyrir sér húsakynni bernskuslóða
sinna. Smámsaman kom svo í ljós
að hann var að skrifa minningar
sínar og við fengum Iíka að lesa
þann ágæta texta okkur til fróð-
leiks og mikillar skemmtunar.
Vonandi fá þær bækur að kom-
ast á prent sem fyrst.
Vélfróðir menn segja að ævistarf
Sigurðar við rafvæðingu og verk-
fræðiþjónustu aðra sé annálsvert
afrek. Þá annála skrifa þeir efa-
laust. Mörgum er tamt að seilast
bara í slökkvarann og kveikja ljós-
ið án þess að hugsa frekar útí þann
galdur. Nema vitaskuld að bölva
rafmagnsreikningnum.
Sigurður Thoroddsen var sonur
þeirra Theódóru og Skúla, hefur í
vöggugjöf fengið nokkuð harðsnú-
ið peningavit föður síns en móðirin
var hinsvegar þónokkur bóhem í
sér. Samt mun vandfundinn betur
agaður bóhem en sá sem Theódóra
geymdi þó lifandi með sér til ævi-
loíca.
Þannig var heimanfylgja Sig-
urðar gott efni í afreksmann. Von-
arstrætið var á sínum tíma nánast
almennur samkomustaður heilu
kynslóðanna undir stjórn Theó-
dóru. Nú óma þau miklu húsa-
kynni af klaufasparki alþingis-
manna.
En sleppum því og hugum frekar
að hinu: Érönsk vísít, hvað er nú
það?
Hugtak úr gamla Vonarstræti.
Með húmor er vísað til þess franska
siðar að fara í örstutta heimsókn til
elskunnar sinnar þó átt sé við
hverslags vísít sem hlítir móral hins