Þjóðviljinn - 17.12.1983, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 17.-18. desember 1983
Áhœttulaus leikur að ástum
er léleg dægradvöl.
Priscilla Craven
„Hœg er leið
til helvítis“
Hjálmar Jónsson frá Bólu verð-
ur ávallt talinn með Höfuðsnill-
ingum hins bundna orðs. Ævi
hans var samt ekki dans á rósum
eins og vel kemur fram í-vísum
hans og kvæðum. Hér eru nokkur
dæmi:
Sálarskipið
Sálarskip mitt fer hallt á hlið
og hrekur til skaðsemdanna,
af því það gengur illa við
andviðri freistinganna.
Sérhverjum undan sjó ég slœ,
svo að hann ekki fylli,
en á hléborðið illa rœ,
áttina tœpast grilli.
Ónýtan knörrinn upp á snýst,
aldan þá kynnung skellir,
örvœntingar því ólgan víst
inn sér um miðskip hellir.
Sýnist mér fyrir handan haf
hátignarskœr og fagur
brotnuðum sorgar öldum af
upp renna vonar dagur.
Um sjálfan sig
Fyrr var stóra furan keik,
fjörg við ergjar harðar.
I baki hokin barrlaus eik
beygjist nú til jarðar.
Hjálmar datt
Oft hefur heimsins gálaust glys
gert mér ama úr kœti.
Hœg er leið til helvítis,
hallar undir fæti.
Bréf Þórbergs Þórðarsonar til Sólu komin út á bók:
Ást í meinum í 14 ár
Dóttir þeirra
gefur bókina út
Guðbjörg Steindórsdóttir, tæplega
sextug ekkja í Kópavogi, hefur nú gefið
út 51 ástarbréf Þórbergs Þórðarsonar
tilSólrúnar Jónsdóttur, móðurhennar,
er hann skrifaði á árunum 1922-1931.
Þeim var meinað að eigast en Þórberg-
ur vissi alla tíð að Guðbjörg var dóttir
hans og liggur fyrir yfirlýsing frá báðum
foreldrum því til staðfestingar. Bókin
heitir Bréf til Sólu og er gefin út til að
undirstrika rétt Guðbjargar til að fá
skráð sitt rétta faðerni en dómstólar
hafa ekki fengist til að viðurkenna það.
Formála fyrir bókinni skrifað Indriði G.
Þorsteinsson og lýsir hann þar þessari furðu-
legu sögu og þeim tilviljunum sem urðu til
þess að bréfin glötuðust ekki. Þar segir
m.a.:
Kynni Sólrúnar og Þórbergs hófust á ár-
inu 1918, og stóðu þá í ár eða svo. Sumarið
1919 giftist Sólrún Steindóri Pálssyni úr Sel-
vogi. Hann var sjómaður og vann á togur-
um og var oft langdvölum að heiman. Virð-
ist sem skjótt hafi skipast um mál Þorbergs
og Sólrúnar að þessu sinni.
Þeir eru ekki orðnir margir, sem þekktu
til þessara atburða, og ástarsambandsins
sérstaklega, enda fór það alltaf mjög leynt.
Vitneskjan um það tengdist aðeins nánum
vinum og fjölskyldum þeirra. Þrátt fyrir að
Sólrún virðist hafa horfið með öllu úr lífi
Þórbergs við giftinguna, tóku þau upp
kynni sín að nýju þremur árum síðar. Stóðu
þau kynni með litlum uppihöldum allt fram
að árinu 1932. Steindór Pálsson andaðist úr
óðatæringu 24. mars 1924. Nokkru áður,
29. febrúar 1924, eignaðist Sólrún'dóttur,
sem látin var heita Guðbjörg. Þórbergur
vissi að Guðbjörg var dóttir hans allt frá því
að Sólrún gekk með hana, enda lagði hann
fé með henni til þess tíma að hann gifti sig á
haustmánuðum 1932“.
Indriði sagði. á blaðamannafundi á
fimmtudag að þessi bréf upplýstu meira um
höfundinn en flest annað sem hann hefur
skrifað. Mörg af kvæðum hans.í Hvítum
hröfnum eru ort beint í tilefni af ástarsam-
bandi hans við Sólu og Elskan hans í íslensk-
urri aðli er inspíreruð af henni þó að önnur
stúlka, sem bjó um tíma í Bergshúsi hafi
hingað til verið álitin elskan hans.
En hvers vegna fengu þau Sólrún ekki að
eigast? Guðbjörg Einarsdóttir, móðir Sól-
rúnar, var aðventisti og hafði lent í miklum
raunum í sínu einkalífi. Og Indriði segir í
formálanum:
„Henni var ákaflega umhugað um að
dætur hennar lentu ekki í hrakningum og
ættu trygga framtíð. Af þeim ástæðum er
ljóst að Þórbergur var næsta óráðinn elsk-
hugi í hennar áugum, kunni enga iðn og
gekk um bæinn sem skáld og spekingur.
Það hefur aldrei þótt stórt búsílag á ís-
landi“. Strax og kynni Sólrúnar og Þórbergs
hófust snemma árs 1918 sýndi Guðbjörg
Þórbergi fulla hörku. Það var verið að
brjóta á móti framtíðarvon dótturinnar.
Hins vegar kunni skáldið manna best að
lýsa þrengingum sínum í ljóði, sem birtist í
Hvítum hröfnum árið 1922. Til skýringar á
þessu ljóði skal þess getið, að Guðbjörg var
í söfnuði aðventista. Það var Steindór Páls-
son einnig. Sólrún hafði sótt samkomur
með móður sinni, en hún mun aldrei hafa
verið virk í söfnuðinum. Um úrslit ástamála
sinna sumarið 1919, þegar hann horfði á
eftir elskunni sinni inn í hjónabandið, orti
hann í þriðja kafla Munarljóða:
Ég elskaði forðum yngismey,
svo undraföla’á kinn,
og hún kvaðst œtla’að eiga mig,
eina geislann sinn.
En þá kom trúfífl sunnanmeð sjó
og sagði: Gœttu þín,
því höggormar og fjandafans
þig fífla, góða mín.
Hún fann það brátt hin föla mœr,
að fjandinn bjó í mér.
Með heimskum leirhaus lagðist hún
og lifði guð og sér.
Hér ber á nokkrum sársauka út af þeim
slitum, sem urðu á milli Sólrúnar og hans
eftir fyrstu kynni þeirra.“
Bréf til Sólu eru kynnt þannig aftan á
kápu bókarinnar:
„Þessi bréf eru ástarbréf og eiga engan
sinn líka í íslenskum bókmenntum. Enda
eru þau varðveitt fyrir undarlega tilviljun,
eins og glöggt kemur fram í inngangi Ind-
riða G. Þorsteinssonar fyrir bókinni. Og
þessi bréf segja ástarsögu sem er bæði falleg
•og fagurlega skráð. Og sú saga á vafalaust
eftir að valda lesendum ýmsum heilabrot-
um. Sóla og Þórbergur unnust hugástum,
það sjáum við glöggt af bréfunum. En hvers
vegna auðnaðist þeim ekki að njótast?
„Bagga mín. Þetta er svo löng saga,“ sagði
Sóla við Guðbjörgu dóttur sína, þegar hún
gekk á hana um sambandsslitin. Að öðru
leyti er máli hulið þögn af hennar hálfu.
Guðbjörg er dóttir Sólrúnar og Þórbergs og
hafa báðir foreldrar hennar skilið eftir yfir-
lýsingu því til staðfestingar. En hún hefur
ekki fengið það viðurkennt af dómstólum.
Eru þau undarlegu mál skýrð hér og rakin í
inngangi fyrir bréfunum og málsskjöl og
dómsniðurstöður birtar í bókarlok.“
-GFr
Rcykjavikurhöfn.
Uttí Slgf Kyraundsaon, HeyUjavik.
Póstkortið að þessu
sinni sýnir útsýn frá
Landakoti eða Geirs-
túni yfir Reykjavíkur-
höfn og eru mörg segl-
skip í höfninni. Húsið
fremst fyrir miðju er
svokallað Doktorshús
sem lengi stóð síðar við
Ránargötu en hefur nú
verið rifið fyrir
allmörgum árum.
Gömlu bæirnir í
Grjótaþorpi til hægri.
Sigfús Eymundsson tók
my ndina og gaf kortið
út.