Þjóðviljinn - 24.02.1984, Blaðsíða 7

Föstudagur 24. febrúar 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Helgi Guðmundsson, ritari Alþýðubandalagsins, skrifar:
Endurheimt kaupmáttar
eða stöðvun kjaraskerðingar
Aðdragandi
samninga
Kjarasamningarnir sem undirrit-
aðir voru síðastliðinn þriðjudag
voru gerðir við næsta óvenjulegar
aðstæður.
Ríkisstjórnin snéri sér að kjara-
og réttindaskerðingu launafólks af
meira afli en nokkur fordæmi eru,
þegar á fyrstu tilvistardögum sín-
um. Almenn launakjör voru skert
um að minnsta kosti fjórðung og
aðgerðir til að létta láglaunahópum
byrðarnar voru varla marktækar.
Hún lét sig heldur ekki muna um
að afnema samningsrétt verkalýðs-
samtakanna með lögum, felldi úr
gildi verðbætur á laun og ógilti alla
kjarasámninga er gilda áttu fram á
árið 1984 eða lengur með einu
pennastriki.
Öll samtök launafólks samein-
uðust á síðasta ári í baráttu fyrir
endurheimt samningsréttarins.
Ríkisstjórnin gafst upp. Samnings-
rétturinn var endurheimtur og til-
raunir til nýrrar samningsgerðar
hófust þegar í stað.
Lagt var af stað með kröfuna um
15.000.- kr. lágmarkslaun, sem
þing Verkamannasambandsins
hafði mótað og Alþýðusambandið
tekið upp, gert var ráð fyrir bráða-
birgðasamningi til 1. febrúar 1984.
Svar atvinnurekenda og ríkis-
stjórnar var blákalt nei. í ljósi
þessa hefði vissulega mátt ætla að
verkalýðssamtökin og allt launa-
fólk í landinu væri staðráðið í að
beita samtakamættinum til þess að
endurheimta fyrri lífskjör. Raunin
varð þó önnur eins og nú skal rak-
ið.
Undirbúningur
í desember var haldinn for-
mannafundur í Alþýðusamband-
inu.
Þá kom tvennt í ljós. í fyrsta lagi:
Innan hreyfingarinnar var ekki ein-
ing um kröfuna um fimmtánþús-
und króna lágmarkslaun. í öðru
lagi: Menn töldu verkalýðshreyf-
inguna ekki íneinni aðstöðu til
að knýja á um samninga með
marktækum aðgerðum. Umræður
á fundinum urðu að sönnu ekki
miklar en um þetta grundvallar-
atriði kom ekki fram nokkur á-
greiningur, enda stutt þeim rökum
að félagsfólkið væri ekki reiðubúið
til að ganga til aðgerða.
Eigi að síður var til þess ætlast að
fulltrúar Alþýðusambandsins
héldu áfram viðræðum og reyndu
að ná einhverjum samningum.
Hugmynd forseta Alþýðusam-
bandsins um að félögin gerðu
samningana á sínum vegum án
milligöngu Alþýðusambandsins
var algerlega hafnað.
Formenn verkalýðsfélaganna
sögðu með öðrum orðum þetta:
- Við viljum nýja kjarasamn-
inga en teljum óhugsandi að beita
verkfallsvopninu til að ná þeim.
Má með nokkrum sanni segja að
formannafundurinn í desember
hafi sent samningamenn Alþýðu-
sambandsins berhenta og vopn-
lausa á vígvollinn og það vissu at-
vinnurekendur og ríkisstjórn
mætavel eins og allir aðrir lands-
menn.
Vantaði
baráttuviljann
Nú má auðvitað spyrja hvort mat
forystumanna verkalýðsfélaganna
á baráttuvilja félagsmannanna hafi
verið rétt. Þá er þeirri spurningu
einnig ósvarað hvort þeir hafi yfir-
leitt eitthvað gert til að skapa slík-
an vilja hjá félagsmönnum. Síðast
en ekki síst: Hafi þetta álit verið
rétt. Hver er þá skýringin á slíkri
deyfð eftir það sem á undan er
gengið í samskiptum verkalýðs-
samtakanna og atvinnurekenda/
ríkisstjórnar.
Svör við þessum spurningum er
efni í langa og lærða ritgerð sem
ekki verður gerð tilraun til að
skrifa hér og nú.
Á næstu dögum kemur á hinn
bóginn í ljós hver viðbrögð félags-
manna verkalýðsfélaganna al-
mennt verða. Telji þeir samning-
ana með öllu óviðunandi má ætla
að þeim verði hafnað. Álíti menn á
hinn bóginn aðstæður til að ná ein-
hverju betra hljóta félögin að búa
sig undir átök.
Efni samningsins er í stuttu máli
þetta:
Almenn launahækkun til næstu
áramóta verður 13% og skiptist
þannig að frá undirskriftardegi
hækka launin um 5%, hinn 1. júní
n.k. um 2%, 1. september um 3%
og 1. janúar 1985 um 3%. Þegar
upp er staðið mun þetta þýða að
laun verði 13.6% hærri um næstu
áramót þar sem hver prósentan
Helgi Guðmundsson: Mér sýnist að
samningurinn sé í eðlilegu sam-
ræmi við það afl sem verkalýðsfé-
lögin lögðu í að gera hann.
fullvíst að ekki hafi verið mögulegt
að komast lengra.
Helstu ókostir
Meginókostir þessara samninga
eru tvennskonar. í fyrsta lagi að
eftir- og næturvinnulaun þeirra
sem vinna á lægri dagvinnutöxtum
en lágmarkslaunum hefur raskast
verulega. Allir aðrir taxtar hafa
hins vegar óskert eftir- og nætur-
vinnuhlutfall. í öðru lagi er nú
aldursmarkið til að ná fullum
launum hækkað í 18 ár en var 16 ár
áður. Þetta eru vissulega alvarlegir
ágallar, sem þeim er að samnings-
gerðinni stóðu eru fullkomlega
ljósir, og draga raunar enga dul á,
að því er ég fæ best séð.
Samningstíminn er til 15. apríl
1985, en í honum eru uppsagnará-
kvæði sem tryggja að hann getur
verið laus 1. sept. og 1. janúar. í
reynd má því segja að samnings-
tíminn sé til 1. september. Ef verð-
bólga verður meiri en gert var ráð
fyrir getur verkalýðshreyfingin
Áhrif samnings og félagslegra aðgerða skv. tillögum
Einstætt foreldri með 1 barn
Er Verður Hækkun
Lágmarkslaun 10.961 12.660
T ekjutengdar barnab. 0 1.000
Mæðralaun 513 1.263
Meðlag 1.615 2.015
Samtals á mánuði 13.089 16.938 29.4%
Einstætt foreldri með 2 börn Er Verður Hækkun
Lágmarkslaun 10.961 12.660
Tekjutengdarbarnab 0 2.000
Mæðralaun 1.809 3.309
Meðlag 3.230 4.030
Samtals á mánuði 16.000 21.999 37.5%
Einstætt foreldri með 3 börn
Er Ver&ur Hækkun
Lágmarkslaun 10.961 12.660
Tekjutengdar barnab 0 3.000
Mæðralaun 3.619 5.869
Meðlag 4.845 6.045
Samtalsámánuði 19.425 27.574 42.0%
kemur ofan á aðra á samningstím-
anum.
Innihald samningsins
Lágmarkstekjur fyrir fulla dag-
vinnu hækka hins vegar allmiklu
meira eða um 15.5% strax og síðan
jafnmikið og laun almennt. Lág-
markslaunin verða því 25% hærri
um næstu áramót. Lágmarksíaunin
voru 10.961,- kr. en verða 12.660,-
kr. frá undirskrift samnings en
verða 13.700,- kr. um næstu ára-
mót. Þessu til viðbótar er svo gert
ráð fyrir sérstökum aðgerðum
vegna þeirra sem lægstar tekjur og
þyngsta framfærslu hafa, í gegnum
almannatryggingakerfið. Fá ein-
stæð foreldri með mjög lágar tekj-
ur langmestar úrbætur eins og fram
kemur í meðfylgjandi töflu.
Að uppfylltu samkomulaginu
við ríkisstjórnina hefur samningur-
inn eins og sjá má í för með sér
langmestar úrbætur fyrir þá sem
lægt höfðu launin.
Rétt er að leggja áherslu á að
þessar aðgerðir eru miðaðar við
tekjur síðastliðins árs þ.e. þeir sem
höfðu tekjur innan tiltekinna
marka á síðastliðnu ári koma nú til
með að njóta hækkaðra mæðra/
feðralauna, barnabótaauka og
hækkaðs meðlags.
Hefur tekist að snúa
vörn í sókn?
Nú er að sjálfsögðu ástæða til að
spyrja:
Hefur með þessu samkomulagi
tekist að endurheimta þann kaup-
mátt launa sem launafólk bjó við
fyrir valdatöku nú verandi ríkis-
stjórnar?
Það þarf ekki mikinn speking til
að sjá að svo er ekki.
Hefði það átt að takast hefði
þurft að hækka öll laun um rösk-
lega 40%.
Hms vegar eru fyllstu rök til að
álíta að tekist hafi að koma í veg
fyrir að kjörin skertust enn frekar
eins og þó hefur stefnt í svo sem
öllum er kunnugt. Samningurinn
er talinn fela í sér að launafólk
haldi þeim kaupmætti sem orðinn
var á síðasta ársfjórðungi ársins
1983, auk þess sem áður greinir um
úrbætur fyrir þá sem allra lakasta
stöðu höfðu.
Við þær aðstæður sem raktar
voru fyrr í þessari grein má telja
sagt launaliðum samningsins upp
með eins mánaðar fyrirvara.
Sérstaða Dagsbrúnar
Engum þarf að koma á óvart þó
að Guðmundur J. Guðmundsson
formaður Dagsbrúnar skyldi snú-
ast gegn samkomulaginu og lýsa
því yfir að hann myndi mæla gegn
samþykkt þess í Dagsbrún.
Innan verkalýðshreyfingarinnar
og í fjölmiðlum hefur hann gert
grein fyrir sérstöðu Dagsbrúnar
sem meðal annars felst í því að
margir Dagsbrúnarmenn eru á lág-
markslaunum, en hafa getað aukið
tekjur sínar með yfirvinnu. Samn-
ingurinn þýðir að heildartekjur
þessa hóps hækka ekki jafnmikið
og iágmarkslaunin þar sem eftir- og
næturvinnan hækkar um 5% en
dagvinnulaunin hins vegar um
15.5%.
Margir félagsmenn Dagsbrúnar,
sem vinna nákvæmlega sömu störf
og félagsmenn ýmissa annarra fé-
laga, jafnvel á sama vinnustað,
hafa undanfarin ár búið við lakari
kjör en starfsbræðurnir í öðrum fé-
lögum. Það er að sjálfsögðu
sanngirnismál að slíkt ástand verði
leiðrétt. Það væri raunar eftir öðru
um afstöðu ríkisstjórnarinnar og
atvinnurekenda til verkalýðssam-
takanna og láglaunahópanna í
þjóðfélaginu ef hún neitar að fram-
kvæma hinar félagslegu úrbætur,
einungis vegna þess að verka-
mannafélagið Dagsbrún leitar
leiða til að leiðrétta sjálfsagða hluti
í sínum kjarasamningum.
Sainstaða um
aðalatriði
Innan verkalýðshreyfingarinnar
hefur enginn ágreiningur verið um
það að nauðsyn bæri til að lagfæra
kjör láglaunahópanna umfram það
sem almennt gerðist í þjóðfé-
laginu, þó menn kunni að greina á
um leiðimar. Ekki er kunnugt um
að þeir aðilar sem ekki samþykktu
samninginn á formannafundi Al-
þýðusambandsins séu andvígir
þeirri megin stefnu hans eða hygg-
ist kollvarpa henni með tilraunum
til sérstakra leiðréttinga.
Eins og skiljanlegt er þá þykir
mörgum sem almenna launahækk-
unin sé harla lítil upp í þá geysilegu
kjaraskerðingu sem allur almenn-
ingur hefur orðið fyrir á undan-
fömum mánuðum.
Ég hlýt að varpa fram þeirri
spumingu hér hvort einhver hafi
trúað því í alvöru að umtalsverðar
leiðréttingar fengjust án átaka á
vinnumarkaðnum. Þeirri spum-
ingu verður auðvitað hver að svara
fyrir sig.
Mér sýnist hins vegar að samn-
ingurinn sé í eðlilegu samræmi við
það afl sem verkalýðsfélögin lögðu
í að gera hann.
hágé.
Fréttimar
semfólk
talar um