Þjóðviljinn - 01.05.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þríðjudagur 1. maí 1984
1. maí i
Halldór Grönvold starfsmaöur löju,
félags verksmiðjufólks.
Á vettvangi stjórnmálanna beittu
samtök verkafólks afli sínu til að knýja
á um gífurlega aukningu félagslegrar
þjónustu og uppbyggingu velferðark-
erfis fyrir launafólk. Markmiðið var deg-
inum Ijósara: að draga úr og milda ver-
stu áhrif markaðskerfisins og kapítalí-
skra samfélagshátta og skapa alþýðu
manna mannsæmandi lífsskilyrði.
Menntunarmöguleikar voru stórauknir,
heilbrigðisþjónusta tók stakkaskiptum
og almannatryggingakerfi var eflt til
muna.
Frá sókn
til undanhalds
Með kreppunni sem hélt innreið sína í
efnahagskerfi Vesturlanda um miðbik síð-
asta áratugar sköpuðust nýjar og allt aðrar
aðstæður fyrir baráttu verkafólks. Dauð
hönd stöðnunar og samdráttar fór um hvert
svið efnahagslífsins á fætur öðru. í stað
sóknar og sigra samtaka verkafólks hefur
hlutskipti þeiss í stöðugt ríkari mæli orðið
að verja áunnin kjör og réttindi, eða jafnvel
að skipuleggja undanhald.
f hverju landi á fætur öðru er ávinningum
velmektaráranna eftir stríð stefnt í hættu.
Atvinnuleysisvofan leikur lausum hala og
sjálfsagður réttur milljóna launafólks til
vinnu hefur verið af því tekinn. ítrekaðar
árásir eru gerðar á kjör og réttindi launa-
fólks og velferðarstofnanir eiga stöðugt
meir undir högg að sækja. í
stjórnmálaumræðunni gerast talsmenn
hömlulausrar gróða- og einstaklingshyggju
stöðugt aðsópsmeiri, dyggilega studdir af
atvinnurekendavaldinu og hægrisinnuðum
stjórnmálaöflum.
Þessar nýju aðstæður hafa ekki aðeins
Vandi verkalý
Frá lokum síðari heimstyrjaldar og fram á síðasta ara-
tug ríkti nánast óslitið hagvaxtar og þensluskeið í efna-
hagslífi Vesturlanda. Þetta tímabil einkenndist jafnframt
af sókn og mörgum glæstum sigrum faglegra og pólitískra
samtaka verkafólks í baráttunni fyrir umbótum í kjara- og
hagsmunamálum ogfyrir auknum félagslegum réttindum
til handa launafólki. íkrafti samtakamáttarins tókst verka-
fólki að fá framgengt þeirri meginkröfu, að haldið skyldi
uppi fullri atvinnu. Sigursæl barátta var háð fyrir bættum
launakjörum, styttingu vinnutímans og umbótum á vinn-
uskilyrðum og réttarstöðu launafólks.
breytt baráttustöðu verkalýðshreyfingar-
innar útávið til hins verra. Þær hafa jafn-
framt dregið fram í dagsljósið með skýrari
hætti en áður ýmsa veikleika í stefnu og
starfsháttum hreyfingarinnar sem minna
reyndi á meðan allt lék í lyndi.
Áhrif kreppunnar
Á efnahagssviðinu hefur kreppan birst í
stöðnun og samdrætti. Þjóðarframleiðsla
og þjóðartekjur hafa staðið í stað eða dreg-
ist saman og fátt bendir til að einhver veru-
leg breyting verði þar á um fyrirsjáanlega
framtíð. Samfara stöðnun og samdrætti
hefur atvinnuleysi aukist jafnt og þétt og er
nú svo komið, að vel yfir 10% vinnufærra
karla og kvenna í V-Evrópu hafa orðið
atvinnuleysinu að bráð.
Þessi hrikalega staðreynd segir þó ekki
nema hluta sögunnar, því atvinnuleysisböl-
ið hefur lagst á með mismiklum þunga eftir
löndum og landsvæðum. Þar sem ástandið
er verst lætur nærri að þriðjungur íbúanna
sé án vinnu, að stærstum hluta ungt fólk
sem fyllt hefur raðir atvinnulausra strax að
skólanámi loknu, og verkafólk sem komið
er yfir miðjan aldur og tapað hefur í stöðugt
harðnandi baráttu um þau störf sem eftir
eru.
Því er spáð að atvinnuástandið eigi enn
eftir að versna, og jafnvel þótt krepputökin
á efnahagslífi Vesturlanda taki að linast í
náinni framtíð er engan veginn gefið að slíkt
mundi hafa samsvarandi áhrif á atvinnu-
leysið, að öðru óbreyttu, þar sem nýfjár-
festing í atvinnurekstri yrði fyrst og fremst
miðuð við vinnuaflssparnað og aukna fram-
leiðni.
í kjölfar efnahagskreppunnar hefur
samningsstaða verkalýðshreyfingarinnar
og áhrif hennar breyst mjög til hins verra.
Þetta á ekki einasta við hvað lýtur að barátt-
unni fyrir fullri atvinnu, heldur öllum bar-
áttumálum hennar. í kjara- og réttindamál-
um hefur hlutverk hennar í stöðugt ríkara
mæli orðið að berjast fyrir að halda sem
mestu af því sem þegar hafði áunnist, frekar
en að sækja fram til nýrra sigra. Á allra
síðustu árum hefur launafólk víðast hvar á
Vesturlöndum verið þvingað til að sætta sig
við skerðingu rauntekna og missi áunninna
réttinda hvort heldur með nauðungarsamn-
ingum eða beinu valdboði.
/ nafni þjóðarhags
Það hefur í stöðugt ríkari mæli orðið hlut-
skipti ríkisvaldsins á Vesturlöndum, sér í
lagi þar sem mið- og hægristjórnir eru við
völd, að stjórna og ganga í ábyrgð fyrir
árásir á kjör og réttindi verkafólks. Þetta
hefur gerst með ýmsum hætti. Ríkisvaldið
hefur með fjármála- og peningamálastefnu
sinni og margvíslegum samdráttaraðgerð-
um beinlínis stuðlað að auknu atvinnuleysi.
Ríkisvaldið hefur gripið inní samningagerð
á vinnumarkaðnum beint og óbeint og lagt
afl sitt á vogarskálar atvinnurekendanna
með launastefnu sinni, eða gripið til laga-
setninga til að tryggja henni framgang.
Víða hefur markvisst verið unnið að því
að veikja baráttustöðu verkalýðshreyfing-
arinnar með lagasetningu sem miðar að því,
að þrengja starfsvettvang verkalýðsfélag-
anna, skerða áhrifasvið og draga úr barátt-
uhæfni þeirra. Þá hefur verið vaxandi til-
hneiging hjá ríkisvaldinu til að láta sam-
dráttaraðgerðir sínar bitna með mestum
þunga á margvíslegri velferðarþjónustu
sem að sjálfsögðu kemur harðast við þá sem
höfðu veikustu stöðuna fyrir.
Allt hefur þetta verið gert í nafni þjóðar-
hags og almennra hagsmuna þótt markmið-
ið hafi verið allt annað: að varpa byrðum
kreppunnar með sem mestum þunga á
herðar launafólks og koma í veg fyrir eins
og mögulegt er að það gæti borið hendur
fyrir höfuð sér.
Hugmyndaleg hervæðing
afturhaldsins
t viðleitni sinni til að láta ríkisvaldið í sem
mestum mæli miða athafnir sínar og ák-
varðanir útfrá stéttarhagsmunum atvinnu-
rekenda og fjármagnseigenda, réttlæta
fyrir launafólki þá efnahagsskipan sem ors-
akað hefur kreppuna og þá samfélagsgerð
sem þjónar öðru fremur hagsmunum auð-
stéttarinnar, hafa þessir aðilar lagt stöðugt
aukna áherslu á að draga fram, styðja og
styrkja stjórnmálamenn og áróðursstofn-
anir (sem gjarna eru kenndar við vísindi).
Ómældum fjármunum, fjölmiðlum, auglý-
singum og hverskonar áróðursbrögðum er
beitt á lymskufullan oft mjög áhrifaríkan
hátt til að telja launafólki trú um að svart sé
í rauninni hvítt og hvítt svart. Þessi áróður
sem jafnan er kenndur við nýfrjálshyggju er
þegar orðskrúðið og fagurgalinn hefur ver-
ið reytt af honum ákaflega einfaldur: Það á
að skera niður og halda í algjöru lágmarki
allri opinberri velferðarþjónustu og sam-
hjálp, og afskiptum ríkisins af efnahags- og
félagsmálum, sem miða að tekjujöfnun og
jöfnun tækifæra skal hætt. f staðinn eiga
frumskógarlögmál markaðarins og óheft
einstaklingshyggja að drottna yfir efnahag-
slífinu og félagsgerðinni þar sem mannleg
samskipti lúta lögmálum verslunarvið-
skipta. í þessu sæluríki frjálshyggjunnar á
verkefni ríkisvaldsins fyrst og fremst að ein-
skorðast við að tryggja og styrkja þær að-
stæður sem gera þann ríkari ríkari og hinn
fátæka fátækari og varnarlausari gagnvart
ægivaldi auðmagnsins. Þar er ekkert rúm
fyrir þá ávinninga í réttinda- og kjaramál-
um sem launafólk hefur náð með samstöðu
og baráttu á umliðnum áratugum né heldur
sterka verkalýðshreyfingu.
íslenskt efnahagslíf
Lýsingin hér að framan er ætluð til að
draga fram í stórum dráttum þau almennu
skilyrði sem verkalýðshreyfingunni og bar-
áttu launafólks eru sett við núverandi að-
stæður á Vesturlöndum. Slík almenn lýsing
hlýtur þó ljóslega að vera miklum tak-
mörkunum háð þar sem hún tekur ekkert