Þjóðviljinn - 21.07.1984, Blaðsíða 5

INN
SÝN
Þegar gengiö var til
sveitarstjórnarkosninga
fyrir 2 árum og þingkosn-
inga fyrir ári, bar mikiö á
þeim almenna áróöri, aö
„gömlu“ flokkarnir væru
sekir um nánast hvaö sem
aflaga fer í þjóöfélaginu.
Þannig var t.d. sagt aö Al-
þýöubandalaginu væri um
aö kenna hversu fá barna-
heimili væru í Reykjavík,
þingflokki Alþýöubanda-
lagsins kennt um aö herinn
væri í landinu og þar fram
eftir götum rataöi þessi
orörómur í öfgum sínum.
Samkvæmt nýjustu tölum frá Ak-
ureyri t.d. var 51 karl atvinnulaus
meðan 120 konur voru þar á
sömu skrá.
Niðurstöður könnunar um
hagi einstæðra foreldra gefa
ámóta skelfilega mynd af stöðu
kvenna, hér og nú. Það er nánast
sama hvaða þáttur er skoðaður í
h'fi einstæðra foreldra sem að
miklum meirihluta til eru konur; í
öllum greinum blasir hið sama
við, eymd og skelfing. Hinir ein-
stæðu foreldrar búa við húsnæð-
iseklu, skólagöngu langt fyrir
neðan meðaltal, vinnuþrælkun,
hafði áreiðanlega ekki lítið að
segja um það, að fegurðarsam-
keppnir þessar lögðust nánast af
um nokkurra ára skeið.
Á seinni árum og tímum hafa
slíkar kroppasýningar færst í
aukana á ný. Ungfrú sól og ungf-
rú sunna. Getur þessi öfugþróun
átt sér einhverja skýringu í því
viðhorfi ýmissa kvenna og sam-
taka þeirra í pólitíkinni, að
heiðra og virða hlutverk konunn-
ar eins og það er? Getur verið að
sósíalistarnir í Rauðsokka-
hreyfingunni hafi verið glögg-
skyggnari á markaðsgervum kon-
unnar en kvennalistar nútímans,
sem ekki viðurkenna mun á hægri
og vinstri? Margir telja, og ekki
einungis pungrottur á vinstri
vængnum, að sú uppáfynding
kvennalista að staðsetja sig póli-
tískt á miðju og sækja sjálfsmynd
sína í að vera hvorki með né móti
hægri og vinstri, birtist útávið á
pempíulegan hátt; heilags anda
svipur á öllu saman. Nú bið ég
lesendur að virða mér það til vor-
kunnar, að segja frá því sem ég
hef heyrt. Hér er ekki um það að
ræða að verið sé að hrópa að
kvennalistaliðinu: andapíka,
andapíka eins og hjá Laxness
forðum, heldur verið að benda á,
að okkur dauðleiðum
karlpungum tekst ekki að eygja
þá vængsprota á herðablöðum
kvennalistakvenna, sem þar ætti
að sjást móta fyrir - miðað við
málflutning þeirra.
Kapítalið gegn
konum
Lakari staða kvenna á vinnu-
markaði er ekki einungis fólgin í
því, að þær verði fyrr og meir
fyrir barðinu á atvinnuleysi en
karlar. Ámælt er, að á höfuð-
borgarsvæðinu hefur verið veru-
legt launaskrið síðustu mánuði
þannig að samningsbundnir taxt-
ar hafa mjög víða látið undan.
Kemur þar margt til, m.a. það að
þeir eru það lágir að fólk getur
ekki lifað af þeim. Hitt ræður þó
meiru sem sést best af því, að
sams konar launaskrið virðist
ekki hafa orðið annars staðar á
landinu en hér, nefnilega lögmál
kapítalsins um framboð og eftir-
spurn. Þvert á þann málflutning
hægri manna, að frelsi í við-
skiptum leiði til sjálfstjórnar og
frá miðstjórnun, gerist það þegar
kapitalið fær að leika lausum
hala, að miðstjórn vex. Ríkis-
stjórn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins hefur létt
mörgum böndum af fyrirtækjun-
um og peningastofnunum. Hún
hefur sleppt markaðsöflunum
lausum. Áuðsjáanlegar afleið-
ingar þessarar stefnu eru þær, að
þenslan vex á höfuðborgarsvæð-
inu, þar sem upphleðsla’
auðmagnsins er mest og útþensla
þess. Hann fussar áreiðanlega og
sveiar forstjórinn á Flateyri sem
var að kvarta undan fjármagns-
flótta frá landsbyggðinni til
Reykjavíkur i Mogganum á dög-
unum, þegar hann heyrir á Marx
minnst. En engu að síður er það
sem er að gerast nú í efnahags- og
atvinnulífi þjóðarinnar skóla-
bókadæmi um réttmæti marxí-
skra kenninga. Nú er það vitað að
meiraðsegja á höfuðborgarsvæð-.
inu, þar sem þenslan og launask-
riðið er mest, fara konur halloka í
launasamkeppni við karla. Það
heyrist ekki mikið talað um
launaskrið á saumastofum, fisk-
verkunarstöðum eða yfirleitt
annars staðar á láglaunastöðum
þar sem konur eru mjög fjöl-
mennar. Þó er dæmi hins, - og þá
kemur aftur að lögmálinu um
framboð og eftirspurn og sam-
keppni fyrirtækjanna um vinnu-
afl, sem hittir konur fyrir jafn
sem karla t.d. í verslun og noickr-
um tegundum þjónustu á
Reykjavíkursvæðinu. Nú þykist
greinarhöfundur hafa undirstrik-
að enn einu sinni að við eigum í
höggi við auðvaldið í sinni ferleg-
ustu mynd, sem spyr ekki um
kynið á fólki, heldur hvað megi á
því græða.
Fallið í freistni
í upphafi þessarar greinar var á
það minnst, að kvennalistar
hefðu hugsanlega fallið í þá
freistni, að notfæra sér söguleysið
í samkeppninni um atkvæðin. Nú
er því söguleysi ekki lengur til að
dreifa - og nú er til að mynda
kvennalisti á alþingi kominn með
reynslu. Og þjóðin með reynslu
af starfi þingflokksins.
Kvennalistar og nýflokkar yfir-
leitt eru ekki einir um að notfæra
sér söguleysi. Ýmislegt veit á að
hraði nútímans sé slíkur að póli-
tískt minni fólks nái oft ekki ýkja
langt aftur í tímann. Það er erfitt
að fullyrða um slíka hluti, en oft
sækir að manni sá grunur að það
sé greinanlegur munur á milli
landsbyggðarinnar og höfuð-
borgarsvæðisins í þessu efni. Að
fólk úti á landi hafi betra minni en
þéttbýlingarnir syðra. Víða á
landsbyggðinni fær fólk dagblöð-
in mörg saman í einum pakka -
les í einu samfellda heild yfir
nokkra daga. í Reykjavík blífur
augnablikið. Dagblöðin eiga einn
slæman þátt í þessu, með því að
vera skrifuð fyrir þetta augna-
blik, og hið ritaða mál er meira
skrifað á hlaupum svo úr verður
roka og hroði. Feðurnir hikuðu
og - hugsuðu áður en þeir ráku
fjöðurstafinn á dýrmætt skinnið,
- og ódauðlegt orðið var varð-
veitt eftirkomendum til nautnar
og hugðarhægðar. Nútíma fjöl-
miðlun endurspeglar og máski
skapar að hluta þennan hraða og
hroða - og á sinn þátt í
skammtímaminni nútímamanns-
ins. Forheimskun hans? Dagblað
er skrifað fyrir daginn í dag - og í
trausti þess að fyrnist, fýkur mjög
lágkúran frá okkur á pappír.
Þetta þarf ekki að vera með vituð
illska - kann eins að vera af-
leiðing hraðans á vinnustöðum
fjölmiðlanna.
Öðruvísi söguleysi
Fornar dyggðir eru nú orðnar
aðhlátursefni án þess að nokkur
hafi orðið var við breytinguna.
Söguleysið í vfðtækri merkingu er
orðið einhvers konar algleymi
sem þjóðin öll er reiðubúin að
gera út á. Eða má ekki skilja nið-
urstöður könnunarinnar varð-
andi gjaldtöku fyrir herinn á
þann veg? Sá maður sem forðum
lagði á sig mannraunir til að nálg-
ast bókargrey og rýndi í það í lág-
reistum kofa, vill nú vísast fá doll-
ara fyrir að lána landið sitt fyrir
herinn og kaupa hamborgara.
Minjasafn höfuðborgarinnar er
vettvangur kántrýsöngva á þjóð-
hátíð þeirrar þjóðar sem hernam
landið. Bandaríski sendiherrann
fleipar opinberlega um að hann
vilji ekki nafngreinda íslendinga
til forsætis í ríkisstjórn, banda-
ríska sendiráðið boðar til blaða-
mannafundar í íslenska ráðherra-
bústaðnum. Á sú þjóð sem þegj-
andi og krjúpandi lætur bjóða sér
slfka niðurlægingu einhverja
sögu?
Manni er nær að halda að fleiri
geri út á söguleysi í þessari merk-
ingu. Ogefsvo heldursemhorfir,
þurfum við ekki að gera okkur
áhyggjur af sjálfstæðri sögu þjóð-
arinnar fremur en öðru sem gerir
þjóð að þjóð.
Óskar Guðmundsson
Að gera út
á söguleysið
í fyrstunni hefði maður haldið
að auðvelt væri að bregðast við
áróðri af þessum toga. Auðvelt
væri að benda á þátt Alþýðu-
bandalagsins í uppbyggingu
bamaheimila, andstöðu þing-
flokks Alþýðubandalagsins við
hersetunao,.s. frv. En í gjörning-
um kosningabaráttunnar fannst
fljótt að áróður kvennafram-
boðsins og Bandalags Jafnaðar-
manna af þessu tagi smó ótrúlega
víða og hrein á vel. Það var nefni-
lega ekki hægt að horfa framhjá
því, að t.d. Alþýðubandalagið
átti sér fortíð og sögu, þar sem á
ýmsu hafði og hefur gengið. Nýju
flokkarnir, sem svo voru nefndir
þá, gátu notfært sér í áróðri að
þeir væm „nýir“, að þeir ættu
enga fortíð. Hægt er að gera því
skóna, að nýir flokkar fái sjálf-
virkt fylgi út á það eitt að vera
„nýir“. Þeir gera út á söguleysið.
Frá því áðurnefndar kosningar
fóm fram, hefur margt vatn mnn-
ið til sjávar - og þeir flokkar sem
vom nýir í fyrra, eru nú orðnir
gamlir - og hafa eignast sína eigin
fortíð og sögu.
Er réttlátt að svipast um í ís-
lenska þjóðfélaginu í júlí 1984 og
rekja breytingarnar frá því í árs-
byrjun 1982, sem óneitanlega
hafa orðið til hins verra fyrir al-
menning, og segja: Sjá, hvað
gerst hefur á tímabili kvennalist-
anna? Nei, auðvitað ekki. En það
er heldur ekki hægt að loka
augunum fyrir því sem er að ger-
ast, þrátt fyrir kvennalista og op-
inber vakningarsamtök kvenna.
Þannig hefur stórkapítalið og rík-
isstjórn þess fengið að valsa um
gagnvart launafólki, - þó frekar
konum en körlum, án þess að
verkalýðshreyfingin - eða
kvennalistar hafi komið þeim
vömum við að haldi.
Óneitanlega stingur í augu við
atvinnuleysisskýrslur, sem eru að
berast frá þeim íandssvæðum sem
efnahagsstefna ríkisst j órnarinnar
þrengir mest að, hve konur em
fjölmennar í hópi þeirra sem
bætast við atvinnuleysisskrá.
fátækt og basl. Það var reyndar
táknrænt þá daga sem upplýsing-
ar vom að berast úr könnuninni,
að fjölmiðlar eins og sjónvarpið
vom önnum kafnir í umræðu um
það hvort sólarlandaferðir væru
1000 krónunum dýrari eða ódýr-
ari og hverjum það væri að
kenna. Enn hefur ekki verið boð-
að til umræðufundar um niður-
stöður þessarar könnunar. Fé-
lagsmálaráðherrann hafði á orði
að eitthvað þyrfti að gera í hús-
næðismálum. Það var merkileg
yfirlýsing, ekki síst í ljósi þess að
núverandi ríkisstjórn hefur ráðist
hve harkalegast að einu voninni
um húsaskjól sem einstæðir for-
eldrar hafa haft eitthvert gagn af
til þessa í húsnæðiskerfinu, þ.e.
verkamannabústöðunum. Fram
kom að 27% þeirra fáu einstæðu
foreldra sem búa í eigin húsnæði
hafa eignast það í gegnum verka-
mannabústaðakerfið. Það er í
þessu samhengi umhugsunarvert
að sá vottur félagslegs húsnæðis,
sem verkalýðshreyfingin og
flokkar hennar hafa þrátt fyrir
allt komið upp í eignasjúku
þjóðfélagi, skuli einnig verða
fyrir barðinu á ríkisstjórninni.
Konan sem
markaðsvara
Fyrir þá sem voru að taka út
sinn pólitíska þroska um og upp-
úr 1970 var jafnréttisbarátta
kvenna einn veigamesti þáttur í
lífsstreðinu. Á það var deilt, að
markaðsöflin léku sér að því að
gera konuna að markaðsvöru,
hlutgera hana á sölutorginu
innan um þvottavélar og eldavél-
ar, eins og konan Alda varð
þvottavélin Alda.
Á þessum árum, blómaárum
Rauðsokkahreyfingarinnar, varð
harkaleg gagnrýni á afstyrmi
þessa markaðsgjörnings á kon-
unni, fegurðarsamkeppnir afar
áberandi. Stöðugur áróður
rauðsokkanna og athafnir þeirra
Laugardagur 21. júlí 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5