Þjóðviljinn - 25.08.1984, Qupperneq 7

„Sem betur fer hefur þaö oft
komið fyrir að maður hefur
getað haft bein áhrif á þýðing-
armiklar ákvarðanir með re-
víuskrifum. Einkum tókst
þetta þegar við lékum „Buss
pá stan“ þar sem við fengum
ýmsa ráðamenn í skipulags-
málum og borgarstjórn til að
mæta á sýningarnar og verja
ýmsar ákvarðanir sínar. Oft
hafði það í för með sér að
ákvörðunum var breytt og það
má segja að sú sýning hafi
beinlínis „flutt hús“. En það
sem ég er að segja með þess-
ari sýningu núna vildi ég þó
enn frekar að næði eyrum
ráðamanna og breytti ákvörð-
unum þeirra. Því miður er það
næsta vonlaust. En hins veg-
ar er ekki síður mikilvægt að
ná eyrum almennings og
þessi sýning hefur vissulega
gert það. Ef hún getur vakið
áhorfendur til betri vitundar
um vígbúnaðarkapphlaupið
og þá ógn sem mannkyninu
stafar af því er tilganginum
náð“.
Það er sænski leikarinn,
leikstjórinn og leikritahöfundur-
inn Jan Bergquist sem við höfum
náð tali af, rétt eftir að hann er
stiginn á íslenska grund til þess að
leika einleik sinn „En knapp tim-
me“ eða „The last talk show“,
eins og verkið heitir á ensku. Jan
er kominn hingað í tilefni af al-
þjóðlegri friðarráðstefnu friða-
rsamband Norðurhafa sem nú
stendur yfir á Hótel Loftleiðum.
Fyrri sýning Jan var í gærkvöldi
og leikin á ensku, en seinni sýn-
ingin, sem verður á sunnudag, á
sænsku. Jan hefur leikið þetta
verk sitt beggja vegna Atlants-
hafsins og fengið mjög góða
dóma. Hann hefur komið fram
víða í Bandaríkjunum á vegum
ýmissa friðarsamtaka og verkið
er nú leikið bæði í Danmörku og
Noregi af þarlendum leikurum.
Verkið er kaldhæðin og bráð-
fyndin ádeila á vígbúnaðark-
apphlaupið.
Jan Bergquist er velþekktur og
vinsæll leikari og revíuhöfundur í
Svíaríki. Hann hefursamið ein 15
leikrit, er í stjórn sænsku leikrita-
höfundasamtakanna, varafor-
maður friðarhreyfingar lista-
manna þar í landi og þekktur
sjónvarpsmaður.
Hann nam leiklist á sínum tíma
í leiklistarskóla Dramatens og
var þar nemandi Ingmars Berg-
mans. Hann var ráðinn að Borg-
arleikhúsinu í Stokkhólmi að
námi loknu og hefur leikið þar æ
síðan, með stuttum hléum vegna
skrifta. Hann byrjaði að skrifa
1968 er hann starfaði með hóp í
Borgarleikhúsinu. Fyrsta verkið
sem hann samdi einn var „Ivar
Kreuger’s svindlande affárer“
sem varð geysilega vinsælt og
leikið víða um lönd. Revíur og
pólitískar satýrur Jans hafa náð
miklum vinsældum, einkum „Bus
pá stan“ sem fjallaði um borg-
armálin, og „Beteendelekar"
sem hefur verið á fjölum Borgar-
leikhússins í 7 ár.
„Það má segja að ég hafi byrjað
að skrifa í hópleikhúsinu, sem var
hvað vinsælast í kringum ’68.
Raunar var það aldrei svo að allir
væru að skrifa, það var aldrei
nema einn eða kannski tveir sem
skrifuðu þótt þetta héti hóp-
vinna. En þetta var frjó og
skemmtileg vinna sem kveikti í
„Áhorfendur eru
besti mótleikarinn"
Rabbaðvið leikritahöfundinn, leikarann og leikstjórann Jan
Bergquistsemleikurverksitt„En knapp timme" í Félagsstofnun
fólki. Hugmyndirnar komu úr
öllum áttum, þótt aðeins einn
penni tæki við þeim og ynni úr
þeim. Núna finnur maður þörf í
leikhúsinu fyrir „hinn sterka
mann“. Dramaten (Þjóðleikhús-
ið) í Stokkhólmi hefur endur-
heimt Bergman og hann á áreið-
anlega eftir að starfa þar áfram,
þótt hann segi skilið við kvik-
myndirnar. Vissulega er hann
einn af þeim „stóru og sterku“,
en hann er einstakur og enginn
sem jafnast á við hann. Þörfin á
sterkum stjórnanda kemur fram
um allt, ekki bara í leikhúsum, -
heldur á öllum vinnustöðum. Það
eru bara svo fáir sem standa undir
kröfunum, og ég held að hóp-
vinnan og lýðræðið hafi skilað
merkum árangri, þótt gagnrýni í
fjölmiðlum hafi stundum veikt
sjálfstraustið hjá leikhúsfólkinu
sjálfu. Framfarir í sænsku
leikhúsi hafa orðið geysilega
miklar og ef við tökum barnaleik-
húsið sem dæmi, þá er greinilegt
að það hefur haft áhrif á barna-
leikhús um alla Evrópu", sagði
Jan er við ræddum við hann um
sænskt leikhús í dag.
Héðan fer Jan til Svíþjóðar þar
sem hann verður stjórnandi og
„gestgjafi“ í sjónvarpsþáttum
sem verða á föstudagskvöldum í
sænska sjónvarpinu. í lok ársins
rennur út frí hans frá Borgarl-
eikhúsinu og tekur hann þá aftur
við störfum þar sem leikari og
leikstjóri.
„Augnablikið“. „Hér og nú“.
Þess vegna hefur leikhúsið yfir-
burði yfir sjónvarp og kvikmynd-
ir, já allar listgreinar þegar það er
sem allra best. Á sama hátt verð-
ur það snautlegast allra listgreina
þegar það er leiðinlegt og lélegt.
En augnablikið, - sambandið við
áhorfendur er númer eitt. Þess
vegna er leikarinn líka alltaf
númer eitt. Sem leikari, höfund-
ur og leikstjóri set ég leikarann
alltaf fremstan og finnst það líka
skemmtilegasta starfið. I þessari
sýningu minni núna er samband-
ið við áhorfendur einstaklega
þýðingarmikið og náið, vegna
þess að þeir eru minn eini mót-
leikari. Og þeir eru líka besti
mótleikarinn“, sagði Jan að lok-
um.
þs
UMSJÓN: ÞÓRUNN SIGURÐARDÓTTIR
Laugardagur 25. ágúst 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7