Þjóðviljinn - 03.11.1984, Blaðsíða 5

INN
SÝN

Tilfinningaútrás
í baráttunni
Niöurlægingin
Allt launafólk þekkir til þeirrar
niðurlægingar sem felst í því að
ala ekki önn fyrir sjálfum sér. Það
er niðurlægjandi að vera ekki
borgunarmaður fyrir nauðsyn-
legum útgjöldum heimilis, það er
niðurlægjandi að vinna myrkr-
'anna á milli og fá engu að síður
ekki nóg fyrir vinnuafl sitt til að
framfleyta sér og standa við
skuldbindingar.
Þjóðin var reiðubúin til að búa
við slíkt ástand einhvem tíma til
að ná niður verðbólgunni, til að
búa í haginn fyrir öruggari efna-
hagslega framtíð. Ríkisstjórnin
misskildi þessa fómarlund og
gekk fram af fólki, hún ætlaði að
svelta fólkið til langframa. Með
sama hætti urðu samtök launa-
fólks fyrir þeirri niðurlægingu að
samningsréttur var afnuminn í
fyrra, verðtrygging launa var
sömuleiðis afnumin. En það em
takmörk fyrir öllu, meira að segja
langlundargeði launafólks og
samtaka þess. Og venjulegt fólk
'vissi vel að hverju stefndi, breytti
ríkisstjórnin ekki gjörsamlega
um stefnu. En hún hélt áfram
sínu striki, í þeirri leiftursókn
gegn lífskjömnum, sem staðið
hefur fram að verkfallsdögum
BSRB.
Uppreisn
í verkfalli BSRB gerðist mikið
ævintýr. Launafólk þúsundum
saman hristi af sér þá niðurlæg-
ingu sem verið hefur að vefja upp
á sig síðastliðin misseri. Fólkið
gerði uppreisn gegn niðurlæging-
unni og endurheimti sjálfsvirð-
ingu sína. Þetta var uppreisnin
sem Albert Guðmundsson og
aðrir stjómmálamenn áttu marg-
ir hverjir og eiga bágt með að
skilja. Máske ekki síst vegna
þess, að hún er sálrænn og tilfinn-
ingalegur sigur umfram annað.
Og það er af þessum ástæðum
sem flestir BSRB-menn tala um
að verkfallið hafi verið sigur þótt
deildar meiningar séu meðal
þeirra um útkomu samninganna.
Þessi uppreisn fólksins gegn
niðurlægingunni, þessi endur-
heimt sjálfsvirðingar launa-
mannsins og sú frelsun úr hlekkj-
um kaupráns ríkisstjórnarinnar
sem verkfallið fól í sér skók allan
valdastrúktúrinn í íslenska
þjóðfélaginu. Hvað eftir annað
héldu valdastofnanirnar að bar-
áttuþrekið væri búið, BSRB væri
komið á hnén. En baráttan hélt
áfram, dag eftir dag, viku eftir
viku.
Gamanið
Borgarablöðin býsnuðust yfir
því í vikunni, að verkfallsfólk
hefði sagt að það hefði verið gam-
an á þessum tíma. Það hefði
meira að segja verið ægilega gam-
an. Og blöðin eiga vart orð til að
lýsa hneykslun sinni á þessum til-
finningum fólksins.
Með viðbrögðum þessum
sannar bláa pressan skilningsleysi
sitt á verkfallinu og gangverki
þess. Gangverkið var ekki
kommaklíka úti í bæ, það var
ríkisstjóm íslands og áhangendur
hennar sem stutt hafa leiftur-
sóknina gegn lífskjörunum fram
á verkfallsdagana.
Fólkið gerði uppreisn gegn
niðurlægingunni, það endur-
heimti sjálfsvirðingu sína, það
reyndi að ráða einhverju um
framtíð sína í stað þess að bíða og
vera fórnarlamb. Af hverju ætti
ekki að vera gaman að endur-
heimta sjálfsvirðingu sína?
Auðvitað var gaman, - annað
hefði verið út í hött.
Tiffinningamál
Þegar sjóaðir stjómmálamenn
og valdastofnanir vom að spá í
framvindu verkfallsins, mátti oft
heyra kenningar um að eftir
þessa fléttu og hinn leikinn,
myndi þetta gerast eða hitt. Sá
vélræni þankagangur sem dugar
oft á hefðbundna atburðarás
flokkapólitíkur mátti sín lítils um
verkfall BSRB. í því skiptu til-
finningar máske mestu máli, og
þær drífa okkur áfram ekki síður
en „jarðbundið raunsæi" og
„skynsamleg rök“. Og veitir
nokkuð af meiri tilfinningum í
nútíma þjóðfélagi, sakar nokkuð
að tilfinningamar ráði meiru?
Krafturínn
Það sem gerðist meðal fjölda
manna í verkfallinu var útrás
niðurbældrar gremju, gleði yfir
baráttu með miklu inntaki - skref
í átt til sjálfsfrelsunar (á er-
lendum tungum kallað „emanz-
ipation“). Og sú vitundarvakning
um umhvefi sitt - og sú samstaða
þúsundanna sem varð til í þessu
verkfalli leysti sameiginlega úr
læðingi krafta sem enginn stjórn,
flokkur eða her getur ráðið við,
nefnilega samstöðu fólksins.
Þessi kraftur var til alls lík-
legur. Hann breiddist út fyrir
raðir BSRB-manna, hann stað-
næmdist ekki við stjómmála-
flokka. Og máske hefur meðvit-
undin um að þessi kraftur var
hvergi á þrotum leitt til þeirra
vonbrigða sem á mörgum mátti
merkja eftir samninga.
Skelfingin
Meðal valdhafa hefur greini-
lega gripið um sig töluverð skelf-
ing. Ráðherra í ríkisstjórninni
talaði um byltingu, valdarán og
fleira í þeim dúr. Og virðuleg
fréttastofa lét fara frá sér frétt-
askeyti um yfirvofandi valdarán á
íslandi. Þrálátur orðrómur var
um hvítliðasveitir valdsmanna og
fleira sem benti til ótrúlegrar
hræðslu ráðandi manna. Getur
verið að sá gífurlegi kraftur sem
Ieystist úr læðingi hafi hrætt
fleiri?
Konumar
Ekki verður neinum kvarða
komið yfir svo afstæð hugtök sem
baráttuþrek og vitundarbyltingu.
Margir sem horfðu á grasrótina
vaxa í BSRB-verkfallinu telja að
konumar hafi verið sterkasta afl-
ið í þessari hreyfingu. Og máske
sakar ekki að líta á tölur í því
sambandi. Fyrir tólf árum, árið
1972 voru félagsmenn BSRB
8.500 en í ár em þeir 17.500. Fyrir
tólf ámm vom 43.0% félaga kon-
ur (57.0% karlar). í dag em kon-
umar orðnar 61.4% félaga (karl-
arnir aðeins 38.6%). Ef til vill
skýrir hinn aukni fjöldi kvenna
og meirihluti þeirra að einhverju
leyti hinn nýja anda, hina sterku
samkennd og hugmyndaríku bar-
áttuaðferðir í verkfallinu?
Þáskildaga-
ta'ðin
Margir hafa orðið til að lýsa
óánægju sinni með niðurstöðu
samninganna í lok verkfallsins,
en fáir hafa viljað eða getað sett
sig í spor samninganefndar-
manna. Verkfallspólitík verður
ekki fremur en önnur pólitík rek-
in í þáskildagatíð. Engu að síður
velta margir fyrir sér hvort at-
burðarrásin hefði getað orðið
öðmvísi, ef...
Forystumenn BSRB voru víst
áreiðanlega ekki öfundsverðir af
því hlutskipti sínu að undirrita
samningana. En þeir em öfunds-
verðastir allra manna í verkalýðs-
baráttu fyrir að vera talsmenn svo
lifandi og samstöðuríks fólks og
BSRB-félagamir hafa verið á
undanförnum vikum.
Eins og gefur að skilja var
verkfallsbaráttan þverpólitísk,
hún lagðist ekki eftir flokksbönd-
um og línum. En hún varð óum-
deilanlega sú harðvítugasta
stjórnarandstaða sem ríkisstjóm
á íslandi hefur séð framan í í
mörg ár. í rauninni þurfti ekki
mikið til að þessi ríkisstjórn hefði
risið uppúr stólum sínum og horf-
ið frá völdum með þeirri skömm
sem hún á skilið. Ætli það hafi
þurft nema selbita?
Selbitinn
En ríkisstjórnin fékk ekki
þennan selbita. Staðan í öðmm
heildarsamtökum launafólks en
BSRB var allt önnur - og af
þeirra hálfu kom ekki til samúð-
arverkfalla eða allsherjarverk-
falls eins og svo mörgum fannst
þó liggja í loftinu. Stjómarand-
staðan á þingi dró keim af þessu
ástandi - og svo virtist sem mörg-
um stjómarandstöðusinnum væri
næg fróun í því að vera á áhorf-
endabekkjunum til að sjá ríkis-
stjórnina engjast í snömnni.
Ábyrgðarieysi
í þessu blaði þarf ekki að tí-
unda pólitísk afglöp og misgjörð-
ir ríkisstjómarinnar gagnvart al-
menningi. Hitt er ljóst, að því
fyrr sem hún fer frá, þeim mun
betra fyrir land og lýð. Engin rík-
isstjóm á íslandi getur orðið verri
en sú sem nú situr og er þá sama
til hvaða málaflokks er litið. í því
ljósi er pólitískt ábyrgðarleysi að
reyna ekki að koma henni frá.
Skoðanakannanir sýna svo ekki
verður um vilist, að hún nýtur
ekki lengur meirihlutafylgis kjós-
enda, enda þótt flokkamir sem
að henni standa séu ógnarstór
skrýmsli og hafi mikinn þing-
meirihluta.
Og svona ríkisstjóm, sem ráð-
ist hefur á samneysluna, launin
og sjálfsvirðingu þjóðarinnar
freklegar en áður hefur þekkst, á
ekki skilið neina náð. Það er póli-
tískt ábyrgðarleysi að vinna ekki
stöðugt að því að hún fari frá.
Verkfallið og stéttaátökin í
landinu hafa orðið til þess að
flestum er orðið það ljóst, að það
er einungis tímaspursmál hvenær
stjórnin hrökklast frá völdum.
Stjómarandstaðan í grasrótinni
hefur sýnt henni í tvo heimana, -
og undir forystu Alþýðubanda-
lagsins mun nú á þingræðisvett-
vangi verða blásið til úrslitaor-
ustu gegn ríkisstjórn hinna ríku.
Innanmeinin
Hitt er engu að síður íhugunar-
vert að bæði innan Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins
eru nú komnar upp sterkar raddir
gegn áframhaldandi setu stjórn-
arinnar og fyrir kosningum sem
allra fyrst. Framsóknarflokkur-
inn sér nú lag meðan Sjálfstæðis-
flokkurinn er að taka kúfinn af
óvinsældum ríkisstjómarinnar,
til að efna til kosninga án þess að
verða fyrir „katastrófu" sem
hann á von á ef stjómin situr
mikið lengur.
Innan Sjálfstæðisflokksins
standa mál hins vegar þannig, að
Þorsteinn Pálsson, Davíð Odds-
son og aðrir nýir valdamenn sjá
sína sæng upp reidda ef ekki kem-
ur til ný ríkisstjórn. Það er orðið
of seint fyrir Þorstein að fara inní
ríkisstjómina vegna óvinsælda
hennar - og hann er talinn bera
ábyrgðina af rugli og misgjörðum
flokksins í ríkisstjóminni. Hann á
á hættu að gleymast líði á annað
ár til kosninga - og eini mögu-
leikinn til að halda forystunni í
flokknum er að fara í kosningar.
Þess utan em ráðherrar flokksins
í ríkisstjóminni ekkert á þeim
buxum að gefa strákunum meira
eftir en þeim sýnist - og koma til
með að halda Þorsteini og fé-
lögum frá völdum meðan sætt er í
stjórninni. Flestir þeirra munu
ekki hyggja á framboð aftur og er
því síður í hug útkoma í kosning-
um eftir tvö ár heldur en þeim
yngri.
Kosningar?
Davíð Oddsson myndi hins
vegar tapa næstu borgarstjórn-
arkosningum meður því að hann
geldur óvinsælda ríkisstjómar-
innar sem hann er búinn að
flækja sjálfum sér í með ógleym-
anlegum hætti. Forsenda þess að
hann geti náð meirihluta í
Reykjavík er m.a. sú að flokkur-
inn sé annað hvort í „vinsælli"
ríkisstjóm eða stjórnarandstöðu.
Þess vegna knýr hann á um kosn-
ingar nú. VSÍ-liðið sér hins vegar
fram á að Framsóknarflokkurinn
gæti ekki hangið áfram í stjóm-
inni nema frjálshyggjuofstækið
yrði tekið af borðinu - og þeir
vilja ekki lina tökin.
Niðurstaðan er því sú hvort
sem litið er til stjórnar eða stjórn-
arandstöðu, að kosninga er að
vænta snemma á næsta ári. Bar-
áttan gegn ríkisstjórninni er orð-
in önnur en hún var fyrir verkfall.
Tilfinningar fólksins í landinu em
orðnar veigameiri í baráttunni.
Það borgar sig ekki að bæla þær
niður.
Óskar Guðmundsson.
Laugardagur 3. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 5