Þjóðviljinn - 17.11.1984, Síða 8

MENNING
I gítarleik...
Framhald af bls. 7
heiminum í dag og þeir verða
ekki allir heimsfrægir. Mig
dreymir ekki um neina heims-
frægð. Það sem mig dreymir um
er að verða atvinnumaður, fá að
vinna að list minni, eiga allan
minn tíma til að geta æft mig og
undirbúið undir verkefni, tón-
leika. Draumurinn er sum sé að
hafa ætíð áhugaverð verkefni fra-
mundan og tíma til að undirbúa
mig fyrir þau. Fram á meira fer ég
ekki, og að þessu stefni ég. Ég
veit að þetta er hægt. Ég veit að
það er margt ungt íslenskt lista-
fólk sem villa þetta sama. En því
miður er það alltof algengt að það
sé talað ofan af fyrir því að reyna
þetta. Það er sagt sem svo, hvað
heldurðu að þú sért, séní eða
hvað? Þetta er rangt, fólk á að fá
að reyna sig. Maður á hinsvegar
ekki að halda að maður geti
gleymt allt í einu. Maður á að
þakka fyrir hvert stig, sem maður
stígur á þessari braut. En þetta
kostar vinnu og aftur vinnu. Ég
æfi mig aldrei minna en 6 tíma á
dag, 7 daga vikunnar. Maður má
aldrei slaka á, hvorki með æfing-
ar né kröfur til sjálfs síns. Um leið
og maður gerir það, þá hallar
undan fæti. Maður þarf því bæði
að hafa viljastyrk og vera eigin-
gjarn til þess að þetta megi tak-
ast.
Gítarinn
Peir eru margir sem kunna
þetta frá örfáum gripum og svo
uppúr á gítar og hann er án vafa
eitt vinsœlasta hljóðfœri sem til er,
hvað heldur þú að valdi þessu?
- Það er fleira en eitt sem kem-
ur þar til. f fyrsta lagi er auðveit
að læra fáein grip á gítar, sem
duga til þess að leika undir léttan
söng, svo sem í „partýum“. Þar
að auki er gítar létt og því auðfær-
anlegt hljóðfæri. Hann hentar al-
veg sérlega vel til undirleiks, sem
fjölraddahljóðfæri og hann hefur
mjúkan og breiðan tón. Allt
þetta stuðlar að vinsældum hans
hjá almenningi. Sem einleiks-
hljóðfæri býður gítar upp á mikla
fjölbreytni í túlkun, t.d. blæ-
brigði í tónmyndun.
Gítar sem klassískt hljóðfœri,
hann kemur frá Spáni, ekki satt?
- Jú, það má segja að menn
hafi farið að tala um gítar upp úr
endurreisnartímabilinu. Unda-
nfari hans var vihuela, sem er
strengjahljóðfæri upprunnið í
Austurlöndum. Segja má að
Spánverjinn Gaspar Sanz, sem
uppi var á 17. öld hafi verið fyrsti
maðurinn til að vekja áhuga á gít-
ar sem klassísku hljóðfæri. Árið
1674 gaf hann út bók um gítarinn
og birti þar nokkur gítarverk eftir
sig. Fljótlega eftir það varð gítar-
inn bæði alþýðuhljóðfæri og yfir-
stéttarhljóðfæri á Spáni. Næst má
svo nefna hið fræga tónskáld
Sor,sem uppi var á 18. öld. Hann
fór vítt og breitt um Evrópu og
kynnti gítarinn og gítartónlistina.
En sá sem lyfti gítarnum í hæðir,
sem klassísku hljóðfæri, var Tarr-
ega, sem bæði var tónskáld og
gítarleikari, en hann var uppi á
19. öld og svo loks snillingurinn
sjálfur Andrés Segovía, sem situr
í hárri elli sem konungur gítar-
leikara. Hann sýndi heiminum
hve göfugt hljóðfæri gítarinn er
og naut þess að sjálfsögðu að vera
uppi á hljómplötuöld. Það
auðveldaði útbreiðsluna.
Hluti af
sjálfum mér
Ef þú berð gítarinn saman við
önnur einleikshljóðfœri, hvað er
það við gítarinn sem heillar þig
svo að þú ákveður að gera gítar-
leik að ævistarfi?
- Ég get eiginlega ekki svarað
þessu. Sjáðu til, ég byrjaði að
læra á gítar 9 ára gamall og hef
verið með hljóðfærið í höndun-
um síðan. Hann er orðinn svo
stór hluti af sjálfum mér að ég get
ekki svarað þessu, það er ómögu-
legt. Gítarinn er allt.
Að lokum Pétur, bíða þín
önnur verkefni en lœrdómurinn á
Spáni?
- Já, ég hef mikið að gera á
næstunni. Fyrir utan tónleika
Hamrahlíðarkórsins í dag, þá
mun ég halda næsta fimmtudag til
Edinborgar, þar sem haldin verð-
ur íslandsvika og við Hafliði
Hallgrímsson og skoskur flautu-
leikari munum koma þar fram og
flytja íslenska tónlist. Þar á með-
al munum við frumflytja verk
eftir Þorkel Sigurbjörnsson. Síð-
an munum við Hafliði leika á ís-
lendingahátíð 1. desember í
London. Eftir það fer ég svo til
Spánar, en þar er fyrirhugað að
ég haldi tónleika og síðar á vetr-
inum verð ég með tónleika í Sviss
og Hollandi. Þannig að ég hef af
nógu að taka eins og er.
- S.dór
MYNDLIST
Gegn efninu
Sýning Steinunnar
Marteinsdóttur í Kjarvalssal
Steinunn Marteinsdóttir held-
ur einkasýningu í Kjarvalssal að
Kjarvalsstöðum. Þar sýnir hún 93
verk, unnin í steinleir og postul-
ín. Sumar veggmyndir sínar límir
hún á tréplötur húðaðar með
sandi. Þetta er 3. einkasýning
Steinunnar að Kjarvalsstöðum,
en einnig hefur hún haldið einka-
sýningar í Borgarnesi, Vest-
mannaeyjum og ísafirði, auk
þess sem hún hefur tekið þátt í
fjölmörgum samsýningum heima
og erlendis.
Steinunn er afkastamikill leir-
listarmaður og hún hefur skapað
sér ákveðinn og persónulegan
stfl. Þrátt fyrir það skortir hana
einhver sannverðug tengsl við
efnið. í stað þess að taka á sig
kraftmikla og jarðbundna mynd,
sem hæfi hinu jarðneskasta allra
efna, missir leirinn hennar
Steinunnar eigindir sínar og
koðnar í innantómum fínessum.
Verkin fá í stað lífræns blæs ein-
hvern gerviblæ líkast því þau
væru úr plasti. Lýsingin gerir
ekkert annað en auka á tilbúið
andrúmsloft salarins.
Það er auðsætt hvað veldur
þessu tilgerða svipmóti hlutanna.
Þegar efni er þröngvað í ákveð-
inn farveg eða mót sem ekki
hentar því, vinnur það gegn eigin
eðli og verður óeðlilegt. Það er
ekkert við þvf að segja, svo fremi
hugmyndin að baki verkinu sé
nægilega sterk til að geta haldið
efninu saman. Til eru ótal dæmi
úr listasögunni þar sem sterkri
hugmynd hefur verið búinn
veikur efnisbúnaður, án þess
verkið í heild biði af því tjón. Slík
dæmi má finna víða í symbólism-
anum, súrrealismanum og dada-
ismanum, nú síðast í concept-
listinni og nýbylgjunni.
Það er m.ö.o. engin höfuðfor-
senda góðs listaverks, að það sé
íklætt sterk'um formræmum bún-
ingi. En þegar hugmyndin er jafn
veik og umbúðirnar, þá er hætt
við því að allt glutrist niður og
endi í smáborgaralegu pjatti. Það
er einmitt það sem gerist með
verk Steinunnar og lýsingin flýtir
þar fyrir. Reyndar þarf ekki ann-
að en lágværa óma frá tónverkum
Lifandi hefð
Guttormur Jónsson
á gangi Kjarvalsstaða
Á austurgangi Kjarvalsstaða
hefur Guttormur Jónsson opnað
höggmyndasýningu og eru högg-
myndirnar um 30 talsins. Gutt-
ormur er húsgagnasmiður að
mennt og hefur unnið að iðn sinni
rúm 20 ár, í heimabæ sínum
Akranesi. Frá 1978-81 stundaði
hann svo höggmyndanám við
Myndlistaskólann í Reykjavík.
Jafnframt náminu vann hann að
leikmyndagerð fyrir kvikmynd-
ina Paradísarheimt, þar sem
hann smíðaði m.a. hinn forláta
kistil Steinars bónda með leyni-
hólfunum. Jafnframt vann hann
við viðgerðir á höggmyndum Ás-
mundar Sveinssonar.
Það er greinilegt að Guttormur
býr yfir mikilli reynslu á sviði
trésmíði og nýtist það honum vel
við höggmyndagerðina. Öll verk
hans á sýningunni, utan fjögur,
eru úr viði. Þar ber mest á ís-
lensku birki og furu.
En jafnvel þótt menn séu hag-
leiksmenn og hafi náin kynni af
þeim efniviði sem þeir glíma við,
er ekki þar með sagt að þeir verði
listamenn. Til þarf ímyndunarafl
og sköpunargleði, nokkuð sem
oft svíkur hina mestu völunda.
Það er því sannarlega upplífgandi
að sjá sýningu Guttorms, því þar
er hvert verk sprottið af hug-
myndaflugi höfundarins, jafn-
framt því að vera fögur smíð.
Að vísu eru höggmyndir Gutt-
orms misjafnar eins og þær eru
margar. Það er til dæmis svo með
íslenska birkið, að vegna
granngerðs stofns síns, er erfitt
að fá úr því massíva höggmynd
með voldugu og margbreytilegu
umfangi. Guttormur gerir sínar
heiðarlegu tilraunir með birkið,
en þær heppnast ekki alltaf eins
vel.
Aftur á móti er hann í essinu
sínu í tröllauknum viði af er-
lendum uppruna. Þar nær hann
fram plastískum krafti og oft
verður útsjónarsemi hans og
natni til þess að gæða efnið
óvenjulegu lífi. Sem dæmi er
„Kubbaleikur“, gerður úr sam-
settri furu og hlykkjast eins og
V •
Eriks Saties, leiknum á raf-
magnsorgel, til að fullkomna „art
deco“-stemmninguna í Kjar-
valssal.
En nú nálgumst við aldamótin
óðfluga, sem sést best á því að
spjátrungum fjölgar á götum
Reykjavíkur. Líkt og forverar
þeirra fyrir hundrað árum, í
London, París og Brussel, leita
þeir að listastefnu við sitt hæfi.
Þeir framsæknustu dusta eflaust
rykið af „Öfugstreymi“ Huys-
mans, geispandi af lífsleiða og
sofna út frá henni í hægindastóln-
um. Þeir sem ekki hafa eins og
Des Esseintes, jafn mikla þörf
fyrir kynferðislega dulhyggju,
fara og sjá sýningar á borð við
Steinunnar Marteinsdóttur. Þar
upplifa þeir hina fullkomnu jarð-
arfararstemmningu.
Vandinn er að „fin du siécle“-
listinni tekst aldrei að lifa af alda-
mótin. Hún er ekki vendipunktur
nýrra strauma, heldur endastöð
gamalla. Þess vegna er hún svona
brothætt og forgengileg, hversu
sterkur sem efniviður hennar er.
HBR
ormur á stalli sínum. Verkið er
síbreytilegt eftir afstöðu áhorf-
andans og býr yfir sannverðugri
kynngi. Mörg önnur dæmi mætti
nefna um hæfileika Guttorms.
En jafnvel þótt ísland sé ekki
hið kjörna land viðarins, þá er
annað efni að finna hér í ríkum
mæli og það er grjótið. Guttorm-
ur fæst einnig við steininn og finn-
ur þar tjáningarþörf sinni nýtt
form í samvinnu við efnið. Hann
leitar einnig fyrir sér í efni sem
heimabyggð hans er þekkt fyrir,
þ.e. steinsteypunni.
Guttormur Jónsson sannar það
sem margan hefur grunað, að
aldagömul hefð íslenskrar listar,
þar sem saman fer hagleg smíði
og frjótt ímyndunarafl, er enn við
lýði og lifir góðu lífi um allt land.
Hitt sem Guttormur sannar er,
að listamenn þurfa ekki að vera
búsettir á höfuðborgarsvæðinu til
að þeir séu gjaldgengir lista-
menn.
HBR
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 17. nóvember 1984