Þjóðviljinn - 21.11.1984, Síða 5

Þjóðleikhúsið sýnir
GÓÐA NÓTT, MAMMA
eftir Martha Norman
Leikstjóri: Lárus Ýmir Óskarsson
Leikmynd: Þorbjörg Höskuldsdóttir
Þýðing: Olga Guðrún Árnadóttir
Þetta leikrit lýsir síöustu stund-
unum í lífi miðaldra konu, Jessie,
sem býr með Telmu móður sinni,
og tekur í upphafi leiks þá
ákvörðun að skjóta sig með byssu
föður síns. Þann tíma sem líður
þar til skotið ríður af, og það er
nákvæmlega sá tími sem sýningin
stendur yfir hlélaus, nota þær
mæðgur til að ræða saman um
fortíðina og um framtíð móður-
innar, sem gerir frekar máttlitlar
tilraunir til að fá dótturina ofan af
fyrirætlan hennar. Það kemur í
ljós að það sem einkennir þessar
konur öðru fremur er ástleysi og
sambandsleysi við annað fólk.
Móðirin elskaði ekki föðurinn,
sem hún segir að hafi aðailega
bara setið, líka þegar hann sagð-
ist fara á veiðar. Þá sat hann bara
í bflnum sínum niðri við vatn og
bjó til fígúrur úr pípuhreinsurum
handa dóttur sinni, og virðist
samband þeirra tveggja einkum
hafa byggst á þessu.
Jessie er einmana manneskja
og það hefur aldrei neitt
skemmtilegt komið fyrir hana.
Hún fer ekki út úr húsi, hefur
ekki samband við nokkurn
mann, finnst ekki gaman að
neinu. Það er út af fyrir sig ekki
óeðlilegt að manneskja sem ekk-
ert finnur í lífinu sem veitt geti
henni ánægju stytti sér aldur,
enda er hún búin að gera upp hug
að að skilja hvers vegna þetta
verk er margverðlaunað og sýnt
um víða veröld. Kannski er það
vegna þess að samskipti mæðgna
og sjálfsvíg eru málefni sem eru
mjög í tísku þessa dagana. En um
hvorugt efnið þykir mér þetta
verk hafa nokkurn skapaðan hlut
til málanna að leggja svo gagn sé
að. Hvaða innlegg er það í sam-
skiptamál mæðgna að lýsa mæðg-
um sem engin samskipti hafa
haft? Hvaða innlegg er það í um-
ræður um sjálfsvíg að lýsa mann-
eskju sem á ekki í hinni minnstu
innri baráttu áður en hún styttir
sér aldur?
Það verður að segjast að sýn-
ingin undir stjóm Lámsar Ýmis
er ekki verkinu til framdráttar.
Það var yfir henni óþarflega mik-
ill drungi og daufleikablær, nán-
ast leikið á sömu lágu nótunum
allan tímann. Þau tækifæri sem
gefast í textanum til spennu-
myndunar og átaka voru ekki
notuð sem skyldi. Þar við bættist
að leikkonurnar áttu í verulegum
erfiðleikum með textann og trufl-
aði það sárlega einbeitingu þeirra
á löngum köflum. Það má að vísu
virða þeim til vorkunnar aðtext-
inn er bæði langur og leiðin-
legur, en jafnágætar leikkonur og
Guðbjörg Þorbjamardóttir og
Kristbjörg Kjeld eiga ekki að láta
slíkt henda sig.
Þorbjörg Höskuldsdóttir á lof
skilið fyrir vandaða leikmynd,
sem þó hefði að mínum dómi
mátt vera ívið ósmekklegri í hús-
búnaði.
Lífið er leiðinlegt
Söng hann
til frelsis
sína þjóð
Háskólakórinn flytur:
SÓLEYJARKVÆÐI
eftir Jóhannes úr Kötlum.
Tónlist: Pétur Pálsson.
Tónstjórn og útsetningar: Árni Harð-
arson.
Sóleyjarkvæði Jóhannesar úr
Kötlum kom út 1952 og var beint
andsvar baráttuskálds við svika-
samningum íslenskra stjórnvalda
við Bandaríkin árið áður. En
kvæðið er annað og meira en
pólitískt baráttukvæði sprottið af
ákveðnu tilefni. Með því að
hagnýta sér háttu, málfar og frá-
sagnartækni þjóðkvæða, svo og
urmul beinna og óbeinna tilvitn-
ana í íslenskan kveðskap að fornu
og nýju, tókst Jóhannesi að hefja
kvæðið upp yfir stað og stund,
gera inntak þess óbundið þessu
ákveðna tilefni. Þannig er Sól-
eyjarkvæði sígilt, vegna þess að
það fjallar um eilífa baráttu, þar
sem öfl friðar og frelsis takast á
við öfl valds, stríðs og gróða. Það
getur því skírskotað til allrar
slíkrar baráttu hvar sem hún fer
fram, hvort sem er í Nicaragua,
Suður-Afríku, Póllandi eða ann-
ars staðar. Um leið á kvæðið sér
djúpar rætur í íslenskri hefð, sögu
og náttúm. í því ómar þjóðar-
sagan og það er sannarlega byggt
á raunverulegum alþýðlegum
hefðum.
Árið 1965 var Sóleyjarkvæði
fmmflutt á vegum Samtaka her-
sinn áður en leikritið hefst og
hvikar hvergi hársbreidd frá
þeirri ákvörðun. Hér er að mínu
viti komið að grundvallargalla á
þessu verki, sem er nær alger
skortur á dramatískri spennu eða
átökum, hvort sem er innra með
persónunum sjálfum eða á miili
þeirra. Þó að mæðgurnar tali
óvenjulega opinskátt saman
þessa kvöldstund fara engin
raunvemleg átök fram. Þær opin-
bera sig einungis sem tvær leiðin-
legar manneskjur sem hafa lifað
leiðinlegu lífi og önnur þeirra ætl-
ar nú að hætta því útúr leiðindum
en hin ætlar að halda áfram að
láta sér leiðast.
„Lífið er leiðinlegt, vinir“ -
þannig byrjar John Berryman
einn af draumsöngvum sínum,
sem fjallar auðvitað um það
hversu óbæriiega leiðinlegt lífið
getur verið. En gerir það reyndar
á skemmtilegri hátt. Leiðindi em
vitanlega fullgilt efni í skáldverk
en skáldverk sem fjallar um
leiðindi verður umfram allt að
vera skemmtilegt. Harold Pinter
hefur t.d. lýst leiðindum alveg
sérstaklega vel, segjum í upphafi
„Afmælisveislunnar", en það at-
riði er skrifað af snilld og er
óborganlega fyndið. Samuel
Beckett tókst að fjalla um
leiðindi lífsins í heilu íeikriti án
þess að vera leiðinlegur eina mín-
Móðir og dóttir (Guðbjörg Þorbjamardóttir og Kristbjörg Kjeld).
útu. En þetta er erfið kúnst og
hana þykir mér Martha Norman
ekki kunna. Henni tekst ekki að
vekja áhuga minn á persónum
sínum, vandamál þeirra snerta
mig afar lítið; þær em einfaldlega
of leiðinlegar, of ódramatískar,
einfaldar og spennulausar til að
kvikna til lífs á sviðinu.
Mér er satt að segja fyrirmun-
stöðvaandstæðinga með tónlist
Péturs Pálssonar. Lög Péturs
vöktu þegar í stað hrifningu. í
einfaldleik sínum og þokka féllu
þau beint að stfl kvæðisins, höfðu
einsog það í sér endurhljóm af
alþýðlegri hefð. Pétur hafði ratað
á þá réttu leið að smíða lög sín úr
samskonar efni og Jóhannes
kvæðið, því að þau hljóma einsog
gamalkunn þjóðlög, og innihalda
einnig beinar vísanir í alþekkt
stef.
Þessi frumflutningur verksins
litaðist auðvitað sterkt af þeirri
pólitísku baráttu gegn hernum
sem hann var notaður til að
styðja, og var meiri áhersla lögð á
inntak og boðskap heldur en fág-
un og form. Verkið reyndist vel
sem pólitískt tæki og vora ýmis
stef sungin glatt í göngum gegn
hemum á næstu ámm. En verkið
felur í sér möguleika á annars
konar útfærslu, og er flutningur
Háskólakórsins á því nú spor í þá
átt ekki síst markverður fyrir
það, að hann sannfærir mann
endanlega um að verk þeirra Jó-
hannesar og Péturs sé sígilt og
muni áfram eiga erindi til fólks,
hvemig sem allt veltist og þvælist.
Nýr, ungur stjómandi Háskól-
akórsins, Ami Harðarson, hefur
mestan veg og vanda af þessum
flutningi og ferst þar allt framúr-
skarandi vel úr hendi. Hann hef-
ur kosið að stytta textann tölu-
Guðmundur Ólafsson sögumaður og Háskólakórinn í mögnuðum flutningi Sóleyjarkvaeðis. Ljósm.: Svala.

SVERRIR
HÓLMARSSON
- m
vert, og verður verkið áhrifa-
meira fyrir bragðið; það þéttist til
muna og tónlistarvefurinn nær
betur saman og orkar sterkar á
tilheyrendur. Ami hefur einnig
sett nokkuð leikrænan svip á
flutninginn, með því að skipta
kórnum í smærri hópa, færa hann
um salinn, láta hann hafa í
frammi leikræna tilburði og ekki
síst með markvissri beitingu
ljósa. Allt heppnast þetta vel og
undirstrikar merkingu orða og
tóna. Við þetta kemst einnig upp-
iesarinn, Guðmundur Ólafsson, í
nánari snertingu við kórinn, en
hann flutti textann framúrskar-
andi skýrt og skörulega.
Útsetningar Árna eru mjög
einfaldar. Þar örlar hvergi á
neinu óþarfa skrauti eða pírum-
pári, og virðast mér þær sýna
verki Péturs Pálssonar fullkom-
inn trúnað, en auka um leið við
tónlistargildi þess og áhrifamátt.
í þessum flutningi er Sóleyjar-
kvæði næstum orðið að kantötu,
ellegar leikrænu verki fyrir kór,
og verður það ótrúlega ferskt í
þessum flutningi. Og kemur þá
ekki síst til frábær söngur kórsins,
þar sem raddblær, jafnvægi milli
radda og textaflutningur var allt
með sérstökum ágætum, og á
Árni Harðarson_mikið hrós skilið
fyrir þá stjórn. Einnig var inn-
lifun kórsins í verkið greinilega
mikil og innileg, og merkjanlegt
var hve sérstaklega náin tengsl
mynduðust milli kórs og
áheyrenda, sem enda létu hrifn-
igu sína í ljós með óvenju ein-
lægum hætti.
Hér var á ferðinni mjög sér-
stæður listviðburður, sem mikil
synd er að fleiri fengu ekki tæki-
færi til að verða aðnjótandi, en
nú hygg ég það vera ósk okkar
allra sem á hlýddum að fá að
njóta flutningsins á hljómplötu
sem allra fyrst.
Miðvikudagur 21. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
UMSJÓN: GUÐJÓN FRIÐRIKSSON