Þjóðviljinn - 28.12.1984, Blaðsíða 5

Gonzalez kúventi í Natómálum
Hafði undirtökin á þingi Sósíalistaflokksins - Vaxandi kurr
vegna efnahagskreppu og lögregluofríkis
Nú fyrr í mánuðinum héldu
spænskir sósíalistar fiokks-
þing sitt. Þar gerðust þau tíð-
indi helst, að Felipe Gonzales
forsætisráðherra tókst að fá
meirihluta fulltrúa á flokks-
þinginu til að lýsa samþykkti
við þá afstöðu, að hætta skyldi
andstöðu við aðild Spánar að
Nató. Þetta gengur þvert á fyrri
loforð sósíalistaforingjans og
er þeim mun eftirtektarverðara
sem 56% Spánverja segjast í
skoðanakönnunum vera and-
vígir aðild Spánar að Nató.
Mikill hluti þessara Nató-and-
stæðinga, og kannski drýgstur
hluti þeirra, hlýtur að vera
meðal þeirra tíu miljóna Spán-
verja sem stutt hafa Sósíalista-
flokkin í kosningum og tryggt
honum hreinan meirihluta á
þingi.
Vikurnar fyrir þingið skrifuðu
fréttaskýrendur margt í þá veru
að von væri á meiriháttarátökum
á flokksþinginu. Vinstriarmur
Sósíalistaflokksins hafði barið
bumbur og blásið til atlögu gegn
stefnu stjórnarinnar í efnahags-
og hermálum, sem margir telja
heldur betur íhaldssama orðna.
Gonzales var minntur á það, að
fyrir kosningarnar 1982 lofaði
hann að segja Spán úr Nató og
vinstrimenn vildu krefjast þess að
þjóðaratkvæðagreiðslu um Nató-
aðild Spánar verði flýtt. Natóum-
ræðan koma af stað mörgum og
stórum kröfugöngum í borgum
landsins og sem fyrr segir kom
þar fram í skoðanakönnunum, að
56% Spánverja eru andvígir
margumræddri aðild.
Stormur
í glasi
Engu að síður reyndust átökin
á þinginu eins og hver annar
stormur í vatnsglasi. Felipe
Gonzalez tókst með persónu-
legum vinsældum sínum og frægri
fortölulist að snúa meirihluta
þingfulltrúa á sitt band. Hann tal-
aði um að Spánn hefði svo mikilla
hagsmuna að gæta í því að treysta
og færa út tengslin við Vestur-
lönd á öllum sviðum. Hann bar
því helst fyrir sig, að þar með
gætu Spánverjar brotist út úr
þeirri einangrun, sem allar götur
frá því á fyrri öld hefði gefið
afturhaldinu og þröngsýninni
alltof auðveldan leik og hefði það
leitt yfir þjóðina einræðisstjórnir
sem auðmýkjandi hefðu verið
fyrir fólkið. Og svo fór að Gonz-
ales fékk drjúgan hluta þingfull-
trúa með sér.
Þjóðaratkvæði
Og nú spyrja menn hvort þessi
kúvending Gonzalesar í utanrík-
is- og varnarmálum leiði til þess,
að þegar loks kemur að þjóðarat-
kvæðagreiðslu um Nató 1986, þá
verði sá meirihluti sem nú er and-
vígur Natóaðild orðinn að
minnihluta. Það skiptir máli í
þessu sambandi, að sú atkvæða-
greiðsla fer fram á eftir væntan-
legri inngöngu Spánar í Efna-
hagsbandalagið (sem verður lögð
út sem efling tengsla við Vestur-
lönd á efnahagssviði). Svo undar-
legt sem það gæti virst, þá væri
það kannski ótti sumra áhrifa-
sterkra afla í EBE við spænskar
landbúnðarvörur á þeim mark-
aði, sem gæti truflað ekki bara
inngöngu í Efnahagsbandalagið,
heldur og eflt andstöðuna gegn
Nató.
Blikur á lofti
Kúvendingin í Natómálum er
ekki einsdæmi. Sósíalistaflokkur-
inn á sér enn mjög róttæka
stefnuskrá,. gott ef ekki
byltingarsinnaða, en ríkisstjórn
Gonzalezar hefur að sögn dansks
fréttaskýranda, sem nýlega sótti
Madrid heim, leyft sér hluti á
efnahagssviðinu, sem ósköp
venjuleg dönsk kratastjórn hefði
verið mjög feimin við. Að vísu er
það svo, að allt sýnist í góðu gengi
hjá Gonzalez: fylgið er mikið,
andstaðan til vinstri er lömuð af
m.a. innanflokkságreiningi hjá
Kommúnistum og borgaralega
andstaðan er líka mjög á tvist og
bast. Samt eru ýmsar blikur á
lofti, sem gætu átt eftir að reynast
stjórn Gonzalezar erfiðar.
Sú uppstokkun í efnahagslífi,
sem stjórn sósíalista byrjaði eftir
að hún tók við fyrir tveim árum,
hefur meðal annars haft í för með
sér lokun allmargra verksmiðja,
þeirra á meðal stórra skipasmíða-
stöðva á Norður-Spáni. Mótmæl-
in gegn þessum lokunum hafa
mjög færst í vöxt að undanförnu.
Atvinnuleysið hefur einnig vaxið
meðal landbúnaðarverkafólks á
Suður-Spáni og fiskveiðar hafa
stöðvast m.a. vegna að því er
virðist óleysanlegra deilna um
þau mál við Efnahagsbandalagið.
Námsmenn eru mjög áhyggju-
fullir yfir dapurlegum framtíðar-
horfum og þeir bíða enn eftir
Framhald á bls. 6
Kjarnorkuvígbúnaður
Trident of dýr fyrir Breta
Prír affjórum stjórnmálaflokkum eru á móti áœtlun Thatcher um nýja
kjarnorkukafbáta. Kostnaðurinn 11 billjónirpunda
Fyrir tveimur árum ákvað
ríkisstjorn Thatcher að efla
mjög kjarnorkuvígbúnað
Breta með því að kaupa hina
nýju Trident kjarnorkukafbáta
frá Bandaríkjunum. Þessi
ákvörðun hefur valdið miklum
deilum í Bretlandi. Allir flokk-
arnir í stjórnarandstöðu,
Verkamannaflokkurinn, Frjáls-
lyndi flokkurinn og Jafnaðar-
mannabandalagið, hafa mót-
mælt þessari áætlun. Innan
íhaldsflokksins er einnig vax-
andi andstaða gegn Trident
áætluninni. Auk þeirra raka
sem andstæðingar kjarnorku-
vopna beita í þessum deilum
ber mest á rökum sem byggj-
ast á hinum gífurlega kostn-
aði. Fyrir fjóra nýja kjarnorku-
kafbáta búna Trident flug-
skeytunum eiga Bretar að
greiða 11 billjónir punda eða
sem samsvara 500 miijörðum
íslenskra króna sem er jafn-
giidi fjárlaga íslenska ríkisins í
nær aldarfjórðung.
Andstæðingar Trident áætlun-
arinnar benda á að þessi mikli
kostnaður muni sliga Breta. Þeir
hafi alls ekki lengur efni á því að
taka þátt í slíku kapphlaupi um
sívaxandi kjarnorkuvígbúnað.
Varnarmálaráðherrann Michel
Heseltine berst hins vegar fyrir
Trident með kjafti og klóm og
spyr andstæðinga sína hæðnislega
hvort þeir ætli bara að treysta á
að Bandaríkin komi til með að
verja Bretland. Það sé nú ekki
stórmannleg stefna! Bretar hafi
ávallt ráðið sínum vörnum sjálfir
og það verði þeir einnig að gera á
kjarnorkuöld.
Forystumenn annarra flokka
og efasemdarmenn innan íhalds-
flokksins spyrja hins vegar hvar
eigi að taka þetta fjármagn. Þeir
halda því fram að einungis með
því að skera niður framlög til
venjulegrar starfsemi sjóhersins
og annarra hefðbundinna þátta í
herafla Breta verði hægt að fjár-
magna Trident. Slíkur niður-
skurður sé hins vegar of dýru
verði keyptur.
Til viðbótar sýna svo nýjar
upplýsingar að þær tækni- og fj ár-
hagsforsendur sem ákvörðunin
um Trident var byggð á hafa í
veigamiklum atriðum reynst
rangar. Aðrir kostir eru taldir
betri og hagkvæmari. Bandarísk-
ur sérfræðingur Stan Norris hefur
lýst því yfir að hann skilji ekki
hvers vegna Bretar endurskoði
ekki Trident áætlunina í ljósi
nýrra upplýsinga. Heseltine
varnarmálaráðherra er hins veg-
ar ekki til umræðu um slíkt.
Trident málið í Bretlandi virð-
ist því ætla að bætast í hið stóra
safn ákvarðana í kjarnorkuvíg-
búnaðarmálum þar semstjórn-
málaleg þvermóðska ræður
meiru en skynsemi og réttar upp-
lýsingar. Það ætlar að reynast
Bretum dýrt að rembast við að
sýnast heimsveldi en Trident
áætluninni var ætlað að þjóna því
markmiði. Þess vegna er ríkis-
stjórnin andvíg allri endur-
skoðun. Ráðherrarnir telja sig
ekki getað játað að fyrri ákvörð-
un var röng. Bretar munu því
verða að greiða offjár fyrir kol-
ranga stefnu í endurnýjun kjarn-
orkuvígbúnaðarins.
ór
(Byggt á IHT, WP og ST)
Föstudagur 28. desember 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5