Þjóðviljinn - 23.01.1985, Blaðsíða 8

MENNING
Anttl Tuuri
Framhald af bls. 7
sem Antti Tuuri lýsir konunum
sem því afli sem kemur í veg fyrir
að menn missi fótanna, það eru
konurnar sem tengja saman kyn-
slóðirnar. Lögmál lífsins hafa
sinn gang fyrir tilstilli kvenna.
Karlarnir standa í andófi, festast
svo í eigin neti eða missa örendið
í miðju kafi - og eins víst að þeir
snúi síðan heim til mömmu....
Antti Tuuri er hrósað fyrir frá-
bæra athyglisgáfu og þann hæfi-
leika að geta skapað furðulegar
andstæður upp úr vel þekktum
fyrirbærum. Hann forðast mjög
athuganir frá eigin brjósti, og í
þessari sögu lætur hann sögu-
mann um að skrá það sem fram
fer - einatt í velviljuðum skop-
tóni.
Stórar þjóðir
og smóar
Antti Tuuri var í hópi nor-
rænna rithöfunda sem hingað
komu í fyrravetur í tengslum við
kynningu á bókmenntum Norð-
urlanda. Þá var haldinn fundur í
Norræna húsinu þar sem menn
fjölluðu um stöðu bókmennta á
Norðurlöndum, ástæður fyrir
því, að Norðurlandamenn eru
heldur tregir alla jafna á að lesa
bækur hver annars, spurt var að
því hver akkur mönnum væri í
norrænu menningarstarfsemi. Á
þeim fundi sagði Antti Tuuri
eitthvað á þessa leið:
Finnskum rithöfundum finnst
oftast sem þeir séu lokaðir inni á
litlu málsvæði, en samkoma sem
þessi hér, þar sem íslendingar,
Færeyingar, Samar og Grænlend-
ingar eru með, minnir á það, að
frá öðrum sjónarhóli, frá sjónar-
hóli hinna smæstu, væru Finnar
stjórþjóð.
Antti Tuuri vék líka á þessum
fundi á þeirri sérstöðu finnskra
bókmehnta sem kemur fram í
sérstöku sambandi þeirra við
rússneskar bókmenntir, en þau
tengsli hefðu orðið afdrifarík
fyrir skáldsagnagerð þeirra. Sjálf
saga Finnlands á þessari öld, þær
þrjár styrjaldir sem yfir landið
gengu, hefðu og orðið mjög til að
ýta undir viðleitni til að skapa
breiðar epískar sögur. Reyndar
er það svo, að í verðlaunaskáld-
sögunni sem fyrr var nefnd kem-
ur Vetrarstríðið við Rússa mjög
við sögu - framganga söguper-
sóna í henni.
Það var á sama fundi að sænsk-
finnskt skáld, Bo Carpelan hefur
einnig hlotið þau verðlaun sem
Antti Tuuri er nú heiðraður með.
-AB tók saman
W
erzy Popíeluszko
eftir Oddberg Eiríksson
Það féll í átökum manna
tréð sem stóð við brekkufótinn
hjá götunni
sem liggur upp á hæðina.
Nú var það orðið mjög gamalt
það var á fyrsta ári
þegar hann gekk þessa götu
með byrði sína.
Þá féllu blóðdropar
á litla tréð
af enni hans.
Þegar tréð var fallið
vildu þeir vita hvort þetta sæist í mergnum.
Jú, það var þar
en það blæddi úr öllum árhringunum.
Metsölubœkur
Samtalsbœkur, spennu-
sögur og unglinga-
skáldsögur seljast mest
Á íslenskum bókamarkaði
njóta samtalsbækur við fræga
íslendinga, stöku erlendar af-
þreyingarskáldsögurog frum-
samdar skáldsögur ætlaðar
unglingum mestrar út-
breiðslu.
Samkvæmt ýtarlegri könnun
Kaupþings h.f. á bóksölu í des-
ember, seldist bókin Á Gljúfra-
steini, Edda Andrésdóttir talar
við Auði Laxness mest allra
þeirra sem út komu, því næst var
skáldsaga eftir Alistair MacLean,
þá unglingasagna eftir Eðvarð
Ingólfsson, svo samtalsbók
Sveins Sæmundssonar við Guð-
mund Kjærnested og í fimmta
sæti unglingasaga Andrésar Ind-
riðasonar.
Á lista yfir 20 mest seldu bæk-
urnar voru sex íslenskar samtals-
~~ T-y- ?r Íf[|Fn
STOKUR
Ákveðið hefur verið að
hleypa af stokkunum vísna-
þætti í Þjóðviljanum, sem birt-
ast mun einu sinní í viku. Fyrst
í stað alla vega, verður þáttur-
inn í miðvikudags-blaðinu.
Ákveðið hefur verið að hafa
það form á þættinum að taka
fyrir hverju sinni einn hagyrð-
ing, kynna hann lítillega og
birta svona5til 10stökureftir
viðkomandi hverju sinni.
i
Þura í Garði
Það fer vel á því að fyrsti þátt-
urinn verði helgaður þeim lista
hagyrðingi, Þuru í Garði. Allir
þeir sem unna vísum kannast við
þetta nafn. Þura var Árnadóttir
frá Garði í Mývatnssveit. Hún
var fædd 26. janúar 1891 en lést
15. júní 1963. Þura í Garði giftist
aldrei og átti ekki börn. Eftir að
hún fluttist til Akureyrar starfaði
hún í mörg ár við lystigarðinn þar
sem umsjónarmaður. Þura í
Garði var ekki við karlmann
kennd svo vitað væri, samt orti
hún mikið um ástina og einnig
margar tvíræðar vísur en af þeirri
snilld sem listamönnum einum er
lagið.
Það er því við hæfi að byrja á
einni af hennar kunnustu vísum.
Sagan segir að þegar hún vann í
Iystigarðinum hafi hún einn
morgun fundið bælt gras í runna
og þar í tölu úr buxnaklauf á karl-
mannsbuxum. Þá orti hún:
Morgungolan svala svalar
syndugum hugsunum.
Sínu máli talan talar
talan úr buxunum.
Næsta vísa er án vafa ort til
karlmanns, þótt ekki sé þess get-
ið hver hann var:
SIGURDÓR
SIGURDÓRSSON 't
Varast skaltu vilja þinn
veik eru manna hörtu.
Guðaðu samt á gluggann minn
en gerðu það ekki í björtu.
Þura yrkir um hjónabandið á
þann veg að ekki virðist henni
lítast á hnapphelduna:
Gaman er að gifta sig
gefi saman prestur.
Þó er fyrir fleiri en mig
frestur á illu bestur.
Þau Þura í Garði og séra Einar
Friðgeirsson prestur á Borg á
Mýrum skrifuðust á í lausu og
bundnu máli í mörg herrans ár.
Sagan segir að þau hafi orðið ást-
fangin hvort af öðru í gegnum
bréfaskriftir, alla vega fóru heitar
ástarvísur þeirra á milli. Þau sá-
ust aldrei. Einu sinni spurði séra
Einar í bréfi til Þuru: Hvers ætl-
arðu að verða víf, vina í eilífð-
inni? Þessu svaraði Þura á þenn-
an veg:
Ef ég hefði sarna sinni
sjálfsagt mundi ég kjósa þig.
En menn segja í eilífðinni
enginn megi gifta sig.
Önnur vísa til Einars segir
margt:
Góði vinur gamli minn.
Gleðilegan vetur.
Klappa ég nú á kollinn þinn.
Kysstu mig ef þú getur
Hópur nemenda úr Iðnskóla
Akureyrar staðnæmdist hjá
Garði. Tveir menn gengu heim
að bænum og annar færði Þuru
vísu:
Þura í Garði þraukar hér
þögul á vatnsins bakka.
Ef hún kynntist meira mér,
myndi hún eignast krakka.
Þura svaraði að bragði:
Ekki þarftu að efa það,
að ég þakki skeytið.
Nefndu drengur stund og stað
og stattu við fyrirheitið.
Látum þetta duga af vísum
Þuru í Garði, en ef menn hafa
áhuga á að kynna sér yrkingar
hennar, þá gaf hún út lítið kver
sem ber nafnið „Vísur Þuru í
Garði“. Sennilega þýðir ekki að
leita þess utan fornbókaverslana.
-S.dór
bækur, fimm þýddar barnabæk-
ur, þrír þýddir reyfarar, tvær ís-
lenskar skáldsögur, tvær íslensk-
ar unglingabækur, eitt íslenskt
ritgerðasafn og eitt erlent skáld-
verk.
Þœr frumsömdu
Tíu mest seldu frumsömdu
bækurnar í desember voru þess-
ar:
1. Á Gljúfrasteini, Edda Andrés-
dóttir.
2. Guðmundur skipherra
Kjærnested, Sveinn Sæmunds-
son.
3. Jón G. Sólnes, Halldór Hall-
dórsson.
4. Ekkert mál, Njörður P. Njarð-
vík og Freyr Njarðarson.
5. Við Þorbergur, Gylfi Gröndal.
6. Alfreðs saga og Loftleiða,
Jakob F. Ásgeirsson.
7. Og árin líða, Halldór Laxness.
8. Eysteinn - í baráttu og starfi,
Vilhjálmur Hjálmarsson.
9. Með kveðju frá Dublin, Árni
Bergmann.
10. Lífð er lotterí, Ásgeir Jakobs-
son.
Allar þessar bækur voru einnig
á listanum yfir 20 helstu sölubæk-
ur nema sú síðastnefnda. Lífið er
lotterí. Heimildaskáldsagan Ekk-
ert mál var þar í tíunda sæti en
Með kveðju frá Dublin í því
sautjánda.
Jákvœð þróun
Tíu mest seldu þýddu bækurn-
ar voru þessar:
1. Dyr dauðans, Alistair Mac-
Lean.
2. Átök í eyðimörk, Hammond
Innes.
3. í næturvillu, Desmond Bagl-
ey.
4. Nafn rósarinnar, Umberto
Eco.
5. Jólaóratorían, Göran Turn-
ström.
6. Treystu mér ástin mín, Ther-
esa Charles.
7. Systurnar frá Greystone,
Victoria Holt.
8. Pottréttir, Mira.
9. í gildru á Grænlandsjökli,
Duncan Kyle.
10. Glæpur og refsing, Fjodor
Dostojevski
Það er ekki nýtt, að endur-
minningar og samtalsbækur við
frægt fólk seljist best íslenskra
bóka og að í mesta lagi tvær eða
þrjár skáldsögur smeygi sér inn á
milli þeirra. En það er nýtt að
erlendar skáldsögur, sem standa
undir því að heita bókmenntir,
komist jafn ofarlega á sölulista og
f fyrra. Hér er átt við Nafn rósar-
innar, Jólaoratoríuna og Glæp og
refsingu. Að því er afþreyingars-
ögurnar varðar, þá eru það
spennuhöfundar sem halda for-
ystunni en ástarsögurnar hökta á
eftir í fylgd með eins og einni
matreiðslubók.
Börn og
unglingar
Tíu mest seldu barna- og ung-
lingabækurnar voru þessar:
1. Fimmtán ára á föstu, Eðvarð
Ingólfsson.
2. Töff týpa á föstu, Andrés Ind-
riðason.
3. Sjáðu Madditt, það snjóar,
Astrid Lindgren og llon Wikland.
4. Bróðir minn Ijónshjarta, Ast-
rid Lindgren.
5. Tröllabókin, lan Lööf.
6. Júlíus, Klingsheim/Jakob-
sen.
7. Með víkingum, Peyo
8. í ræningjahöndum, Ármann
Kr. Einarsson.
9. Veiran, Tome og Janny.
10. Veistu svarið, Axel Ammend-
rup.
Við þennan lista er það eftir-
tektarverðast, að eftirspurn er
mjög mikil eftir skáldsögum sem
stflaðar eru beinlínis á unglinga. í
annan stað má nefna það, að þeir
erlendu barnareyfarar í stórum
syrpum, sem eitt sinn voru mest
áberandi á þessum markaði, sýn-
ast á undanhaldi. Vandaður er-
lendur höfundur eins og Astrid
Lindgren á sér trausta stöðu á
bókamarkaði.
Könnun þessi byggist á upplýs-
ingum frá 26 bókaverslunum um
land allt og var sú síðasta gerð
skömmu eftir nýjár. Skiptingin í
flokka er nokkuð sérstæð. Er-
lendis eru metsölulistar birtir
reglulega og þá með þeirri tví-
skiptingu að annarsvegar fara
skáldverk en hinsvegar bækur af
öðru tagi - ævisögur, fræðirit,
handbækur og þar fram eftir göt-
um.
-óg-
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 23. janúar 1985