Þjóðviljinn - 23.03.1985, Page 8

Þjóðviljinn - 23.03.1985, Page 8
MENNING MENNING Ragnar Kjortansson Áað vera safnahús Myndhöggvararreiðubúnirað prýða umhverfið Myndhöggvarafélagið hefur aðstöðu á Korpúlfsstöðum. Með samningi við borgina er því tryggð þessi aðstaða fram til árs- ins 1994. Húsnæðið sem mynd- höggvarar hafa er um 1200 m2 að flatarmáli og þar eru vinnu- stofur, smærri herbergi og að- staða fyrir starfsemi félagsins. Formaður Myndhöggvarafélags- ins er Ragnar Kjartansson. Við báð- um hann að segja okkur hvernig það hefði atvikast að myndhöggvarar fengu þessa aðstöðu. „Upphafið voru útisýningarnar sem við héldum á Skólavörðuholti, þá fyrstu árið 1967. Þá var talað um að íslensk höggmyndalist væri að deyja og ein ástæðan fyrir því var húsnæðisleysi. Okkur var orðið ljóst að við þyrftum að koma okkur upp sameiginlegri vinnustofu. Okkar list er frek á húsnæði og tæki og það er einstökum listamönnum ofviða að koma sér upp þeirri aðstöðu. Hins vegar líður oft talsverður tími milli verkefna hjá okkur og því er auðvelt að samnýta vinnustofur. Árið 1972 fórum við að leita að húsnæði og fórum til þáverandi borg- arstjóra, Birgis ísleifs Gunnars- sonar, og spurðum um Korpúlfs- staði. Hann tók okkur vel og sama gerðu minnihlutaflokkarnir. Borgar- verkfræðingur hefur líka alltaf verið á okkar bandi og varið húsið fyrir ásókn einkaaðila. Fyrst var okkur úthlutað súrheys- gryfjum við austurgafl hússins en við gátum ekki nýtt þær, það hefði kost- að okkur offjár að gera þær nothæf- ar. Þá fengum við íbúðirnar og síðan hluta af hlöðunni. Þarna byrjuðum við að vinna og lögðum á okkur mikla sjálfboðavinnu við að gera upp húsið. Lofthæðin var einir 12 metrar svo við lækkuðum loftið og gerðum við steypuna sem var farin að springa víða. Ætli við höfum ekki Iagt amk. ársverk í þessar endurbætur. Árið 1974 fengum við samning til 20 ára og árið 1980 var húsnæðið formlega vígt af þáverandi forseta borgar- stjórnar, Sigurjóni Péturssyni. Eg held að þetta hafi verið ákaflega ódýr lausn fyrir borgina. Húsið var meira og minna í rústum eftir bruna þegar við komum og við höfum lagt fram mikla vinnu við það. Við höfum fengið smápeninga fyrir efnis- kaupum, annað höfum við greitt af framlagi ríkisins til félagsins. Það höfum við getað gert því aðstaðan uppfrá sparar mikinn rekstrar- kostnað fyrir félagið. Við stöndum undir rekstrinum með því að leigja félögum vinnuaðstöðu í 1-2 ár í senn.“ Þarf nýjan veg - Parfnast húsið mikillar viðgerð- ar? „Já, það þarf að gera margt. Til dæmis þarf að skipta um alla glugga, þeir eru úr járni og alls óboðlegir í vistarverum handa fólki. Það þarf Iíka að einangra allt þakið og víða er steypan orðin léleg. Svo þarf líka að laga aðkomuna að húsinu. Nú er vegur að því úr tveimur áttum en þá fennir báða í kaf á vetrum. Ég hef ort orðið veðurtepptur uppfrá, jafnvel langtímum saman. Ég er hræddur um að einkaaðilar ráði ekki við þær viðgerðir sem þarna þurfa að eiga sér stað og óttast að ef þeir verða látnir fá húsið til ráðstöfunar muni þeir Jfinna sér leið til að velta þeim kostn- ■aði yfir á skattborgarana.“ - Hvaða hugmyndir hafið þið gert ykkur um nýtingu hússins? „Þetta á að vera safnahús. Það þarf lítið að gera annað en opna vegginn á hlöðunni, þá er hægt að sýna fólki þetta stórmerka þróunar- safn sem Þjóðminjasafnið geymir þar. Þar eru ýmsar vélar og bflar, sumt hreint listaverk. Þama geymir borgin líkön af húsum og borgar- hverfum og frumverk af flestum atyttum sem uppi standa í Reykja- vík. Einnig eru geymd þarna gömul hús, spýtu fyrir spýtu, sem flutt hafa verið þangað víða að, td. Amtmannshúsið frá Stapa. Og Ár- bæjarsafn geymirþarna ýmsa muni.“ Draumafjara og laxveiðiá - En umhverfið? „Það á að gera að fólkvangi. Þang- að koma núna aðallega hestamenn og golfarar, svona rasssíðir karlar sem gaman er að fylgjast með. Fyrir þá og aðra mætti reisa lítið kaffihús. Fjaran niðurundan húsinu er hreinasta draumaland fyrir börn. Þar er mikið af kúfiski og þegar hann deyr rekur skeljarnar upp í fjöru ósk- emmdar af því þarna er ekkert brim, Geldinganes ver voginn bæði fyrir brimi og mengun frá Reykjavík. Hins vegar veit ég ekki hvernig þeim málum er komið hinum megin, þe. í Mosfellssveit. Nú, og svo er hér ágætis lítil Iaxveiðiá, Korpa sem áður hét Úlfarsá, hana hafa starfsmenn Áburðarverksmiðjunnar á leigu. Hún rennur út í voginn og þar er gaman að horfa á laxinn vaka. Að vísu er áin vatnslítil og gefur ekkert af sér á þurrkasumrum, en það má laga með vatnsmiðlun. Loks er það æðarvarpið sem auðgar mjög allt fuglalíf við voginn. Við myndhöggvarar erum reiðu- búnir að leggja okkar af mörkum með því að planta skúlptúrum niður í túnið umhverfis bæinn. Þangað geta menningarpostular að austan og vestan, sunnan og norðan komið og keypt verk, það kemur þá bara ann- að í staðinn. Loks vil ég bara koma því á fram- færi að helgina eftir páska opnum við sýningu á Kjarvalsstöðum þar sem við sýnum árangur starfsins á Korp- úlfsstöðum og þá breidd sem það hefur skapað í myndhöggvaralist. Það verður „Grand“ sýning“, sagði Ragnar Kjartansson. _ þjj Sigurður Dagbjartsson Engir stórir peningamenn „Ég er ekki að sækja um fyrir sjálfan mig,“ sagði Sigurður Dagbjartsson þegar Þjóðviljinn ræddi við hann um umsókn sem hann hefur lagt fyrir borgarráð um afnot af Korpúlfsstöðum. „Ég geri þetta fyrir hönd annarra, að þessu stendur hópur manna.“ í umsókninni er óskað eftir form- legum viðræðum við borgina um „hugsanlega leigu á húseignum að Korpúlfsstöðum“. Þar hefur hópur- inn í huga þessa starfsemi: 1. hótel- rekstur, jafnvel heimavist yfir vetrartímann. 2. önnur skyld starf- semi, svo sem veitingasala og verslun fyrir ferðamenn, minjagripir oþh. 3. ferðaþjónusta. 4. ráðstefnuhald. 5. gallerí. 6. útivist. Fram kemur í bréf- inu til borgarráðs að haft hafi verið samráð við arkitekt um breytingar á húsinu en hafa eigi „að leiðarljósi að sem minnst væri hróflað við núver- andi útliti“. Gert er ráð fyrir því að taka húsið í notkun í áföngum frá og með vori 1986. í Iok bréfsins er þessi málsgrein: „Öllum er ljóst að mikill fjöldi Reykvíkinga fer um nágranna- byggðarlögin sér til upplyftingar stóran hluta ársins, t.d. austur fyrir fjall með viðkomu í Eden. Ekki væri úr vegi að beina einhverju af þeim viðskiptum á heimaslóðir.“ Við spurðum Sigurð hvort hann vildi skýra frá því hverjir stæðu að baki þessari umsókn. „Nei, það teldi ég ókurteisi í garð borgarinnar því henni hefur ekki verið sagt hverjir standa að þessu. En ég get sagt þér að þetta er bland- aður hópur og alls ekki pólitískur. f honum eru engir stórir peninga- menn, aðeins traustir menn sem standa við sínar skuldbindingar. Við vitum að þetta verður dýrt fyrirtæki og gerum þess vegna ráð fyrir því að uppbyggingin verði í áföngum á svona 5-10 árum eftir því sem hús- næðið losnar. Þessi hópur sækist ekki eftir því að eignast staðinn, til þess hefur hann ekki bolmagn. En það er trú umsækjenda að svona starfsemi verði staðnum til góðs.“ - Hvaða hugmyndir hafa umsœkj- endur um listamennina sem þarna eru núna? „Það yrði fengur að því að hafa þá. Það hefur verið litið til erlendra fyr- irmynda um svona stað og þar er algengt að listamenn hafi starfs- og sýningaraðstöðu, það lífgar mikið upp á staðina. Auk þess er það gagn- kvæmur hagur, aukin aðsókn ýtir undir eftirspum eftir verkum lista- manna. En hugmyndirnar að baki þessari umsókn eru margþættar, það er ekki bara verið að ræða um hótel heldur alls kyns útivistaraðstöðu, trimmbrautir, hestaleigu ofl. Það á eftir að vinna úr þessum hugmynd- um. Þetta er mjög áhugavert því svona staður er ekki fyrir hendi en erlendis njóta þeir mikilia vinsælda. Ég vil taka fram að hér er ekki um óraunhæfar skýjaborgir að ræða. Aðdragandinn að þessari umsókn er orðinn nokkuð langur og ýmsir möguleikar hafa verið kannaðir. Þetta er stórkostleg bygging og það vakir fyrir hópnum að varðveita sögu staðarins, td. með því að hafa hluta hússins í upprunalegri mynd og koma upp minjasafni." - í umsókninni er vísað til Eden í Hveragerði. „Já, en það er ekki gert til höfuðs einum né neinum. Og það er ekki ætlunin að líkja eftir Eden. Svipuð starfsemi og þar er rekin gæti verið hluti af hugmyndinni en þarna er um miklu stærra mál að ræða. Það á að reyna að höfða til sem flestra." - Ert þú bjartsýnn á undirtektir? „Já, eftir því sem ég hef rætt við menn hafa mér fundist þeir vera já- kvæðir. Og þar á ég við menn úr öllum flokkum, þetta ætti að geta höfðað til þeirra allra. Ég vil leggja áherslu á að borgin ræður algerlega ferðinni í þessu máli. Við höldum að okkur höndum þangað til hún hefur tekið ákvörðun. Það er engin glóra í því að stofna félag og birta nöfn fyrr en sú ákvörðun liggur fyrir,“ sagði Sigurður Dagbjartsson. _ ÞH \ Þór Vigfússon með málningarfötu og Jón Gunnar lœtur vel að hundinum Bangsa. Sigurður Halldórsson fylgdarmaður Þjóðviljamanna horfir á. (Mynd: E.OI.). Sigurjón Pétursson Erenn sömu skoðunar Sigurjón flutti tillögu um menningarmiðstöð og útivistarsvœði á Korpúlfsstöðum fyrirtíu árum Fyrir tíu árum, nánar tiltekið fimmtudaginn 16. janúar 1975, vísaði borgarstjórn frá tillögu sem borgarfulltrúar Alþýðu- bandalagsins lögðu fram um nýt- ingu Korpúlfsstaða. í þeirri tillögu sagði m.a.: „Borgarstjórn Reykjavíkur samþykkir að stefna að því að gera Korpúlfsstaði og nágrenni þeirra að miðstöð lista, tóm- stunda og útivistar. Stefnt verði að því að á Korp- úlfsstöðum geti verið vinnustofur listamanna, sýningarsalir, bóka- og hljómplötusafn, vinnustofur listiðnaðarmanna og leikmanna við keramik, vefþrykk, grafík ofl. Aðstaða til hljómleikahalds og etv. leiksýninga og til annars þess, er glætt gæti staðinn lífi og menningargildi. Komið verði upp íbúðum fyrir listamenn, inn- lenda sem erlenda, til tímabund- inna afnota. Á útivistarsvæði verði gert ráð fyrir listaverkum og leik„skúl- ptúrum". Þar verði leiksvæði fyrir börn og fullorðna, íþrótta- vellir o.fl. Sérstaklega verði hugað að tengingu útisvæðanna við fjöru- na og sjóinn.“ VilhjálmurÞ. Vilhjálmsson Við spurðum Sigurjón Pétursson, sem fylgdi tillögunni úr hlaði fyrir tíu árum, hvort hann væri enn sömu skoðunar. „Já, ég er það í meginatriðum. Það er brýnt að tryggja að þetta umhverfi fái haldið sér og að þarna rísi menn- ingarmiðstöð með útivistarsvæði. Nú blasir við að byggðin muni ná upp að Korpúlfsstöðum innan fárra ára en það breytir ekki þessum hug- myndum að neinu marki. Þessi byggð þarf sitt útivistarsvæði og þetta land er kjörið til þess. Það mætti líka hugsa sér að húsið nýttist að einhverju leyti sem félagsmiðstöð fyrir væntanlegt hverfi. Það fer að verða aðkallandi að taka ákvörðun um framtíð staðarins." - Hvernig lístþér á þá umsókn sem nú liggur fyrir borgarráði? „Eg vil ekki tjá mig endanlega um hana á þessu stigi. En hún hefur þann kost að jákvætt svar við henni myndi flýta því að líf kviknaði í hús- inu á nýjan leik. Ég á því miður ekki von á því að borgin taki á honum stóra sínum og drífi í að gera húsið upp alveg á næstunni. Ef hún hefði gert það fyrir tíu árum væri húsið á lífi í dag. Ég vil skoða þessa umsókn með jákvæðum huga. Sumt af því sem þar er nefnt líst mér vel á, td. ráðstefnu- hald og veitingasölu og jafnvel gisti- aðstöðu. En það væri grátlegt að láta einkaaðilum húsið algjörlega eftir. Það má ekki gerast.“ - ÞH Korpúlfsstaðir Mesta bújörð ◦ íslandi Saga staðarins rakin í stórum dráttum Sagt er aö þaö hafi verið draumur Thors Jensens að á Alþingishátíðarárinu 1930 yrðu Korpúlfsstaðirorðnir reisulegasta býli á íslandi. Sá draumur rættist svo sannar- lega, og nægir að vitna þar til bæklings sem Búnaðarfé- lagið gaf út það sama ár. Þar segir: „Mesta bújörð á íslandi er nú Korpúlfsstaðir í Mosfellssveit. Eigi vegna þess að landrými og landkostir séu þar svo miklir, heldurvegnahinna miklu umbóta sem þar hafa verið framkvæmdar hin síðari árin, svo nú er aflað þar meiri jarðargróðurs og meiri búpen- ingur er á fóðrum en á nokk- urri annarri jörð á landi hér.“ Sá sem þetta ritaði var Sigurð- ur Sigurðsson, búnaðarmála- stjóri, því enda þótt grunnt væri á því góða milli forystumanna bændasamtakanna og Thors Jensens og hinir fyrrnefndu hafi í raun brugðið fæti fyrir stórveldi hans að Korpúlfsstöðum, aðeins fimm árum síðar, hlutu allir að viðurkenna að Thor Jensen var sá brautryðjandi sem olli hvað mestum straumhvörfum til hins betra í íslenskum landbúnaði. Thor Jensen keypti Korpúlfs- staði af Einari skáldi Benedikts- syni árið 1922 fyrir 20 þúsund krónur. Þetta var álitin eðaljörð á íslenskan mælikvarða, um 20 hundruð að fornu mati. Á árun- um 1925 til 1927 bætti Thor við sig jörðunum Lágafelli, Varmá, Lambhaga og Arnarholti og var jarðnæði hans þá orðið yfír 1200 hektarar að stærð. Hann hóf strax umfangsmiklar jarðarbætur og ræktun ásamt ýmsum byggingarframkvæmdum á jörðunum. Allar voru þær þó smávægilegar miðað við hús- bygginguna, sem hófst á Korp- úlfsstöðum árið 1925 og lauk sex árum síðar. Það varð stærsta bygging á íslandi og þar með hafði annar draumur Thors Jen- sens ræst. 7200 m2 gólfflötur Húsið var tekið í notkun 1930 og var þar undir einu þaki stærsta fjós á íslandi, hlaða, haughús, íbúðarhús og ágætar vistarverur fyrir starfsmenn hússins. Bygg- ingin var 2400 fermetrar að grunnfleti, kjallari, hæð og ris og öllu fyrirkomið eins og nýjasta tækni bauð. Thor mun sjálfur hafa sagt fyrir um alla gerð húss- ins, sem byggt er í dönskum herragarðsstíl, en Sigurður Guð- mundsson, sem þá var nýkominn frá húsameistaranámi, gerði endanlegar teikningar. Meðal bygginga sem hann teiknaði má nefna Sjómannaskólann, Þjóð- minjasafnið, Austurbæjarskól- ann og Arnarhvol. Það sem mesta athygli vakti var fjósið og mjólkurbúið. Fjósið var á aðalhæðinni miðri. Það rú- maði 160 kýr, en þegar mest lét hafði Thor Jensen rúmlega 300 kýr á jörðum sínum í Mosfells- sveit. Básarnir á Korpúlfsstöðum voru í sex röðum, með 3 fóður- göngum og gengu sporbrautir eða teinar eftir þeim að heyhlöðu og votheysgryfjum til beggja enda. Undir fjósinu var haughús- ið og þaðan mátti aka mykjunni beint á tún út um austanverðan kjallarann. Fjósið var raflýst með 168 ljósastæðum, þar voru mjaltavélar og sjálfbrynningu haganlega fyrirkomið. Fjósið opnaðist út í tvö opin port til beggja handa. I syðri enda þess var mjólkurvinnslustöð og þar hóf Thor Jensen fyrstur ger- ilsneyðingu mjólkur hér á landi, auk þess sem þar var tækjabún- aður til smjör- og skyrgerðar, niðursuðu á rjóma og ísgerðar. I syðsta hluta hússins var einnig íbúð bústjóra, búningsklefa og sturtur fyrir starfsmenn, kamrar og geymslur. í kjallaranum þeim megin var sérstakt eldhús og borðsalur fyrir starfsmenn, en íbúðir þeirra voru á suðurloftinu ásamt baðherbergjum. Loftið var að öðru leyti heygeymsla, og gengu hlaðan og votheysgryfjur niður í kjallarann. Töðunni var ekið beint inn á loft- ið vestanvert og komust vagnar um hlöðuna alla. Þaðan var henni steypt niður á minni vagna sem gengu á sporbrautunum um fjós- ið. Eins og sjá má af þessari lýs- ingu var hér um algera byltingu að ræða í búskaparháttum á ls- landi. Árið 1930 hófst sala á Korpúlfsstaðamjólk til Reykja- víkur en auk mjólkurfram- leiðslunnar var stunduð umfangs- mikil kartöflurækt á býlinu. Há- marki náði búrekstur á Korpúlfs- stöðum 1934-1935, en sumarið 1935 störfuðu 47 manns við búið auk bústjóra. Mjólkurlögin Þann 15. janúar verða þátta- skil. Þá gengu í gildi hin svoköll- uðu „mjólkurlög" og þá var Mjólkursamsalan stofnuð. Um hana varð nú öll mjólk að fara og bannað var að selja beint til neytenda. Þar með var stoðum kippt undan búrekstrinum á Korpúlfsstöðum enda stóð verð- ið sem fékkst fyrir mjólkina í Mjólkursamsölunni ekki undir rekstrinum. Lorentz Thors gegndi bústjórastörfum á Korp- úlfsstöðum 1934-1941, en þá keypti Reykjavíkurborg jarð- eignir Thors Jensens í Mosfells- sveit, aðrar en hluta af Lágafelli. Á vegum Reykjavíkurbæjar var rekinn búskapur á Korpúlfs- stöðum fram til ársins 1967. Sumarið 1966 voru 60 mjólkandi kýr á búinu, og 45 að auki. Þá var búið selt á leigu, en þegar leigu- samningurinn rann út 1970, lagð- ist búskapur niður á Korpúlfs- stöðum. Síðan hefur þetta mikla hús að mestu leyti verið nýtt sem geymsla fyrir borgina og ýmsa aðra aðila. í janúar 1969 kom upp eldur að Korpúlfsstöðum og urðu miklar skemmdir á öllum þremur álmum hússins. Nýtt þak var sett á skemmda hlutann og er húsið í sæmilegu ástandi, þrátt fyrir háan aldur. Árið 1973 fékk Mynd- höggvarafélagið hluta þess á leigu fyrir vinnustofur og íbúðir myndhöggvara og hafa félags- menn lagt mikla vinnu í endur- bætur á þeim hluta. Samningur- inn gildir til 1994 og er leigufjár- hæðin 1 gömul króna á ári. Á undanförnum árum hafa komið upp ýmsar hugmyndir um nýtingu Korpúlfsstaða og teng- ingu hússins við útivistarsvæðið, fjöruna og sjóinn, enda mögu- leikarnir nær ótæmandi. Borgar- yfirvöld hafa hingað til ekki álitið tímabært að ráðstafa því til langr- ar framtíðar. Nú er hins vegar farið að vinna fyrstu drög að aðal- skipulagi byggingasvæða sunnan við og í kringum Korpúlfsstaði og þá verður fljótlega að taka ákvörðun hvaða hlutverki húsið og landið í kringum það eiga að gegna í framtíðinni. — AI (Byggt á upplýsingum borgarminjavarðar og Skjalasafns Reykjavíkur). Hlýturað tengjastbyggðinni „Við ræddum þessa umsókn í skipulagsnefnd á mánudaginn en þar var ekki tekin nein af- staða, menn vildu kynna sér mál- ið betur," sagði Vilhjálmur Þ. Vil- hjálmsson formaður skipulags- nefndar Reykjavíkur þegar við inntum hann eftir áliti á umsókn Sigurðar Dagbjartssonar. „Það verður að fara varlega í þessu máli og ekki ráðstafa húsinu til lang- frama nema að vel athuguðu máli. í fljótu bragði líst mér vel á hugmynd- irnar sem fram koma í umsókninni, þær virðast vera í þeim anda sem menn hafa hugsað sér. En þetta hús hlýtur að tengjast þeirri byggð sem á eftir að koma þarna uppfrá. Sam- kvæmt skipulagi er húsið í jaðri byggðarinnar og á mörkum grœna svæðisins, en það líða þó alltaf 5-10 ár þangað til byggðin verður komin að því. Það er ljóst að það má nýta þetta hús betur en nú er gert. Það er í þokkalegu ásigkomulagi en ég er þó ekki viss um hvort ástæða sé fyrir borgina að veita miklu fé til að gera húsið upp. En við megum ekkidáta það frá okkur, það býður upp á svo marga möguleika. Annars er málið svo nýkomið til okkar að ég hef ekki hugleitt það til hlítar“, sagði Vil- hjálmur. - ÞH Betri kjör bjóðast varla Samvinnubankinn Vegna innlausnar spariskirteina ríkissjóðs bjóðum VERDIRVGGÐA z_r>vaxtareikning /lT> i n i ™ L__I LJ k": Allir afgreiöslustaöir Samvinnubankans annast innlausn spariskírteina ríkissjóðs og bjóða sparifjáreigendum verötryggðan Hávaxtareikning meö vöxtum. Hávaxtareikningur er alltaf iaus og óbundinn Kynntu þér Hávaxtareikninginn 8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 23. mars 1985

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.