Þjóðviljinn - 07.05.1985, Page 7

Verkalýðsfélag Stykkishólms 70 ára
Rœtt við Einar Karlsson núverandi formann
félagsins
Það eru ekki til heimildir um
það hvort félagið var stofnað 10.
eða 12. janúar 1915 eða þá í byrj-
un Þorra eins og sumir segja. Alla
vega var félagið stofnað á vetrar-
mánuðum 1915 og hét þá Verka-
mannafélagið Framsókn. Og
vegna þess að afmælisdagurinn
liggur ekki á hreinu ákváðum við
að halda upp á 70 ára afmælið 1.
maí sl. sagði Einar Karlsson for-
maður Verkalýðsfélags Stykkis-
hólms er Þjóðviljinn ræddi við
hann í tilefni af afmæli félagsins.
Hann var því næst spurður um
aðdraganda stofnunar félagsins.
Fimmtungur íbúa
gekk
í félagið
Það segir manni gamalt fólk að
hugmyndin að stofnun verka-
Iýðsfélags í Stykkishólmi hafi
fæðst meðal sjómanna sem reru
frá Höskuldsey, en þar var útræði
á þeim tíma. Það var á haustver-
tíð sem hugmyndin kom upp og
svo um veturinn létu menn verða
af því að stofna félagið. Fyrsti
formaður þess var kjörinn Bald-
vin Bárðdal. Hann hafði flust til
Stykkishólms um aldamótin.
Hann vann fyrst sem vegagerðar-
maður og síðar sem kennari.
Baldvin var formaður fyrstu 5
eða 6 árin en þá fluttist hann aftur
norður í land. Af þeim sem voru í
forystusveitinni fyrstu árin má
neftia Benedikt í Höfða, Sigvalda
Valintínusson, Odd Valintínus-
son, Halldór Jónsson, Friðrik
Salómonsson, og Guðmund
Jónsson frá Narfeyri.
Þetta félag var bæði fyrir konur
og karla og má til gamans geta
þess að fljótlega eftir stofnun
þess voru félagar orðnir 100 en
íbúar Stykkishólms voru á þeim
árum aðeins um 500. Fyrstu árin
var mikið líf í félagsstarfinu og
það segir í elstu skrifuðum heim-
ildum frá starfi félagsins að uppi
hafi verið miklar og harðar deilur
við atvinnurekendur, sem mest-
an part voru kaupmenn, en engin
verkföll. Það stendur líka skrifað
að launin hafi verið 30 aurar á
tímann fýrir karlmenn og 35
aurar í uppskipunarvinnu, en þó
ekki nema 30 aurar ef teknir voru
peningar fyrir, annars 35 aurar ef
um úttekt í vörum var að ræða.
Eins var það að skútukarlar sem
notuðu vöruúttekt fengu afslátt
af vörunni. Annars máttu þeir
líka taka laun sín í peningum.
Vildu atvinnu-
rekendur í félagið
Á þessum árum var Stykkis-
hólmur miðstöð viðskiptalífs við
Breiðafjörð. Því voru kaupmenn
hér býsna sterkir, bæði sem út-
gerðarmenn og kaupmenn. Við
þetta vald var ekki auðvelt að
berjast og því var það að ýmsir
lögðu til að atvinnurekendur
gengju líka í félagið, þeir myndu
aldrei fara að berjast gegn sjálf-
um sér. Sem betur fer varð aldrei
af þessu. En í desember 1924 var
þetta félag, Verkamannafélagið
Framsókn, lagt niður og um það
bil mánuði síðar var Verka-
mannafélag Stykkishólms stofn-
að á sama grunni. Þá var það
Guðmundur á Narfeyri sem var
stoð og stytta félagsins en að
sjálfsögðu komu margir góðir
menn við sögu á þessum árum og
síðar. Sem dæmi um forystumenn
má nefna Kristján Guðmunds-
son, Jóhann Rafnsson, Ólaf Ein-
arsson, Ragnar Einarsson, Guð-
mund Ágústsson, Kristin Gísla-
son, Ingvar Ragnarsson, Erling
Viggósson, allir voru þessir menn
formenn félagsins.
Nei, hér hafa engir stórslagir
átt sér stað, enginn „Siglufjarðar-
slagur“ en félagið hefur staðið
fyrir sínu og gerði alla kjarasamn-
inga heima í héraði allt þar til
samflots stefnan var tekin upp.
Og jafnvel eftir það höfum við
gengið frá sérsamningum okkar
heima í héraði.
Blaðaútgáfa
Árið 1917 hófst merkilegt starf
hjá félaginu. Þá var byrjað með
blaðaútgáfu ef svo má að orði
komast. Þetta var þannig að bók
var látin liggja frammi hjá fé-
laginu og gátu félagar komið og
skrifað í bókina hugleiðingar
sínaf um hvað sem var. Síðan var
svo lesið upp á fundum það sem
skrifað háfði verið í hana á milli
funda. Þar á eftir hófust svo um-
ræður um málin. Maður sér við
lestur þessarar bóka að mest hef-
ur verið skrifað um launa- og
atvinnumál og einnig töluvert um
samvinnumál. Það eru til þrjár
svona bækur, tvær þær fyrstu
heita „Baldur“ en sú síðasta
„Máni“. Þessar bækur eru
ómetanlegar heimildir fyrir fé-
lagið og þær sýna um hvað um-
ræðan snerist hverju sinni og er
afar fróðleg lesning.
Þá vil ég einnig geta þess, að
við fengum lánaða bók til ljósrit-
unar, sem Baldvin Bárðdal skrif-
aði. Hún er mikið í bundnu máli
en óbundnu líka og bók þessi er
ómetanleg heimild um það sem
var að gerast hér í þorpinu og
hvaða mál voru efst á baugi
hverju sinni. Þetta er ekki dag-
bók í venjulegum skilningi, held-
ur heimildarbók um mannlíf og
merka atburði í Stykkishólmi. Ég
get nefnt sem dæmi að þegar
bryggjusmíðinni hér lauk yrkir
hann ljóð til verkstjórans og
þakkar honum verkið en þessi
bryggja var sú lengsta á landinu
þá og hið merkilegasta
mannvirki.
Nútíminn
Hvað ert þú búinn að vera for-
maður félagsins lengi Einar?
Ég er búinn að vera formaður í
ein 15 ár. Eins og ég sagði áðan
höfum við verið þátttakendur í
hinu svokallaða samfloti við
kjarasamningagerð hin síðari ár
en samt er alltaf hluti samning-
anna sérsamningar sem gera
verður heima í héraði og það ann-
ast félagið að sjálfsögðu. Þegar
kjaramálin eru til umræðu eru fé-
lagsfundir vel sóttir, en við höf-
um annars tekið upp þann sið að
halda vinnustaðafundi með fé-
lögum okkar. Ég tel að með þeim
hætti náum við betur til fólksins,
því það er ekkert launungarmál
að almennir félagsfundir hjá
verkalýðsfélögunum eru ekki
jafnvel sóttir og áður var. Það má
hinsvegar segja að okkar mesta
vandamál sé hvað margir hér eru
í landsfélögum. Með því að taka
fólk í landsfélög er verið að
höggva utan af verkalýðsfélögun-
um heima í héraði. Þetta er að
mínum dómi vandamál sem flest
minni verkalýðsfélög landsins
eiga við að glíma í dag.
Varðandi starf Verkalýðsfé-
lags Stykkishólms má nefna að
það ásamt öðrum verkalýðsfé-
lögum á Snæfellsnesi hefur ná
betri samningum fyrir sjómenn
en tíðkast víðast annars staðar.
Við vorum fyrstir til að ná fram
helgarfríum fyrir sjómenn, fyrst
fyrir línusjómenn og síðan fyrir
netasjómenn líka. Þetta hefur
síðan farið yfir á landssamninga.
Hér hafa líka alltaf verið sér-
samningar í sambandi við snur-
voð, sérsamningar varðandi
Einar Karlsson formaður Verkalýðsfélags Stykkishólms.
beitingu og netavinnu svo dæmi
séu tekin. Þá höfum við sérstöðu
hér í Stykkishólmi varðandi
hörpudisk-vinnslu. Hörpudisk-
urinn hefur fært þorpinu all mikið
fjármagn, en að okkar dómi hef-
ur skipting þess auðs ekki verið
réttlát og við höfum verið að
berjast fyrir því að skiptingin yrði
réttlátari og orðið nokkuð ágengt
þótt tokkur þyki ekki nóg að gert.
Já, við héldum uppá 70 ára af-
mælið með pompi og pragt 1. maí
sl. Forseti ASÍ, Ásmundur Stef-
ánsson, var ræðumaður dagsins.
Þá voru fjórir fyrrverandi for-
menn félagsins heiðraðir, þeir Jó-
hann Rafnsson, Kristinn B.
Gíslason, Ingvar Ragnarsson og
Erlingur Viggósson.
Kaupmattar-
trygging númer eitt
Ef við lítum aðeins fram á við,
nú eru kjarasamningar framund-
an í síðasta lagi í haust, á hvaða
þætti leggur þú mesta áherslu?
Kaupmáttartrygging er í mín-
um huga alveg númer eitt. Þá hef
ég alltaf metið félagsmála-
pakkana svonefndu mikils og geri
enn. f gegnum þá höfum við feng-
ið lengra orlof, fleiri veikinda-
daga greidda og fæðingarorlofið
og fleira og fleira. Morgunblaðið
hefur hamast við að gera lítið úr
þessum pökkum og unnið gegn
þeim og því miður hafa alltof
margir gleypt þann áróður hráan
án þess að hugsa nokkuð. Þá vil
ég einnig taka það fram að ég vil
fá krónutöluhækkun en ekki
prósentuhækkun. Ég tel að
launabilið hafi breikkað undan-
farin ár vegna þess að prósentu-
hækkunin hefur verið notuð.
Þá legg ég á það áherslu að
smaningarnir verði endurskoð-
aðir strax nú í vor og samið um
kauphækkun nú þegar, til að
endurheimta það sem tapast hef-
ur síðan kjarasamningarnir voru
gerðir á liðnu hausti. Ég geri ráð
fyrir að verk; ' reyfingin
verði að taka á honum stóra sín-
um til þess að ná þessu fram og þá
er bara að gera það. -S.dór.
Hugmyndin
varð til úti í
Höskuldsey
Þriðjudagur 7. maí 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7