Þjóðviljinn - 11.05.1985, Síða 9

Að varðveita
leikinn
Rœttvið
Tryggva Ólafsson
listmálara sem
núsýnirverk sín
í Listasafni alþýðu
Ljósmynd Valdís.
Tryggvi Ólafsson iistmálari
er kominn eina ferðina enn
hingað heim frá Kaupmanna-
höfn með málverk sín í fartesk-
inu. Þau fylla um þessar mund-
ir sali Listasafns alþyðu, stór-
ar myndir og smáar, málaðar í
skærum og skýrt afmörkuðum
litum og flötum, hinum ólík-
ustu fyrirbærum úr náttúrunni
og umhverfi mannsins raðað
saman á léreftið í eins konar
leik að litum og formum, þar
sem hið undarlega stefnumót
fyrirbæranna á léreftinu birtist
manni oft sem gáskafullur
leikur eða útúrsnúningur úr
hinni alvöruþrungnu og
táknrænu dæmisögu eða all-
egóríu. Við sitjum heima í
stofu yfir kaffi og koníaki og ég
spyr: Heyrðu Tryggvi, ert þú
að leika þér í málverkinu? Er
málverkið fyrir þér leikur einn?
Já, það er nokkuð til í þessu hjá
þér, ég held að lífshamingjan sé
fólgin í því að varðveita leikinn.
Leikurinn í sjálfum sér er þrosk-
andi og það eru mikil forréttindi,
þegar menn geta gert vinnu sína
að leik. Leikurinn er ekki unninn
fyrir einhvern ákveðinn aðila,
hann er ekki unninn af skyldu,
hann fylgir hins vegar sínum
ströngu lögmálum, sem eru fólg-
in í því að búa til hluti fyrir hugs-
unina eina og nakta. Þetta kostar
tvennt; strangan aga og vitundina
um það að vera konstrúktífur,
uppbyggilegur.
Stjórnmálamennirnir,. sem eru
á fullu í því að reyna að sprengja
heiminn í loft upp, segjast vera að
þessu af skyldu. Þeir hafa glatað
hæfileikanum til leiksins. Þeir eru
á fullu í því að setja okkur lög, en
þeir hafa glatað hugarfluginu,
fantasíunni og gleðinni sem er
kjarninn í öllum leik. Þeir þyrftu
að læra af Mozart...
Að vera
konstrúktífur
Vitundin um hið uppbyggilega
kemur fram í forminu, hún er
nauðsynleg til þess að formið nái
að lifa. Líttu á myndir etrúskanna
í Villa Giulia-safninu. Þarna get-
ur þú séð brotinn fingur, brot af
verki sem eitt sinn var heil
mannsmynd. Og þessi fingur er
lifandi fyrir þér eins og það blóm
eilífðarinnar sem Sölvi Helgason
lífsfílósóf talaði réttilega um. Það
getur kostað heilan lífsferil að ná
þeirri leikni sem felst í því að gefa
fingrinum þetta uppbyggilega
form, sem gefur ímyndinni tíma-
laust gildi.
Ef þú ert með heimsnekrófílíu í
hausnum getur þú ekki málað
með þessum hætti. Ég hef ekki
trú á því að það sé leiðin til þess
að ná árangri að mála stöðugt
myndir um hungur og hörmungar
stríðsins. Þú verður að mála það
sem þér finnst fallegt, þá gleði
sem þú hefur upplifað. Myndin er
leikur í litum af því sem mér þykir
fallegt. Jafnframt sný ég út úr
hlutunum í tíma og rúmi. Það er
rétt hjá þér, það á ekki að leita að
neinni dýpri merkingu eða alleg-
óríu í myndum mínum. Ef
eitthvað er, þá eru þær út-
úrsnúningur úr algóríunni. Mun-
urinn á myndum mínum og
ljósmyndinni er meðal annars sá,
að í ljósmyndinni er ekki hægt að
leika sér á sama hátt í tíma og
rúmi.
Mantegna og
Matisse
Ég hef gaman af maddonnu-
myndum Mantegna. Þetta eru
þurrar myndir og stífar, þær sýna
móðurina og barnið, þær sýna
okkur hvað það þýðir þegar móð-
ir heldur á barni. Þess vegna
þurfti maddonnan í rauninni ekki
að hafa höfuð, - og barnið ekki
heldur... þessu hef ég leikið mér
að snúa út úr á minn hátt. Ég
stefni til dæmis saman madd-
onnu, hesti og sítrónu. Myndin
verður eins konar vísa, rímuð
vísa um þetta fyrirbæri.
Annars finnst mér Matisse
vera hápunkturinn á okkar öld.
Við sjáum hjá honum hvað litur-
inn og línan eru alltaf barnslega
einföld, en þó er þetta jafnframt
gífurlega agað og meðvitað -
samkvæmt lögmáli leiksins. Mat-
isse er mér botnlaus uppspretta.
Anarkismi
og mystík
Ertu þú bjartsýnismaður,
Tryggvi?
Það má kannski segja það. Ég
held að ég hafi lært heilmikið af
syni mínum sem nú er sex ára.
Fyrir mér er það eðlilegt að mála
út frá formskynjun barnsins á
hlutunum. Myndin er fyrir mér
fyrst og fremst upplifun fyrir
augað. Um leið er hún eins konar
umhugsun um hversdagslega
reynslu. Ég hef líka lært af
mönnum eins og H.C. Andersen.
Hann var einn þessara snillinga
sem gat sögur af munni fram með
svo einföldu og skýru máli, að
lengra verður vart komist. Ég dái
skýrleikann og hata alla mystík.
Ég er líka á móti anarkíinu,
stjórnleysinu. Anarkisminn er
draumurinn urn frelsi andans og
flug einstaklingsins. Fyrir anark-
istunum er réttur einstak-
lingsins skilyrðislaus gagnvart
heildinni. Sósíalisminn er fyrir
mér meðvitund mannsins um
sjálfan sig innan heildarinnar.
Það er uppbyggileg vitund, kon-
strúktíf. Útópían, draumurinn
um fyrirmyndarríkið, er
nauðsynleg, en hún getur ekki
verið fólgin í anarkismanum, því
hann vantar þessa konstrúktífu
beinagrind. Um leið og leikurinn
er uppbyggilegur hefur hann
fengið pólitískt gildi. Þannig sé ég
órjúfanlegt samhengi á milli
minnar afstöðu til lífsins og
myndanna sem ég bý til.
Fagurfrœðin
í umhverfinu
Myndlistin á að skerpa skilning
okkar á hinu fagurfræðilega gildi
í umhverfi okkar. Það er sams-
konar þjálfun fyrir augað að
horfa á myndlist eins og það er
þjálfun fyrir eyrað að hlusta á
tónlist. Það er oft grátlegt að
horfa upp á það hvernig við höf-
um klúðrað umhverfi okkar hér
heima. Heilu hverfin í borginni
eru eins og stór óskilgreinanleg
sumrna af smáatriðum, það vant-
ar alla fagurfræðilega heildar-
hugsun. Á Italíu, í Frakklandi og
víðar getum við séð ákveðna fag-
urfræðilega hugsun í umhverfinu.
Hér eru allt of margir tæknikratar
sem móta umhverfi okkar, allt of
fáir fagurfræðingar. Það er alltaf
sama síldarsumarssjónarmiðið
sem ræður ferðinni. Annars er
sveitamennskan yfirgengilegust í
pólitíkinni. Með öllum þessum
Albertum, sem tæma kassana hér
og þar...
Heyrðu Tryggvi, við skulum
lala um myndlist. Sumar myndir
þínar eru orðnar svo einfaldar að
þœr nálgasi það að verða óhlut-
bundin tákn...
Myndlistin
sem tákn
Já, ef þú vilt þróa sjónræn
áhrif, þá enda þau sem tákn.
Gjarnan sem rittákn. Lítum til
dæmis á hellamyndirnar í Altam-
ira. Þú sérð handþrykk eða stíl-
færða mynd af nauti. Þetta eru
hástíliseruð heiðin tákn. Þetta er
unnið af fagmönnum, og á bak
við þetta liggur reynsla margra
kynslóða. Ég held að myndlistin
sé eitthvað sem í eðli sínu þróast
yfir í letur - eða arkitektúr. Fyrir
mér er þessi arfleifð beinlínis við-
fangsefni í sjálfu sér, og ég leik
mér að því að snúa útúr henni í
tíma og rúmi. Ég bý í næsta ná-
grenni við Glyptotekið í Kaup-
mannahöfn. Fyrir mér er það sér-
stakur skemmtitúr að fara þang-
að og skoða rómversku portrett-
myndirnar, sem þarna standa á
stalli, 2000 ára gamlar. Þú horfist
í augu við þessi lifandi andlit, og
skynjun þína á tímanum verður
önnur. Það er fantastískt! - ólg.
Laugardagur 11. mai 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 21.