Þjóðviljinn - 25.06.1985, Page 14

MINNING
Æsa Karlsdóttir Ardal
Fædd 22.05. 1927 - dáin 30.05. 1985
Æsa lést í Stokkhólmi 30. maí
sl. Hún var fædd í Reykjavík 22.
maí 1927. Foreldrar hennar voru
hjónin Sigríður Ögmundsdóttir
og Karl Dúason. Þau áttu heima
á Siglufirði - lengst af í Hvann-
eyrarhlíð.
Tæpra þriggja ára fór Æsa að
Krakavöllum í Fljótum til föður-
bróður síns, Sæmundar Dúa-
sonar, og konu hans, Guðrúnar
Þorláksdóttur. Þar ólst hún upp
til 12 ára aldurs og alla tíð leit hún
á Sæmund og Guðrúnu sem sína
aðra foreldra og börn þeirra sem
sín önnur systkini.
Æsa giftist Páli G. Árdal árið
1948 á Siglufirði og það sama
haust fluttust þau til Svíþjóðar.
Þau slitu síðar samvistum en
bjuggu bæði áfram í Svíþjóð. Þau
Páll eignuðust þrjú börn. Eldri
systkinin, Otr Karl og Hulda
Dúa, eru læknar og Æsa Guðrún
er háskólanemi.
Æsa var alla sína ævi að læra.
Hún ræktaði hæfileika sína og
sótti sífellt fram á nýjum sviðum.
Skólanám hennar hófst á Kraka-
völlum. Þegar hún 12 ára flutti til
foreldra sinna fór hún í Gagn-
fræðaskóla Siglufjarðar og lauk
þaðan 3ja ára námi og síðasta
árið gekkst hún jafnframt undir
próf við Iðnskóía Siglufjarðar.
Hún lauk gagnfræðaprófi á Ak-
ureyri árið 1945, stúdentsprófi
frá Menntaskólanum í Reykjavík
1948 og síðan fil kand prófi frá
Stokkhólmsháskóla 1957 í
uppeldis- og félagsfræðum, trúar-
bragðasögu og trúsálarfræði.
Árið 1961 lauk hún svo námi í
félagsráðgjöf við sama skóla.
Auk þessa reglubundna náms
sótti hún fjölmörg lengri og
skemmri námskeið - allt frá því
hún á unglingsárum Iærði þýsku í
sumarleyfi hjá Sæmundi. Þannig
aflaði hún sér til dæmis grunn- og
framhaldsmenntunar sem leið-
beinandi starfsfólks og stúdenta á
sínum starfsvettvangi, en stú-
dentum í félagsráðgjöf við Stokk-
hólmsháskóla leiðbeindi hún í
samfleytt 6 ár. Á námskeiðum
jók hún þekkingu sína á ráðgjöf
við barnageðsjúkrahús, um
þjóðfélagið, fjölskylduna, samlíf
og samtalstækni, fjölskyldu-
ráðgjöf, um meðferð og stjórn-
un, um fjölskyldur í upplausn,
um samstarfstækni og starfsanda
á vinnustað ofl. ofl. - m.a. nám-
skeið í líkamsrækt og síðan
leiðbeindi hún samstarfsfólki
sínu á vinnustað í reglubundinni
líkamsþjálfun.
Hún var afbragðs námsmaður
og talaði mörg tungumál önnur
en íslenskuna, sem hún varðveitti
mjög vel. Hún talaði sænsku,
dönsku, ensku, frönsku og þýsku
og síðan bætti hún við sig
spænsku með sérstöku prófi
1976. Hún bætti sífellt við
spænskuna og lokapróf tók hún
árið 1983 eftir sérstaka tveggja
mánaða námsdvöl í Salamanca á
Spáni.
Störf sín utan heimilis hóf Æsa
á sjúkrahúsum í Stokkhólmi,
einkum barnageðsjúkrahúsum,
og þá sem félagsráðgjafi. Árið
1968 réðist hún til P.B.U., en sú
stofnun annast geðvernd barna
og unglinga á stór-Stokkhólms-
svæðinu. Þar vann hún í rúmlega
6 ár sem félagsráðgjafi og sér-
stakur ráðgjafi starfsfólksins og
sinnti m.a. stjórnunarstörfum.
Skjólstæðingar stofnunarinnar
eru börn og unglingar á aldrinum
0-20 ára og fjölskyldur þeirra.
Starfið var að miklu leyti fólgið í
félagslegri aðstoð og félags- og
sálfræðilegri meðferð og stuðn-
ingi við þetta fólk. Margir áttu í
miklum erfiðleikum, bæði geð-
rænum og félagslegum, og stofn-
unin sinnti einnig þeim sem
höfðu ánetjast fíkniefnum og
eiturlyfjum. Á P.B.U. kom
spænskukunnátta Æsu í góðar
þarfir þegar hún vann að málum
innflytjenda frá Suður-Ameríku.
Frá 1978 vann hún við Fræðslu-
skrifstofu Stokkhólmsumdæmis
við þá deild, sem annast velferð
rúmlega fimmtán þúsund kenn-
ara og annars starfsfólks og hefur
eftirlit með vinnuumhverfi
þeirra. Hún var sérstakur starfs-
mannaráðgjafi og leysti starfs-
mannastjórann af um lengri og
skemmri tímabil. Starf hennar
var margbreytilegt. Hún liðsinnti
kennurum og öðru starfsfólki
sem átti í erfiðleikum og leitaði
fyrirbyggjandi lausna á málum
sem oft horfðu til þungra vand-
ræða og jafnvel sjúkravistar. Hún
sýni - og ekki minnst glettni og
gamansemi.”
xxx
Þó álfkonurnar hafi ekki verið
lega, sjálfstæða konu, - dóttur,
systur, móður, ömmu, starfsfé-
laga og vin, sem allar báru með
sér birtu og yl hvar sem þær fóru.
Hlýtt viðmót, lífsgleði og bjart
bros lýsir af minningu Æsu Karls-
dóttur Árdal.
Frænka mín, ég á dýrmæta
minningu um dagana okkar tvo í
apríl sl. Hvað við gátum spjallað!
Umræðuefnin voru mörg, fagleg
og persónuleg. Við ræddum um
nánasta fólkið okkar, ungt sem
aldið, um „gömlu dagana” þína
heima, heimsóknirnar og allar
myndirnar úr Fljótunum, frá
Siglufirði og úr Grímsey. Blóma-
reitirnir í Hvanneyrarhlíð og á
Krakavöllum voru huganum nær.
Þú ætlaðir þér sjálf að eignast
garð í sumar, rækta þar og hlú að
gróðri og viðkvæmum barnssál-
um. Nú munu aðrir ganga um
Æsa Kalsdóttir Árdal, f. 22.05. 1927 - d. 30.05. 1985, var
jarðsett frá Spánga-kirkju 12. júní. Prestur var sr. Inger
Svensson. Sungnir voru sálmarnir: „1 denna Ijuva sommar-
tid” og „Hárlig er jorden”, Gunnar Englund lék á orgel
sonatinu úr „Actus tragicus” eftir J.S. Bach og „Gammal
fábodpsalm” eftir O. Lindberg. Elisabeth Hahn lék á selló
„Sofðu unga ástin mín”, íslenska vögguvísu, og saman léku
þau ,Ave María” eftir F. Schubert. Að athöfn lokinni var
erfidrykkja í samkomusalnum í Kirkju Friðarins.
RFrK.
skipulagði framhaldsnám og
endurmenntun kennara og hafði
umsjón með tilflutningi í störfum
af ýmsum ástæðum og oft að
læknisráði. Við þessi störf reyndi
mjög á samstarf við hina opin-
beru stjórnsýslu og stjórnendur
bæjar- og sveitarfélaga. í verka-
hring Æsu var það einnig að leita
lausna á samstarfserfiðleikum
innan og á milli starfshópa, veita
persónulega ráðgjöf og miðla
upplýsingum til atvinnurekenda,
skólastjórnenda, nýráðinna
kennara og annars starfsfólks.
Samstarfsmaður Æsu, Britt
Söderström, komst þannig að
orði í minningargrein um hana:
„Það er vandmeðfarið og við-
kvæmt verkefni að hjálpa starfs-
fólki aftur til tilgangsríkra starfa
og samkenndar á vinnustað eftir
að það hefur glatað vinnugetu og
jafnvel sjálfstrausti sínu vegna
áfalla í lífinu, sjúkdóma eða
slysa. Til þessa þarf bæði
lífsreynslu og mikla fagþekkingu.
Engin vandamál voru of smá-
vægileg eða of stórvægileg í huga
Æsu Ardal. Hver sem hún mætti
fékk alúð hennar og áhuga til
fulls. Hjá henni varð aldrei
stöðnunar vart né störf hennar
vanabundin. Hugur hennar var
opinn og skildi einstaklinginn í
heild næmum skilningi. Þannig
gat hún á varfærinn hátt hjálpað
öðrum til að ráða við jafnvel erfið
og flókin vandamál.
Við, vinnufélagarnir á
Fræðsluskrifstofunni, minnumst
Æsu Árdal fullrar af lífsorku og
lífsgleði sem veitti öðrum með ör-
læti af jákvæðri lífssýn sinni, víð-
sýnilegar og raddir þeirra ekki
heyranlegar fékk Æsa margar
gjafir í vöggugjöf. Hún lifði lífi
sínu lifandi og dó með hugann
fullan af áætlunum og nýjum hug-
myndum. „Hún dó í fram-
tíðinni,” sagði presturinn, sem
jarðsetti hana í Spánga.
Hún hafði næmt auga fyrir feg-
urðinni, ekki síður í hinu veik-
byggða og smáa en hinu stór-
brotna. Hún unni íslandi og því
sem íslenskt var - fjöllum og ám,
fjallablænum, ilmi fjólunnar,
bláma himinsins, dögginni í gras-
inu, sögum, kvæðum, móður-
málinu og íslenskri menningu.
Væntumþykjuna til Iandsins hef-
ur hún rótfest í börnum sínum
sem eru íslenskir ríkisborgarar
eins og hún var. Æsa hafði áhuga
á hvers kyns listum og var á margt
listamaður sjálf. Hún bæði teikn-
aði og málaði. Hún hafði fagra
söngrödd og söng ekki aðeins í
vinahópi heldur einnig opinber-
lega í útvarpi og sjónvarpi og á
vísnakvöldum með öðrum söngv-
urum.
Æsa bar mjög fyrir brjósti
kröfuna um jafnan rétt allra
manna. Hún var virkur félagi í
Amnesty International og studdi
starfið þar af heilum hug. Hún
mælti sjálf svo fyrir að ef einhver
vildi minnast sín þá léti sá A.I.
njót þess.
Líf slokknar, en þrátt fyrir
djúpa sorg gerist hið ótrúlega að
hringiða lífsins heldur áfram.
Margir eiga bjartar minningar
um Æsu. Sumir um litla, kot-
roskna telpu eða ákveðinn, leit-
andi ungling. Aðrir um yndis-
engi og garða og minnast þín eins
og við Gísli.
Kæru þið í Stokkhólmi, Otr
Karl, Ingalill og litla Embla,
Hulda Dúa og Michael, Æsa
Guðrún og Thomas, Páll og fjöl-
skylda. Við erum mörg hér heima
sem hugsum til ykkar. Sigríður
mín, Sæmundur afi minn, öll
systkinin, aðrir ættingj ar og vinir.
Eg veit að ég mæli fyrir munn
okkar allra þegar ég þakka Æsu
fyrir birtuna og gleðina, sem hún
gaf okkur.
Ragna Freyja Karlsdóttir.
Langt frá þinni feðrafold,
fóstru þinna Ijóða,
ertu nú lagður lágt í mold,
listaskáldið góða.
Mér flaug þetta erindi um Jón-
as Hallgrímsson í hug þegar Æsa,
frænka mín og fóstursystir, lést í
Stokkhólmi 30. maí, og var jarð-
sett þar 12. júní. Æsa var alltaf
íslendingur þó hún dveldi mikinn
hluta ævinnar á erlendri grund.
Æsa kom barn til foreldra
minna og varð litla systir mín,
sem ég hafði aldrei átt. Hún taldi
foreldra mína sem aðra foreldra
sína og kallaði þau mömmu og
pabba. Engin dóttir hefði getað
reynst þeim betur. Þau litu líka á
hana sem dóttur sína. Með þeim
var mjög kært. Pabbi sagði alltaf:
„Æsa mín litla Karlsdóttir”. Við
Æsa og bræður mínir litum líka á
okkur sem systkini.
Lengi hefur Æsa komið í heim-
sókn til íslands á hverju ári. Að-
allega að vitja gamla fólksins. Á
lífi eru nú öldruð móðir hennar
og pabbi á 96. aldursári. Nokkr-
um sinnum hefur hún farið heim
að Krakavöllum, æskuheimili
okkar, og þurft að ganga langa
leið og vaða Flókadalsána. Hún
þráði alltaf Krakavelli, þó að nú.
standi þar ekki steinn yfir steini:
„Landið, fjöllin, lækirnir og áin
eru þó á sínum stað,” sagði hún.
Ég minnist hve hún var glöð eftir
síðustu heimsókn þangað. Hún
hafði fundið búið sitt, þar sem
hún lék sér að hornum, leggjum
og skeljum.
Þegar Æsa var á 4. ári, fór hún
að læra að lesa. Það gerði hún
með því að spyrja um stafi, sem
hún sá, t.d. á ýmsum umbúðum.
Áður en nokkur vissi af var hún
farin að lesa svolítið. En næsta
haust, þegar hún ætlaði að lesa,
kom lesturinn ekki strax. Henni
varð ekki um sel og sagði: „Ég get
ekki lesið.” Það var þó aðeins í
svip. Eins var með reikning:
„Hvar á ég nú að setja plúsuna?”
Þá var hún líka svona ung. Pabbi
var kennari og kom bara heim um
helgar að vetrinum. Það kom því
í minn hlut að segja krökkunum
til meðan ég var heima. Pabbi fór
svo yfir lærdóminn um helgar og
krakkarnir fóru í próf í skólann
að vori. Æsa tók fullnaðarpróf úr
barnaskóla tæpra 12 ára með
góðum einkunnum. Æsa var ein-
staklega lagin í höndum. Hún bjó
margt til heima á Krakavöllum í
föndri og hannyrðum og ýmislegt
af því geymdi hún sem helga
dóma alla ævi.
Nú er Æsa mín horfin úr þess-
um heimi. Ég á bágt með að sætta
mig við, að hún komi ekki til okk-
ar í sumar eins og venjulega. Allt
árið hlökkuðum við til komu
hennar. Það var okkar aðalhátíð.
Við höfðum alltaf bréfasamband.
Síðasta bréfið skrifaði hún mér
15. aprfl. Þegar ég sagði pabba
frá láti Æsu varð honum á orði:
„Hún er búin að afkasta miklu
um dagana, - „margoft tvítugur
meira hefur lifað, svefnugum
segg, er sjötugur hjarði”.”(J.H.)
Æsa hvílir ekki einmana í
óþekktri gröf eins og Jónas Hall-
grímsson. í Stokkhólmi búa
börnin hennar, sem hún unni og
lifði fyrir, og litla sonardóttirin,
sem henni þótti svo undurvænt
um. Missir þeirra og harmur er
mikill. En „minningarnar mætar,
mýkja hverja þraut.” Þannig
verðum við að hugsa og trúa því
að hún lifi áfram í afkomendum
sínum.
Þökk fyrir allt, Æsa mín.
Magna Sæmundsdóttir.
Kveðja til systur
Hve sárt er að geta ei framar
hitt þig og sjá
og skrifa þér nokkrar línur
huga minn að tjá
en nú ertu horfin héðan
því vil ég í hinsta sinn
senda þér þessa kveðju
og friða huga minn.
Gleðin er skin milli skúra
það glöggt ég nú sé og finn
og engin getur sagt fyrir
hvar endar vegurinn
því vil ég nú þakka þœr stundir
er saman við áttum hér
og bið þess að guð þig beri
til himna í örmum sér.
Kveðja frá systur
18 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 25. júní 1985