Þjóðviljinn - 30.07.1985, Blaðsíða 5

Verksmiðjan
Lýsið er verðmæt vara
Nýjar afurðir fæðast á hverju ári. Langlífið lýsinu aðþakka. Ótrúlegir markaðsmöguleikar.
Þriðjungur af heimsframleiðslunni hjá Lýsi hf. Til að standa sig í samkeppni og vinna markaðiþarfað
leggja áherslu á rannsóknastarfsemina. Samstarfvið Háskólann.
Vestur á Grandavcgi starfar
eitt af merkari fyrirtækjum
landsins, Lýsi h/f. Mikill upp-
gangur þess hin síðari ár hefur
einkum komið til vegna þeirrar
áherslu sem forráðamenn hafa
lagt á að stunda rannsóknir á því
hráefni sem til er og vinna að því
að áður óunnið efni verði dýr-
mætari vara og nýta ti) þess þekk-
ingu sem til er í landinu.
Við ræddum við Baldur Hjalta-
son efnaverkfræðing og Lárus
Asgeirsson vélaverkfræðing hjá
Lýsi h/f, en fyrirtækið rekur einn-
ig Lýsi og mjöl í Hafnarfirði og
Hydrol h/f. Við spurðum þá um
aðdragandann að þeirra lýsis-
vinnslu, um þróun sem átt hefur
sér stað í greininni og hvað væri
að gérast í rannsóknum hjá fyrir-
tækinu.
Baldur: „Það er fyrst til að taka
að ísland og Noregur eiga um
90% af allri þorskalýsisfram-
leiðslu. Lýsi h/f á um 60% af hlut
íslands í henni og þar með um
30% af heimsframleiðslu á lýsi,
sem er vitanlega hátt hlutfall mið-
að við stærð fyrirtækisins, en hér
vinna um það bil 30 manns. í
gamla daga neyttu menn lýsis að-
allega vegna A og D vítamína, og
það var einkum D vítamínið sem
sóst var eftir því fáar afurðir
höfðu það. Fyrirtækið var stofn-
að 1937 af Tryggva Ólafssyni og
flutti þá lýsi til Bandaríkjanna.
Um 1950 koma svokölluð
gervivítamín á markaðinn og við
það má segja að lýsið missi ímynd
sína. Fólk fór að borða frekar
gervivítamín í pilluformi. Við
þetta minnkaði markaðurinn
mikið og verðið féll. Það er svo
árið 1979 sem lýsið fær á sig nýja
ímynd. Þá komust danskir vís-
indamenn að því að eskimóar í
Grænlandi höfðu lægri tíðni
hjartasjúkdóma heldur en
eskimóar í Danmörku. Ástæða
þessa hlaut að liggja í ólíkri fæðu
og það kom í ljós að eskimóar í
Grænlandi neyttu meira af fjöl-
ómettuðum fitusýrum. Sérstak-
lega var um að ræða fjölómettaða
fitusýru sem kölluð er EPA sem
er talin lækka kólesterol og blóð-
fitu sem er aftur taliö minnka lík-
ur á hjartasjúkdómum.“
Vaxandi áhugi
„Áhuginn á lýsinu er alltaf að
aukast og markaðir hafa verið að
stækka undanfarið. En það tekur
sinn tíma að vinna upp það sem
glataðist á þessum árum sem ég
gat um. Að auki erum við líka að
glíma við ýmis gamalgróin við-
horf, t.d. um hve lýsið sé vont á
bragðið, lykti illa og þess háttar."
Lárus: „Við teljum að það sé
engin tilviljun að þær þrjár þjóðir
sem hæstu líflíkur hafa í heimin-
um íslendingar, Norðmenn og
Japanir, þær búa allar við sjó og
neyta mikils magns af fiskmeti og
lýsi. Við viljum setja jafnaðar-
merki milli hás meðalaldurs og
þessara staðreynda. Rannsóknir
hafa líka leitt það í ljós að lýsi
hefur lækkandi áhrif á kólesterol
og blóðfitu.“
Baldur: „í framhaldi af niður-
stöðu dönsku vísindamannanna
fór Lýsi h/f út í rannsóknir á þessu
í samvinnu við dr. Sigmund Guð-
bjarnarson prófessor og í fyrra
gerðum við þriggja ára rannsókn-
arsamning við Sigmund og Raun-
vísindastofnun Háskóla Islands.
Megintilgangur rannsóknanna er
að kanna áhrif fjölómettaðra fit-
usýra þorskalýsis á tilraunadýr.
Markmiðið er að þróa eins konar
þorskalýsisþykkni, með EPA og
DHA fitusýrum sem eru í meira
magni en í venjulegu lýsi.“
„Allt bendir til að DHÁ fitu-
sýran hindri hjartatitring, sem er
álitinn algengasti orsakavaldur
skyndidauða hér á landi. Þessi
samningur er sem sagt enn í gildi
og rannsóknirnar í fullum gangi.
Við vonumst jafnvel til að
þorskalýsisþykknin komi á mark-
að með haustinu. Rannsóknar-
stofnun fiskiðnaðarins er með til-
raunaverksmiðju sem við höfum
líka aðgang að. í samvinnu við
Hafrannsóknastofnun og Sig-
mund erum við að rannsaka fitu -
sýrusamsetningu almenn í ís-
lensku sjávarfangi, þ.e. öllum
tegundum fisks í kringum ís-
land.“
„Ástæða þessa samnings má
segja að sé sú stefna okkar að fá
verðmætari vöru úr hráefninu. í
staðinn fyrir að vera í magnfram-
leiðslu, þá reynum við að pakka
lýsinu í smærri einingar og dýr-
mætari. Framleiðendur þorska-
lýsis höfðu og hafa meira eða
minna selt það í tankskipum og í
stórum gámum. Við höfum reynt
að snúa þessu við og árið 1981
voru spilin stokkuð upp. Tækni-
menntað fólk var fengið til starfa
hér og hér vinna t.d. þrír háskóla-
menntaðir tæknimenn sem er
hátt hlutfall, því hér vinna 30
manns eins og fyrr segir. Fyrir-
tækið lagði líka mikið fé í rann-
sóknir og kostaði m.a. rannsókn-
ir dr. Sigmundar og hans fólks.
Okkar skoðun er sú að ef við
eigum að standast samkeppni er-
lendis þá verðum við að sinna
rannsóknarþættinum vel.“
Óhemju þekking
Lárus: „Þó þetta kosti auðvit-
að mikið fé, þá er enginn vafi á
því að þetta skilar sér eftir ákveð-
inn tíma. Á íslandi er til staðar
óhemju þekking og það þarf bara
að beina henni á réttar brautir.
Okkur hefur verið ákaflega vel
tekið bæði af Sigmundi og hans
fólki á Raunvísindastofnun Há-
skólans og hjá Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins. Án sam-
starfs við þessa aðila gætum við
ekki gert það sem við erum að
gera.“
Baldur: „Um leið höfum við
líka hert mjög gæði fram-
leiðslunnar. Við framleiðum nú
eitt besta þorskalýsi sem hægt er
að fá að okkar mati. Það gerum
við með því að hafa algera stjórn
á vinnslunni; allt frá því að ná í
lifrina í verstöð og þangað til
lýsisflaskan er keyrð í kæliborð
verslana. Þannig getum við gæða-
stýrt framleiðslunni mjög ná-
kvæmlega. Aðrir kaupa lýsi sem
er framleitt á mörgum stöðum úti
á landi og vita því aldrei um upp-
hafleg gæði lifrarinnar. Við hins-
vegar flokkum hana niður eftir
gæðum.“
Lárus: „Það má líka nefna það
að við vinnum afurð úr allri lifr-
inni. Úr grútnum framleiðum við
lifrarmjöl, sem m.a. er selt til Tai-
wan til álaræktar og sem gælu-
dýrafóður. Við náum í lifrina um
leið og hún fellur til og nýtum
hana til fulls, Þekking manna á
hráefninu hefur aukist mjög og
eitt af því sem skiptir máli fyrir
gæði vörunnar er að vinna lifrina
sem fyrst.“
Baldur: „Við höfum líka verið
að gera ýmislegt fyrir neytendur,
t.d. boðið upp á ávaxta- og mint-
lýsi. í febrúar í fyrra settum við á
markað Frískamín sem er fjölví-
tamínblanda, algerlega hönnuð
og búin til hér. Þetta er ákveðin
vöruþróun sem er afleiðing af því
að við höfum lagt mikið fé í rann-
sóknir og hert gæðaeftirlit. í ár
settum við svo Magnamín á
markað, sem er bætiefnabelgur
sérstaklega samansettur miðað
við könnun Manneldisráðs á
þörfum íslendinga á vítamínum
og bætiefnum. Við stefnum að
því í haust að koma með nýja út-
gáfu af frískamíninu og erum að
auki með ýmislegt annað í poka-
horninu."
Beinhákarl
Baldur: „Við leitum alltaf að
einhverju spennandi í sambandi
við vöruframleiðslu og beinhá-
karlinn er eitt af því. Fyrir
tveimur árum fórum við að kanna
beinhákarlslýsi og það náði há-
marki í fyrra þegar við komumst
yfir lifur og ugga úr 7 beinhák-
örlum.
í fyrirtækinu hefur safnast á-
kveðin þekking á markaðsmál-
um. Hún leiddi til þess að við höf-
um nýverið flutt út þurrkaða
hákarlsugga til Hong Kong. Þeir
voru boðnir þar upp og eru lík-
lega á borðum Hong Kong búa
þessa stundina, - sennilega í ein-
hverri veislunni, því þetta þykir
bandaríska geimvísindastofnunin, notar fitu
í geimskipog gervihnetti og þannig mætti lengi telja
upp möguleikana.
Lárus með hinn dýra vökva. Mynd Ari.
Þriðjudagur 30. júlí 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5