Þjóðviljinn - 18.10.1985, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Viöskiptabann á Suöur-Afríku
Stundum má sjá það í hægríblöðum hér á
íslandi að lagst er gegn því, beint eða óbeint, að
íslendingar taki þátt í því að beita stjórn Suður-
Afríku refsiaðgerðum, efnahagslegum eða öðr-
um. Það er að vísu sjaldgæft að einhver verði til
þess beinlínis að mæla kynþáttakúgun þar í
landi bót. En menn reyna þá í staðinn að drepa
málinu á dreif með því að segja sem svo: Það er
lítið sem ekkert gagn í efnahagslegum refsiað-
gerðum. Og þar fyrir utan ríkir óréttlæti og kúg-
un í miklu fleiri ríkjum en Suður-Afríku. Geta
menn sannað að stjórnin þar sé verri en ýmsar
aðrar?
Fáránlegur málflutningur það. Það verður
reyndar aldrei nógu oft fram tekið, að ekkert
ranglæti verður réttlætt með því að vísa til þess
að til sé annað ranglæti. Það er líkt því og að
neita að rétta sveltandi fólki í tilteknu landi -
segjum Súdan - hjálparhönd, á þeirr forsendu
að fólk svelti nú víðar en þar. í annan stað skiptir
það miklu máli í hinu suður-afríska dæmi að þar
er um löghelgun kúgunar að ræða, sem nokk-
urn veginn samanlagt samfélag manna hefur
skrifað undir að útrýma skuli. í þriðja lagi er til
þess að taka, að leiðtogar jafnt pólitískra sam-
taka hinna réttlausu eins og ANC, Afríska þjóð-
arráðsins, sem og forystumenn
mannréttindasamtaka eins og UDF (Samein-
uðu lýðræðisfylkingarinnar) og kirkjudeilda
hafa allir beðið umheiminn um aðstoð, sem
kæmi þá fram í því fyrst og fremst að Suður-
Afríka sé beitt refsiaðgerðum. Desmond Tutu
biskup, sem hefur hlotið friðarverðlaun Nóbels
fyrir mannréttindabaráttu sem hafnar ofbeldi,
hann telur að efnahagslegar þvinganir skipti
mestu til að þvinga stjórnvöld í Suður-Afríku til
samninga. Hann telur líka, að ef það takist ekki
sé meiriháttar blóðbað óumflýjanlegt.
Vesturveldin, ekki síst Bandaríkin, geta held-
ur ekki látið sem þeim komi málið ekki við.
Stjórn Suður-Afríku hefur áður átt við harða
andspyrnu að stríða heima fyrir, til dæmis á
árunum 1960 og 1976. ( bæði skipti hjálpuðu
bandarískir og evrópskir bankar og stórfyrirtæki
henni úr klípunni með lánum og fjárfestingum.
Þau gerðu þetta í gróðavon náttúrlega - árið
1972 segir þekkt bandarískt tímarit, að Suður-
Afríka hafi alltaf verið „gullnáma" fyrir bisness-
menn, „eitt af þessum sjaldgæfu og hressandi
löndum þar sem ábati er mikill og vandamál fá“.
Sama tímarit minnti í leiðinni á hið ódýra vinnu-
afl réttlausra blökkumanna sem gerir landið að
„gullnámu".
Valdamenn í Suður-Afríku vita líka ósköp vel
hvaða þýðingu þessi viðskipti og fjárfestingar
hafa. Vorster, fyrrum forsætisráðherra Apart-
heidstjórnarinnar, hefur sagt að „hver við-
skiptasamningur, sérhvert lán, hver ný fjárfest-
ing er enn einn múrsteinn í okkar tilveruvegg".
Og hörkuleg viðbrögð stjórnvalda þar syðra við
þeim næsta takmörkuðu refsiaðgerðum, sem af
stað eru farnar, segja og sína sögu af því, að
aðgerðir af þessu tagi skipta máli og það ekki
litlu.
Á þetta er nú minnt þegar ágætar gestur frá
ANC, Afríska þjóðarráðinu, gistir ísland og hvet-
ur til þess að við gerumst aðilar að viðskiptaL
banni, sem er einnig mjög til umræðu þessa
daga á öðrum Norðurlöndum. Og svo til að
minna á afdráttarlausa fordæmingu Dagsbrún-
armanna á aðskilnaðarstefnu hvíta minnihlut-
ans í Suður-Afríku á fundi í fyrradag. Og Dags-
brúnarmenn sögðu fleira. Fundur þeirra skoraði
„á rétta aðila að þeir gangist fyrir stöðvun á
innflutningi á suður-afrískum vörum til landsins.
Verði ekki gerðar til þess ráðstafanir fljótlega
beinir fundurinn þeim tilmælum til stjórnar
Dagsbrúnar að hún samþykki innflutnings- og
afgreiðslubann á suður-afrískar vörur í Reykja-
víkurhöfn".
Dagsbrúnarmenn hafa svarað fyrir sig og er
það vel. Nú eru aðrir spurðir: hvort er ekki eftir
yðar hlutur?
-ÁB
KLIPPT OG SKORIÐ
Seint á ferð
Það er alltaf jafn merkilegt
hvað við íslendingar erum seinir
að taka við okkur. Þetta gildir
jafnt um nýjungar í atvinnulífi
sem viðhorf í stjórnmálum.
Tökum fiskeldið: fyrir eitthvað
tuttugu árum vorum við ekki á
ósvipuðu róli og Norðmenn,
áhugi á þessari nýju grein lá í
landi beggja megin hafs og menn
röfluðu sig hása um nauðsyn þess
að styrkja blessað fiskeldið.
Munurinn var sá, að frændur
vorir Norðmenn brettu upp erm-
ar og tóku til óspilltra málanna.
Stjórnmálamennirnir sáu til þess
að fiskeldi fékk réttan stuðning
og í dag fá þeir næstum því jafn
margar krónur fyrir laxeldið sitt
og þeir fá fyrir allan þorskinn.
Okkar megin hafsins héldu
menn hins vegar áfram að tala og
tala, en verkin létu á sér standa.
Það er ekki fyrr en fyrst núna sem
eitthvað er að gerast í fiskeldi, en
það verður þó áð segjast að fyrir-
greiðsla hins opinbera er sorglega
h'til og skilningur margra enn
minni.
Jón bóndi
Skýrasta dæmið um eintrján-
ingsháttinn var fréttin sem við
sögðum hér í Þjóðviljanum af
Jóni Helgasyni landbúnðarráð-
herra. En hann „skilur“ þarfir
fiskeldis á íslandi svo vel, að ekki
fengust úr ráðuneyti hans pening-
ar til að setja í stand kjallarann
undir rannsóknastofunni að
Keldum, þar sem átti að kanna
ástand eldisfiska, til að geta gefið
vottorð um sjúkdóma-ástand.
Fyrir bragðið var ekki hægt að
fullgera sölusamninga, sem þó
voru mikils virði, því það var ekki
hægt að fá vottorð um að enginn
sjúkdómur væri í stofninum. Hið
annars ágæta og vel menntaða
starfsfólk stofnunarinnar gat ein-
ungis gefið vottorð um að selj-
andinn hefði beðið um sjúkdóm-
avottorð!
Únýtur
elexír
Sama er uppi um frjálshyggj-
una. Hér á landi veður kutalið
frjálshyggjunnar uppi í Sjálfstæð-
isflokknum, og er búið að ná á
honum undirtökum. „Skera,
skera“ er viðkvæðið, og eftir
frægt SUS-þing á Akureyri fyrir
skömmu er greinilegt að kné skal
kviði fylgja. Það á að brjóta upp
menntakerfið og koma á fót
einkaskólum, það á að láta
heilsugæsluna í hendur einka-
rekstursmönnum og trygginga-
kerfinu á helst að fleygja út í
hafsauga einsog það leggur sig.
Þorsteinn Pálsson, sem lengi
hefur verið oddviti frjálshyggju-
liðsins, er orðinn fjármálaráð-
herra til að tryggja nú ábyggilega
að það verði rækilegur niður-
skurður, og Ragnhildur Helga-
dóttir, önnur frjálshyggjufrauk-
an, er komin með heilbrigðismál-
in. Samhliða eru barðar stríðs-
bumbur og engin dul dregin á að
niðurskurðurinn er fyrirhugaður.
Allt er þetta auðvitað undir
merki frjálshyggjunnar, sem
unga fólkið og frjálshyggjuupp-
Milton Friedman afskrifaður erlendis
arnir í Sjálfstæðisflokknum líta á
sem eins konar Kínalífselexír.
Gengisfall
frjálshyggju
En þetta fólk fylgist ekki með.
Það veit ekki hvað er að gerast úti
í hinum stóra heimi. Þar eru allir
menn með vit í kolli sem óðast að
kasta frj álshyggj uhamnum, rétt
einsog þegar gömlu hipparnir
klipptu af sér lokkarna og
skeggtægjurnar. Frjálshyggjan er
nefnilega búin að vera. Þetta
kemur ágætlega fram í grein í
Newsweek sem birtist síðla sept-
ember. Þar er rakið hvernig
Sverrir Hermannsson kom engu í
verk
frjálshyggjan skaust með undra
skjótum hraða upp á stjörnuhim-
in stjórnmálanna og varð nánast
ráðandi afl í bæði Bretlandi og
Bandankjunum. Nú er hins veg-
ar annar óður kveðinn, að sögn
Newsweek, sem hefur eftir Jerry
L. Jordan frjálshyggjupostula
sem var áður yfirmaður efna-
hagsráðgjafa Ronna Reagan:
„Við erum dálítið einmana þessa
dagana.“
Það er að vonum. Meðal þeirra
sem eru búnir að afskrifa frjáls-
hyggjuna telur Newsweek upp
Viðskiptaráð Bandaríkjanna,
fjármálaheiminn í Wall Street,
bandaríska þingið og fjölda
mikilvægra efnahagsráðgjafa.
Eða einsog Arnold X. Mo-
skowitz, þekktur hagfræðingur
sagði um frjálshyggjupáfana:
,4>eir fengu lykilinn að kóngs-
ríkinu og brutu hann“.
Sverrir órór
Enginn ráðherra var stóla-
skiptunum jafn feginn og Sverrir
Hermannsson. Eftir öll stóru
orðin og allar digurbarkalegu
yfirlýsingarnar um hversu dug-
legur hann yrði að selja umfram-
orkuna blasir það við, að ekkert
hefur gerst í iðnaðarráðuneytinu
í hans tíð í þeim efnum. Alls ekki
neitt.
Pólitískt var Sverri tæpast stætt
á áframhaldandi veru í sínu
gamla ráðuneyti, því eftir allt
kjaftbrúkið varð hann að sýna
einhvern árangur. En bæði hann
og Birgir ísleifur oddviti stóriðj-
unefndar eru búnir að fara ver-
öldina á enda, og finna hvergi
nokkra söluvon. Meira að segja
Ríó Tinto Zinc, auðhringurinn
sem Sverrir hafði hvað hæst um
að myndi tilkippilegur í stóriðju
hér á landi er um þessar mundir
að svíkja vin sinn.
Sverrir er búinn að vera í iðn-
aðaráðuneytinu í rösk tvö ár án
þess að standa við eitt eða neitt af
því sem hann lofaði. Þess vegna
var hann orðin órór og þess vegna
tók hann ráðherraskiptunum feg-
ins hendi.
Með tilliti til fyrri afskipta hans
af menntamálum vona nú flestir
skólamenn að guð gefi hann verði
jafn verkalítill í menntamála-
ráðuneytinu og hann var í iðnað-
arráðuneytinu.
-OS
DJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergman, össur Skarphóöinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Biaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Garðar
Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Víðir Sigurðsson, Þór-
unn Sigurðardóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Simvarsla: Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmæður: Agústa Þórisdóttir, Ölöf Húnfjörð.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Utbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson,
Olga Clausen.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sTmi 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 35 kr.
Sunnudagsblað: 40 kr.
Áskrift á mánuði: 400 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. október 1985