Þjóðviljinn - 19.01.1986, Page 16

Sómanns
/
Það er eitthvað
heillandi
við sjómennskuna
- Þaö væri náttúrlega of mikiö
sagt aö ég sé fæddur á sjón-
um. Hinsvegar má meö
nokkrum rétti segja aö ég hafi,
öðrum þræöi, verið alinn þar
uþþ og á sjónum hefi ég eytt
mestum hluta ævi minnar,
eða úrtökulítið frá því 1928 og
fram á þennan dag. En fædd-
ur er ég nú á þurru landi, nán-
ar tiltekið í Rana í Hvammi í
Dýrafirði 18. nóv. 1913. Þetta
kot, Rani, er skammt frá Þing-
eyri. Þar bjuggu foreldrar mín-
ir þetta ár en fluttust svo ári
seinna í Skúr á Þingeyri.
Þannig hófst rabb okkar Valdi-
mars Guðmundssonar, neta-
gerðarmanns á togaranum Hjör-
leifi einn skammdegismorgun kl.
9 nú fyrir nokkru. Þá var Valdim-
ar búinn að bregða sér í Vestur-
bæjarsundlaugina og við byrjuð-
um okkar samveru með því, að fá
okkur kaffisopa í eldhúsinu á
Bárugötu 16.
- Foreldrar mínir voru Guð-
mundur Bjarni Jónsson frá Aðal-
bóli í Lokinhamradal í Arnarfirði
og kona hans, Helga Jóna Jóns-
dóttir frá Hrauni á Ingjaldssandi.
Við vorum 10 systkinin svo það
var nú þröng á þingi í litla
skúrnum, sem ekki var nema eitt
herbergi og eldhús. í herberginu
voru þrjú rúm og vagga og þarna
urðum við öll að sofa, 12 manns.
Við vorum drifin út strax á
morgnana og drösluðum úti allan
daginn. Auðvitað stafaði okkur
hætta af sjónum, eins og öðrum
krökkum þarna, en við pössuð-
um hvert annað.
Forðaði okkur frá
tœringunni?
- Var ekki erfitt að sjá svona
stóru heimili farborða?
- Jú, það getur nú varla hafa
farið hjá því. En kröfurnar voru
nú ekki miklar. Það var látið
Togarinn Surprice frá Hafnarfirði.
Eigandi hans var Einar Þorgilsson.
Surprice var 313 brúttólestir og vélar-
aflið 600 hestöfl. Á honum hóf Vald-
imar feril sinn sem togarasjómaður
haustið 1940.
nægja að hafa nokkurnveginn í
sig og á. Við höfðum 14 eða 15
kindur. Móðir mín færði frá 5 ám
að sumrinu, og lét okkur svo
drekka sauðamjólkina. Við vor-
um ekki há í loftinu þegar við
vorum látin fara að smala ánum á
kvöldin en þær voru hýstar að
nóttunni. En þær rásuðu mikið,
ýmist inn í Hvammshlíð eða
Brekkudal. Og ef við fundum
þær ekki kom mamma á vett-
vang. Og svo sat móðuramma
mín, Soffía Eiríksdóttir frá
Hrauni, á rúminu sínu og vann á
okkur fatnaðinn úr ullinni.
Við höfðum dálítinn kartöflu-
garð sjávarmegin við skúrinn. f
honum vann mamma á nóttunni.
Uppskeran var það góð að hún
náði saman hjá okkur yfir árið.
Hlaðin kjallarahola var undir
eldhúsgólfinu og þar voru kart-
öflurnar geymdar. Frostavetur-
inn 1918 frusu og eyðilögðust
kartöflur hjá öllum þarna nema
sr. Þórði og okkur. Svona góð var
þessi geymsla.
Og svo var það sjórinn. Pabbi
stundaði lengstaf sjóinn í tæp 30
ár, ýmist stýrimaður eða háseti.
Fyrst á árabátum, svo á segl-
skipum og loks á vélbátum eftir
að þeir komu. Hann lagði líka
hrognkelsanet alltaf þegar hægt
var að koma þeim í sjó. Oft var
hægt að renna færi í fjörðinn og fá
fisk í soðið, hann gekk svo nærri
landi á þessum árum. Og svo var
það þá kræklingurinn ef ekki var
annað. Ég held að þetta viður-
væri hafi átt megin þáttinn í því
að tæringin kom aldrei til okkar.
Skinnbrókin
var við vöxt
Þegar við krakkarnir stækkuð-
um var farið að lána okkur út í
sveit. Ég fór t.d. 7 ára gamall að
Lokinhömrum og var þar í 5 ár.
Ömmusystir mín, Guðný Guð-
mundsdóttir og maður hennar,
Guðbjartur Jónsson, bjuggu þar
þá ásamt fóstursyni sínum,
Guðmundi Guðbrandssyni.
Hann kenndi mér að vetrinum.
Þarna smalaði ég kvíaánum að
sumrinu.
Ég fékk að fara einu sinni á ári
til Þingeyrar, þegar farið var með
fjárrekstur eftir seinni göngur.
Lagt var af stað kl. 8 að morgni og
komið til Þingeyrar um kvöld-
matarleytið. Þá færði ég mömmu
smalalambið, sem svo var kallað
og lagði dilkinn, sem mér hafði
áskotnast inn í reikning.
Það mun hafa verið 1923 sem
gamli maðurinn tók mig með sér
á sjóinn til þess að vitja um net.
Frænka átti auðvitað enga
skinnbrók, sem passaði svona
sjómanni og því var ég klæddur í
brók af fóstursyninum. Hún var
náttúrlega vel við vöxt, náði mér
upp undir hendur. Er við komum
úr róðrinum stökk ég fyrir borð,
hef líklega ætlað að hjálpa til við
að setja bátinn. En vegna þess
hve mikið loft var í brókinni flaut
ég upp, aftur fyrir bátinn og upp
með honum hinum megin.
Guðbjartur dó árið 1926. Þá
brá ekkjan búi og flutti til sonar
síns að Laugabóli í Arnarfirði.
Gamli maðurinn hafði lagt svo
fyrir, að ég færi heim til foreldra
minna að honum önduðum.
Er ég kom aftur til Þingeyrar
fékk ég vinnu í fiski hjá Natanael
Mósessyni. Væri þurrkur var
byrjað að breiða fiskinn kl. 7 að
morgninum og sti
að til kl. 9 á kvö
vegar ekki þurrt |
vaskið frá kl. 7 ai
að kvöldi. Þá vai
að borða og svo
um grásleppunel
minn og fermir
mundur Jónssoi
mér um netin. í
virkjameistari hí
fjölhæfur maður.
Sumai
heysk
Fólk lifði þ;
mest af sjónum t
að allar fjölskyld
átt eitthvað af
vegar var heysk;
fyrir. Hann vai
annað. Þá tókus
an mánuð og sin
heyskapnum þa
var að fá slægjui
heyið svo flutt h<
því hvorki voru
Auðvitað var ]
nokkuð erfiður <
einskonar suma:
sem völ var á.
Lítil kol voru
unum og aldrei þ
þyrfti árlega að t
var eldað við m<
inn upp á vorii
heim á skektun
íma á laugardag
- Ég tók eftir
að fóstursonur
hamrahjóna heft
það eina námið
-Nei, égvare
skóla á Þingeyr
mörkunum að éj
því mig vantaði
að ég mætti það.
mér þótti þetta n
upi skeyti og un<
Sr. Þórður skild
16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN