Þjóðviljinn - 25.01.1986, Page 4

LEIÐARI
Dagsbmn vakir og berst
Á nöprum haustdögum ársins 1905 ornuðu
íslenskir erfiðismenn sér við hugmyndir um að
stofna með sér félag, sem gæti orðið að öflugu
tæki í baráttunni fyrir bættum kjörum fjölmargra
sársnauðra verkamannafjölskyldna. 36 manna
harðsnúið lið kom saman til fundar í pakkhúsi
Jóns Magnússonar frá Skuld og samþykkti að
leita hófanna hjá öðrum verkamönnum um
stofnun félagsins. Þann 26. janúar 1906 var svo
haldinn stofnfundur Dagsbrúnar, þess félags
sem síðan hefur lengstum runnið í fararbroddi
fyrir íslenskri verkalýðshreyfingu. Þann dag
höfðu 384 reykvískir daglaunamenn ritað nöfn
sín undir svohljóðandi stofnskrá:
„Vjer, sem ritum nöfn vor hjer undir, ákveðum
hjer með að stofna fjelag með oss, er vjer nefn-
um „Verkamannafjelagið Dagsbrún".
Mark og mið þessa fjelags vors á að vera:
1. Að styrkja og efla hag og atvinnu fjelags-
manna.
2. Að koma á betra skipulagi, að því er alla
daglaunavinnu snertir.
3. Að takmarka vinnu á öllum sunnu- og helgi-
dögum.
4. Að auka menningu og bróðurlegan samhug
innan fjelagsins.
5. Að styrkja þá fjelagsmenn eftir megni, sem
verða fyrir slysum eða öðrum óhöppum."
Hér birtast þau meginatriði sem síðan hafa
runnið einsog rauður þráður gegnum allt starf
og sögu Dagsbrúnar: viljinn til að verja félaga
sína sem lenda í kröggum, viljinn til að berjast af
einurð fyrir bættum kjörum, og síðast en ekki
síst sú menningarlega reisn sem hefur fylgt
Dagsbrún gegnum tímann. í dag áfélagið þann-
ig stórmerkt bókasafn, og úr röðum Dagsbrúnar
hafa jafnframt komið menn sem hafa ritað bók-
menntaperlur einsog stílsnillingurinn Tryggvi
Emilsson.
Frá 1906 hefur Dagsbrún óslitið verið í frem-
stu víglínu verkalýðsbaráttu á íslandi. í sögu
hennar hefur einatt reynt á þolrif hins íslenska
erfiðismanns, og það er síst ofmælt að glæst-
ustu sigrar hreyfingarinnar hafa unnist með at-
fylgi Dagsbrúnar.
Það er hægt að nefna fjölmörg atriði sem
Dagsbrún hefur náð fram, ýmist fyrir eigin at-
orku eða í samstilltu átaki með öðrum hlutum
verkalýðshreyfingarinnar: almennar slysa-
tryggingar og ellitryggingar náðust fram 1925,
lög um verkamannabústaði voru sett 1929, al-
mannatryggingar fengust í gegn 1929-1930, al-
þýðutryggingar 1932-1935, Vinnulöggjöfin
1938, Orlofslögin 1942-1943, atvinnuleysis-
tryggingar 1956 og fleira mætti telja.
Varnarsigrar verkalýðshreyfingarinnar eru
sömuleiðis margir og mikilvægir. Dagsbrún
barðist til dæmis gegn hugmyndum um varalög-
reglu 1925, og ríkislögreglu 1933, sem greini-
lega átti að beita gegn verkafólki í átökum.
Verkalýðshreyfingin öll tók einnig hart á móti
hugmyndunum um íslenskan her sem komu
upp að loknu ströngu verkfalli 1952.
I sögu sinni hefur Dagsbrún háð mörg, erfið
og oftlega sigursæl verkföll. Fyrir verkalýð og
verkalýðsforystu líðandi stundar er hollt að
minnast fórnarlundarinnar, samstöðunnar en
þó ekki síst kjarksins sem birtist svo Ijóslega í
sögu félagsins. Fyrsta verkfallið háði félagið
1913 og vann frækinn sigur að lokinni sex vikna
Ó-ÁUT
baráttu. Það má minna á skæruverkföllin 1942,
og þá baráttuaðferð ættu verkalýðsforingjar nú-
tímans að gaumgæfa, ekki síst með tilliti til kom-
andi kjarasamninga. Eitt harðvítugasta verkfall
aldarinnar var jólaverkfallið 1952, og árið 1955
lagði Dagsbrún enn í gífurlega erfitt verkfall,
sem stóð í sex vikur. í þeirri orrahríð var Revkja-
vík á barmi borgarastyrjaldar, Dagsbrúnar-
menn lokuðu aðflutningsleiðum að borginni og
beittu afli sínu af dirfsku og einurð.
Hefð og saga skipta gífurlegu máli. Baráttu-
hefðin sem ríkir í verkamannafélaginu Dags-
brún er einn dýrmætasti arfur verkalýshreyfing-
arinnar í dag. Hann verður að nota rétt. Það þarf
að brýna baráttuþrek verkalýðshreyfingarinnar,
og foringjarnir verða að vera reiðubúnir að nota
þann óbilandi kraft sem býr í samstilltu átaki
hennar. Saga Dagsbrúnar er einmitt lýsandi
dæmi um að skörp forysta og traustar raðir
félaganna lyfta í sameiningu grettistökum í bar-
áttunni. Það er hárrétt sem formaður Dagsbrún-
ar Guðmundur J. Guðmundsson segir í sér-
stöku Dagsbrúnarblaði Þjóðviljans í dag, að
Dagsbrúnarmenn hafa breytt þessu þjóðfélagi.
Dagsbrún hefur enn þýðingarmiklu hlutverki
að gegna. Einsog sagnfræðingur Dagsbrúnar,
Þorleifur Friðriksson, segir í merkri grein í Þjóð-
viljanum í dag:
„í þjóðfélagi hins frjálsa framtaks þar sem
stormsveitir frjálshyggjunnar æða fram tíðkast
það að fyrir hverja krónu sem stritandi alþýða
vinnur sér inn, taka þeir sem njóta hins óhefta
frelsis tvær í staðinn. Á meðan verður Dags-
brún að vaka og berjast".
Þjóðviljinn óskar samherjum sínum í Dags-
brún til hamingju með afmælið. -ÖS
SONURÍNN MÍNN
ÆLDl 'ffÍR t>tóÁR
SÆTAR/VWR jDÓrriR
MÍN KVeÍKn ELD
1 DAGBLADi 06
HVERNÍ6 VÆRt Aí>
IMKA HURDlNNi'?
diodviuinn
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Álfheiður Ingadóttir, Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjör-
leifsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason,
Sigurdór Sigurdórsson, Víðir Sigurösson (íþróttir), Þórunn Sigurðar-
dóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 25. janúar 1986