Þjóðviljinn - 08.03.1986, Blaðsíða 5

Konur og kjörin 8. mars
Á fundi Verslunarmannafélags
Reykjavíkur um samningana á
dögunum greiddu 12 manns at-
kvæði gegn samþykki þeirra, þar-
af 10 konur. Kona sem var á
fundinum, sagði eftir á, að at-
kvæðagreiðslan hafi endurspegl-
að stöðu kvenna á vinnumarkað-
inum. Karlarnir samþykktu
samningana af því að þeir fengju
hvort er ekki laun eftir þeim, - en
konurnar væru margar hverjar
dæmdar til að fá laun eftir samn-
ingsbundnum töxtum, sem eng-
inn gæti lifað af.
Þessi þróun á síðustu árum hef-
ur skapað gífurlega mismunun og
óréttlæti, sem ekkert virðist eiga
að gera neitt við. Það er hins veg-
ar athyglisvert, að innan BSRB
hefur þessa óréttlætis ekki gætt í
neinum viðlíka mæli og á al-
mennum „frjálsum“ markaði.
Launaskriðið hófst með
leiftursókn ríkisstjórnarinnar
1983, sem síðan hefur staðið yfir,
- og lýsir sér í stuttu máli þannig,
að eftir að verðtrygging launa var
afnumin með lögum, hrapaði
kaupmáttur taxtakaups um tæp-
lega 30%, - og situr þar við enn.
Þar með var opnað fyrir launa-
skrið á almennum vinnumarkaði
í ríkari mæli en áður þekktist. Á
þessu ári er gert ráð fyrir 3-4%
launaskriði samkvæmt spá Þjóð-
hagsstofnunar, þó aukning taxta-
kaupmáttur verði 0 miðað við
síðasta ár.
20 sinnum
minna launaskrið
f samanburði sem gerður var
fyrir Þjóðviljann á launum karla
og kvenna innan ASÍ á þriðja
ársfjórðungi áranna 1984 og 1985
kom í ljós, að launaskriðið var
0.2% hjá konum en 4% hjá
körlum eða 20 sinnum minna hjá
konum.
í rauninni er sama hvert litið,
reglan er sú, að konur hafi farið
verr út úr laununum en karlarnir.
Þetta á að sjálfsögðu einnig við
um taxtana almennt. Kvenna-
störf svokölluð eru mun verr
borguð en karlastörfin á al-
mennum vinnumarkaði.
Vinnuþrælkun
Kjaraskerðingunni 1983 mætti
launafólk með því að leggja á sig
meiri vinnu. Vinnutíminn á ís-
landi er með því lengsta sem
þekkist í heiminum og hvergi í
svokölluðum siðvæddum löndum
þekkist önnur eins vinnuþrælk-
un.
Verkakonur unnu nær því 46
stundir á viku á þriðja ársfjórð-
ungi síðasta árs og hjá öðrum
hópum kemur í ljós að þeir hópar
sem lent hafa illa útúr launaskrið-
inu mæta því glögglega með
aukinni yfirvinnu. Konur við af-
greiðslustörf skorti ríflega 3%
upp á að ná áætlaðri taxtahækkun
á þessum áðurnefnda ársfjórð-
ungi, en á síðasta ári unnu þær að
meðaltali 2 klukkustundum
lengur en á árinu 1984.
En svona tölfræði segir hvergi
alla sögu. Fjöldi fólks af báðum
kynjum mætir kaupmáttarrýrn-
uninni með því að fá sér svarta
vinnu aukalega, vinnu sem hvergi
kemur fram. Og þannig nást
stundum endar saman. Þessi
aukavinna er ekki viðurkennd
fremur en vinna á heimilinum,
sem í okkar karlrembuþjóðfélagi
er mestan part á herðum kvenna.
Sjálfsvörnin
Það er athyglisvert að í ályktun
og málflutningi þeirra hópa sem
bundist hafa samtökum um rétt-
indamál sín, svosem samtök
kvenna á vinnumarkaði og hús-
næðishreyfingin, er sérstök
áhersla á afnám vinnuþralkunar.
En að öðru leyti er áhersla á að
uppræta þetta þjóðfélagsmein
ekki áberandi, til dæmis á al-
þingi.
Það er athyglivert, að eftir að
verðbætur voru teknar af launun-
um 1983 og launaskriðið hófst,
fyrir alvöru, þá var afturför í
launamálum kvenna. Þær misstu
af launaskriðinu í þeim mæli sem
karlar fengu það.
í umræðum meðal kvenna gæt-
ir nokkurs vonsleysis vegna
þessa, - og nýgerðir samningar
voru ekki til að draga úr því. Þær
spyrja sem svo: ef ekki er hægt að
ná leiðréttingum í gegnum verka-
lýðshreyfingu við samningaborð-
ið og á alþingi - hvað er þá hægt
að gera?
Samtök kvenna á vinnumark-
aði voruu stofnuð 1984 beinlínis
vegna þessarar þróunar. Þessi
samtök telja eitthvað á 6. hundr-
að kvenna og hafa haldið uppi
merkilegu upplýsinga- og
fræðslustarfi síðustu tvö árin.
Þessi samtök hafa haldið nám-
skeið í félagsmálastörfum, þau
hafa haldið fundi og gefið út
ályktanir. Þann 11. janúar var til
dæmis haldinn um 200 manna
fundur á Hótel Borg um launa-
málin, þarsem sérstaklega var
fjallað um atvinnumálin hjá kon-
um sem vinna hjá Granda. Það er
full ástæða til að hlusta á viðhorf
samtaka kvenna, þeirra kvenna
sem nota hverja frístund til starfa
í launabaráttunni.
Konur segja mér, að þrásinnis
hafi sú staða komið upp að und-
anförnu að þær ræddu sín á milli
um möguleika til að komast útúr
kynjakúguninni í launamálum
með róttækum aðgerðum. Þar
hefur til dæmis verið rætt um að
verkalýsðfélög skipuð konum og
aðrar konur í blönduðum verka-
lýðsfélögum drægi sig útúr heild-
arsamtökunum og stofnuðu ný.
Þær segja að líta megi á þetta sem
eina ástæðuna fyrir því, að kenn-
arar gengju útúr BSRB. Von-
leysi. Kannski best að við stofn-
uðum nýja verkalýðshreyfingu,
sagði einn viðmælenda minna.
Prívatmál
Allir eru sammála um að laun
séu allof lág í landinu, nema ein-
hverjir kverúlantar. Eftir þriggja
ára fórnartíð launafólks, árásir á
launin, samstöðuna og velferðina
er það einfaldlega orðið algengt
ef ekki regla á almennum vinn-
umarkaði að um launin er samið
„prívat". Taxtarnir eru til mála-
mynda til að geta m.a. haldið
ódýru vinnuafli ennþá ódýrara,
haídið því niðri og þá verða kon-
urnar einkanlega illa úti. En þær
verða auðvitað líka að taka þátt í
sérgæskuþjóðfélaginu, og gera
einkasamninga um kaup og kjör.
Hvaða máli skiptir það fyrir karla
sem hvort eð er semjaprívat um
laun sín, hvort samningar eru
góðir eða slæmir?
Mér er sögð sú saga af ungri
stúlku austan af landi, sem hafði
unnið við verslun í þrjú ár, að hún
hefði farið í atvinnuleit. Erlendis
hefði stúlkan farið til verkalýðs-
félagsins til að kanna laun sín og
réttindi, en hér er ekki eftir
neinum slíkum taxta að fara. Það
fer nánast enginn eftir þeim,
enda eru þeir svo ótrúlega lágir.
Stúlkan fór í nokkrar stórverslan-
ir. Hún fékk til dæmis tilboð um
tæplega 30 þúsund krónur á mán-
uði við verslunarstörf gegn því að
laununum yrði haldið sem „al-
geru trúnaðarmáli“ innan fyrir-
tækisins.
Stelpan vildi hins vegar kynn-
ast meira skrifstofustörfum en
hvíla sig á afgreiðslustörfum og
leitaði lengur. Henni var sagt á
öllum ráðgjafarþjónustum, að
það sem máli skipti væri
reynslan. Hennar væri best að
afla sér hjá ríkinu, og vinna þar í
dálítinn tíma, - og fara svo á hinn
frjálsa markað. Þannig þjálfaði
ríkið vinnuafl fyrir markaðinn.
Stelpan gerði þetta, þótt launin
fyrir dagvinnuna væru afskaplega
léleg, ber taxti, - en það væri
hægt að vinna upp með 90 yfir-
vinnutímum á rnánuði og komast
uppí sæmilegt mánaðarkaup,
sagði hinn nýi yfirmaður hennar.
Barbarí.
8. mars
Það eru launamálin sem eru í
brennideplinum 8. mars í dag,
baráttudegi kvenna. Nokkur
samtök: kvennafylking Alþýðu-
bandalagsins, Samtök kvenna á
vinnumarkaði, MFÍK og
Kvennaframboðið hafa efnt til
göngu klukkan hálf tvö niðrivið
Hljómskála og skálma þaðan í
Hlaðvarpann á fund klukkan tvö.
Á veggspjaldi frá samtökum
kvenna á vinnumarkaði er minnt
á að í desember næstkomandi
hafi ófaglærð verkakona 19.383
krónur í mánaðarlaun, - en má
eiga von á „fátækrabótum" sem
svara til 600 króna á mánuði til
viðbótar. Og fóstra verður með í
desember 27.155 krónur Haun á
mánuði. Hún á von á 400 krónum
á mánuði í „fátækrabætur“.
Myndir þú lesandi góður treysta
þér til að framfleyta fjölskyldu á
slíkum launum?
Óskar Guðmundsson
Laugardagur 8. mars 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5