Þjóðviljinn - 08.03.1986, Side 8

MENNING
Rómantískur strengur
Sýning Gísla Sigurðssonar að Kjarvalsstöðum
Ýmsir hafa kvartað undan því
að lítið sé orðið um stórar einka-
sýningar í seinni tíð. Flestir lista-
menn láti sér nægja að sýna fáein
verk í einu og haldi þ.a.l. sýning-
ar miklu örar. Eflaust er þetta
rétt að sumu leyti, en þar hefur
einnig ráðið sú staðreynd að sýn-
ingarsalir hafa minnkað frá því
Bjarni t>órarinsson heldur um
þessar mundir einkasýningu í Ný-
listasafninu við Vatnsstíg. Hann
sýnir þar 23 málverk unnin á síð-
astliðnum þremur árum. Margar
þessara mynda hefur Bjarni sýnt
áður, bæði á sýningu sinni í Gall-
eríi Borg og einnig á gangi skrif-
stofuhúsnæðis nokkurs við
Ármúlann, sem kallast Gallerí
Einiberjarunn.
Einnig hefur Bjarni sýnt
stærstu mynd sýningarinnar oftar
en eínu sinni, en það er verkið
„Teikn“, frábær mynd sem dreg-
ur saman flest það sem einkennir
stfl og inntak mynda hans.
„Teikn“ gefur mönnum aðgang
að hugarheimi Bjarna þar sem
blandast goðsagnir og voveiflegir
spádómar um aðsteðjandi ógn.
Völvurnar eru þrjár og spár
þeirra eru eldglæringar sem stíga
til himsins. Við stöndum and-
spænis ragnarökkri, teygð milli
kjarnorkurisanna eins og smæl-
ingjar í tröllahöndum.
Málverk Bjarna minna sum
hver á miðaldalýsingar. Þau feta
einhvern milliveg milli penna-
teikninga og málverks. Þar sem
litanotkun hans er óvenjuleg;
sem áður var. Vera má að þar
ráði áhrif frá erlendum sýningar-
sölum, en gallerí úti í heimi eru
gjarnan litlar kompur þar sem fá
verk komast fyrir.
Þó er varla hægt að kvarta á
meðan salir á borð við Kjarvals-
staði og Listasafn ASÍ eru í full-
um gangi og ekki má heldur
áferðar- og blæbrigðalaus, en
spennt upp í eitraðar samsetning-
ar, virkar hún gjarnan á áhorf-
andann sem blek. Þetta eru þess
vegna miklu fremur stórar
teikningar á striga en málverk.
Formgerðin er grafísk en ekki
malerísk. Þá er áberandi hvernig
hann skiptir fletinum í litla reiti
eða tígla og eykur það enn á
skyldleikann við grafískar listir.
Það er kraftbirtingarhljómur í
bestu verkum Bjarna, sem erfitt
er að skilgreina, en minnir sum-
part á spænska trúarlist, jafnvel
myndir E1 Grecos, ellegar síðustu
verk hins ítalska læriföður hans
Tintorettos. Manni finnst stund-
um sem himnarnir gætu klofnað
og teikn birst í lofti.
Þessi mystíski tónn er ríkjandi í
persónulegustu myndum Bjarna
og gera hann að einhvers konar
nútímalegum trúarmálara. Að
vísu kennir fleiri grasa í verkum
hans, t.d. þegarhanntengirþessa
sýn sína kjarnorkuvánni, s.s. í
„Homo nucleus I og II“. Hins
vegar hverfur þessi sérstæði tónn
þegar Bjarni reynir að herma
hann upp á hversdagsleg tilvistar-
vandamál. Þá er eins og hann af-
gleyma Norræna húsinu, en kjall-
ari þess mundi teljast til stórra
sýningarsala ef lagðir væru er-
lendir mælikvarðar á hann.
Núert.d. ígangi stóreinkasýn-
ing að Kjarvalsstöðum. Þar sýnir
Gísli Sigurðsson, listmálari og rit-
stjóri, hvorki meira né minna en
70 málverk og eru mörg þeirra
vegaleiði sinn innri mann og
glutri niður kjarnanum í bestu
verkunum.
Ef til vill má segja að það sé
nokkuð djarft af Bjarna að sýna
svo margar myndir sem þegar
hafa komið fyrir augu manna. En
þegar öllu er á botninn hvolft,
virðast þessar myndir þola mæta-
vel endurteknar sýningar. Það
virkar líkt og ítrekun, enda dylst
engum að þegar andinn kemur
yfir Bjarna þá er honum mikið
niðri fyrir. Hann er líkur hróp-
andanum í eyðimörkinni sem
stór í sniðum. Þetta er 8. einka-
sýning Gísla og mun hún standa
til miðs mánaðar í vestursal húss-
ins.
Það kennir margra grasa á sýn-
ingu Gísla, enda sækir hann yrk-
isefni sín til ólíkra átta. Áberandi
eru aðföng úr þjóðsögum og bók-
menntum af ýmiss konar atburð-
um, svo og stemmningar, lands-
lag og mannamyndir. Við gerð
þessara ólíku myndefna notar
Gísli ýmis stílbrigði og beitir
þeim af kunnáttu og töluverðu
innsæi. Málverk Gísla ráðast
mikið af teikningunni, jafnvel
meira en af litnum og þar hefur
hann tekið stórstígum framförum
frá fyrri sýningum. Teikningin er
bæði lipur og leikandi og ræður
miklu um fjörlegt yfirbragð
mynda hans, einkum hópmynd-
anna, þar sem frjálslega málaðar
fígúrur fljóta um sviðið, gjarnan í
dansi.
Segja má að Gísli hafi fundið
sína persónulegu leið til að túlka
sögur og atburði, án þess að fórna
nútímalegu yfirbragði, eða sjálf-
sprottnum aðferðum. í því sam-
bandi hefur hann gengið í smiðju
til enska málarans Francis Bac-
on, eins og svo margir á undan
honum og dregið af ýmsa lær-
dóma. Það mætti kalla Bacon
föður nútíma fígúrasjónar, því
enginn nútímamálari hefur haft
eins mikil áhrif á það hvernig
mannskepnan er túlkuð í mynd-
list í seinni tíð.
Líkt og Bacon staðsetur Gísli
persónur sínar í afmörkuðu rými.
Þær eru óræðar og abstraktar;
svipur þeirra er lauslega skil-
greindur með frjálslegum pensil-
strokum. En meðan Bacon fæst
við einstakar og afmarkaðar per-
sónur, kýs Gísli að bregða upp
hópmyndum. í ljósi þess að hóp-
myndir hans eru byggðar á sögu-
legum og skáldlegum atburðum,
er í þeim rómantískur strengur
sem á rætur að rekja til atburða-
málverka 19. aldar. Stundum eru
ávarpar menn á kabbalískri
tungu til að gefa orðunum þyngra
vægi. Hann reynir að hræra
hjörtu þeirra með endurtekning-
um svo þeir skilji að lokum hvert
hann er að fara.
Bjarni hefur ekki enn misst
vonina um að listin geti haft áhrif.
Það er í sjálfu sér heilbrigt sjón-
armið og e.t.v. eina von listarinn-
ar. Vandinn er sá að hún virðist
einungis hafa áhrif á þá sem eru
móttækilegir fyrir áhrifum, en
það eru yfirliett áhrifalausustu
menn þessa heims. HBR
þessi atburðamálverk Gísla með
siðferðislegu ívafi, en oftast taka
þau á sig mynd fantasíunnar.
Þrátt fyrir svo bókmenntaleg
og söguleg aðföng, eru málverk
Gísla tiltölulega laus við að vera
bókmenntaleg. Raunar er mynd-
efnið á mörkum þess að vera
óhlutbundið og þ.a.l. er auðvelt
að njóta myndanna án þess að
þekkja heiti þeirra. Raunar er
þetta ekki einsdæmi, því þegar á
öldinni sem leið voru málarar
farnir að nota sögulega atburði
sem afsökun til að mála hóp-
senur. Til dæmis var það sagt um
hinn fræga, rómantíska atburða-
málara, Eugene Delacroix, að
hann hefði tilvitnanir í Shake-
speare að yfirvarpi svo hann gæti
málað fólk í dramatískum og
spenntum stellingum. Þannig
komst hreyfing í teikninguna og
líf í litina. Ef til vill er Gísli nokk-
urs konar nútímalegur Dela-
croix, rómantískur í eðli sínu og
gefinn fyrir dramatískan inn-
blástur.
Ég hef staldrað við sögulegar
og bókmenntalegar atburða-
myndir Gísla, þótt finna megi
ýmislegt annað á þessari miklu
sýningu.. Þetta eru heilsteyptustu
verk hans og jafnframt þær
myndir þar sem pensill hans og
teikning ná lengst. En umsýning-
una í heild má það segja að hún er
sú snarpasta sem Gísli hefur hald-
ið til þessa. HBR
Kvikmyndir
Trú, von og
kærleikur
Regnboginn frumsýnir
nýja danska kvikmynd
í dag
Regnboginn frumsýnir í dag
klukkan 14 dönsku kvikmyndina
Trú, von og ást, sem Bille Áugust
hefur leikstýrt. Hann leikstýrði
einnig kvikmyndinni Zappa, sem
sýnd var í Regnboganum árið
1984. Bille August verður við-
staddur frumsýninguna.
Kvikmyndin Trú, von og kær-
leikur hefur slegið öll met hvað
aðsókn snertir í heimalandi sínu
og hefur yfir 1 milljón Dana séð
hana. Kvikmyndin er óbeint
framhald af Zappa. Aðalpersón-
an er sú sama, Björn, en atburð-
irnir eru látnir gerast árið 1964,
eða tveim árum eftir atburðina í
Zappa.
Kvikmyndin Trú, von og kær-
leikur segir frá fjórum ung-
mennum, 16-17 ára, sem lenda
öll í þeim hremmingum að þurfa
að yfirgefa áhyggjulausa æskuna
og takast á við vandamál lífsins
sem fullorðið fólk.
Handritið skrifaði Bille
August í samvinnu við Bjarne
Reuter, en þeir tveir unnu einnig
að kvikmyndinni Zappa. Þá hef-
ur August gert sjónvarpsþætti
eftir sögu Reuters af Veröld
Busters, en íslenska sjónvarpið
sýndi þá þætti fyrir nokkru, auk
þess sem bækurnar um Buster
hafa komið út í íslenskri þýðingu
Ólafs Hauks Símonarsonar.
Unglingana fjóra leika þau
Adam Tönsberg, Ulrikke Juul
Bondo, Camilla Södeberg og
Lars Simonsen. Sáf.
„Á hundrað ára afmæli meistarans" eftir Gísla.
Teikn og voveif-
legir spádómar
Sýning Bjarna Þórarinssonar í Nýlistasafninu
Ein mynda Bjarna í Nýlistasafninu.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 8. mars 1986