Þjóðviljinn - 26.04.1986, Side 8

MENNING
Gigt og gyllinæð
í stað andarteppu
og heilaskemmda
Níels Hafstein flytur myndverk í útvarp
Fyrir rúmlega hálfum mánuði
hóf göngu sína í útvarpinu (Rás
1) þáttaröð um myndlist undir
stjórn Níelsar Hafsteins. Þættirn-
ir eru á dagskrá annað hvert
þriðjudagskvöld og hafa tveir
þættir þegar verið fluttir. Þar sem
dregist hefur að ég fjallaði um
fyrsta þáttinn verða þessi skrif
helguð honum, en vonandi líður
ekki á löngu þar til öðrum þættin-
um verða gerð skil.
Fyrsti þátturinn var að mestu
helgaður myndverki sem mig
minnir að hafi heitið „Ófullkom-
ið forrit", eða eitthvað þess hátt-
ar og var það flutt af höfundinum
Níelsi Hafstein og Kolbrúnu Pét-
ursdóttur leikkonu. Þetta mynd-
verk í leikbúningi var að sumu
leyti lukkað, en að öðru leyti mis-
lukkað. Tilraunin var þó góðra
gjalda verð og athyglisverð sem
slík.
Astæða þess að verkið sjálft
heppnaðist ekki sem skyldi var sú
að það var alltof leikrænt. í raun-
inni var þetta leikrit en ekki
myndverk; frásögn með nokkuð
einfeldnislegum hljóðeffektum,
a.m.k. í samanburði við hljóð-
blöndunina í barnaleikritinu á
dögunum, þessu sem gert var
eftir kafbátasögu Jules Vernes. I
textanum slapp Níels heldur ekki
undan ákveðnum einfeldnis-
einkennum, s.s. þeirri vellulegu
síbylju sem svo oft einkennir
myndrænar frásagnir byggðar á
mórölskum og predikunarkennd-
um dæmisögum.
Betra hefði verið að nota
hljóðmaskínuna af meiri útsjón-
arsemi og hafa textann óræðari
ogtilbrigðaríkari íflutningi. Þrátt
fyrir þessa augljósu galla tel ég að
tilraun Níelsar hafi tekist vonum
framar, því með henni sýndi hann
fram á möguleika þess að flytja
myndverk á öldum ljósvakans.
Ég tek því ofan fyrir þessu fram-
taki hans.
A undan leikritinu hélt Níels
tölu í formi inngangs og líkt og
hans var von og vísa var djúpt
tekið í árinni. Málefnið sem hann
reifaði í þessu spjalli sínu er að
vísu orðið nokkuð gamalt og
tuggið, en engu að síður er það
ennþá nægilega safaríkt til að
vekja umræður og umtal.
Inngangurinn gæti heitið
„Föndurskólinn" og var hann lítt
Litblöndunarvélin skilar túbunni
HALLnÖR
B. RUNÓLFSSOf
dulin árás á svonefndar úreltar
kennsluaðferðir sem tíðkast í ís-
lenskum myndlistarskólum. Inn-
takið var eitthvað á þá leið, að á
tímum þegar komnar eru vélar
sem gera höggmyndalist að
augnabliksleik og málaralist að
þægilegri og þrifalegri
skemmtan, eru íslenskir mynd-
listarnemar látnir púla í eiturguf-
um og krítarryki með afdönkuð-
um verkfærum og skaða þar með
heila og lungu fyrir aldur fram.
Ég get verið fyllilega sammála
Níelsi um það að myndlistar-
menn eru stundum íhaldssamari
en páfinn þegar tækninýjungar
eru annars vegar. En ég fæ ekki
skilið hvers vegna hann ræðst í
því sambandi á kennsluaðferðir í
íslenskum myndlistarskólum.
Hvers vegna leggur hann ekki til
atlögu við alla hina alþjóðlegu
myndlist sem virðist að mestu
leyti sprottin af því sem hann
kallar úrelt verkfæri?
Eða hvar í hinunt alþjóðlega
listheimi er framtíðarmaskínur
Níelsar að finna og hvaða lista-
menn eru það sem þær brúka? Ég
spyr í fávisku minni því mér
leikur forvitni á að kynnast afurð-
um slíkra tóla. Því þótt ég þekki
til fjölmargra heimsfrægra rnynd-
listarmanna sem ekki mundi
muna um að kaupa sér tylft slíkra
appírata án þess að þurfa að slá til
þess bankalán, hef ég ekki rekist
á nein dæmi um þá maskínufram-
leiðslu sem Níels talar um, hvorki
í alþjóðlegum listtímaritum né
sýningaskrám frá heimsins
þekktustu sýningasölum. Þegar
ég var staddur í New York fyrir
um ári síðan, rakst ég ekki á
neinar tölvustýrðar vélakúnstir í
söfnum eða sölum þeirrar borgar
og ekki nefndu myndlistarnemar
í þeirri borg, hvorki íslenskir né
erlendir, neinar slíkar vélar í mín
eyru. I þessum nafla leiktækja-
landsins vestan hafs voru allir að
bjástra við „úreltu" miðlana, rík-
ir jafnt sem fátækir, væntanlega
með hausana fulla af eiturgufum
og lungun af ryki.
Ef tækniundrin í listinni er ekki
að finna í Vesturheimi, þá er mér
til efs að þau séu brúkuð af lista-
mönnum í gamla heiminum. Ég
fæ ekki séð fyrir mér evrópska
listamenn sitjandi í mjúkum hæg-
indunt og styðja á takka til að
blanda liti eða brjóta grjót, þegar
amerískir kollegar þeirra púla
pungsveittir við að meitla stein og
maka á léreft eftir ævafornum
leiðum. Hitt er nokkuð skondið,
hvað atvinnusjúkdómum viðvík-
ur, að hugsa sér hvernig heila-
skemmdirnar og steinlungun
hverfa um leið og gigt og gyllinæð
halda innreið sína í myndlistina
sem afleiðingar þrásetu framan
við tölvustýrðar myndlistarvélar.
Þegar ég hélt því fram að rök-
semdir Níelsar væru nokkuð
gamlar og tuggnar, var það vegna
þess að mér var hugsað til Alþýð-
ubókar Halldórs Laxness og er ég
ekki einn um það. Svo sláandi er
skyldleikinn milli formála Níelsar
og hinnar nærfellt sextíu ára
gömlu ritgerðar Halldórs,
„Myndir" (Alþýðubókin, bls. 92-
*
Galdra
[OFTUR
$tð.ustu
symngar
í dag og sunnudag kl. 20.30
11 LEIKFÉLAG
l/U HAFNARFJARÐAR
LEIKFÉLAG
HAFNARFJARÐAR
Níels Hafstein: tilraunin tekst vonum framar
113, skv. 3. útg. Helgafells,
1949), að ekki getur annað verið
en Níels hafi haft hana til hlið-
sjónar við samningu sína og bergt
af áhrifamætti hennar.
Munurinn á ritgerð Halldórs
og formálsorðum Níelsar er þó
töluverður. Að stíl og orðfæri frá-
töldu, stendur eftir heimsádeila
Halldórs andspænis héraðsnöldri
Níelsar. Það er vegna þess að
þeim fyrrnefnda dugar ekki
minna en ráðast að rótum
heimslistarinnar á 19. og 20. öld,
að viðbættum skeytum sem hann
sendir listum fyrri alda. Hann
verður því hetj ulegur í fullyrðing-
um sínum. Níels skotrar sér
undan allri gagnrýni á heimslist-
inni, sem þó væri réttmætt sam-
kvæmt röksemdum hans og full-
yrðingum. Þess í stað beinir hann
spjótum sínum á fölskum for-
sendum að óburðugum kennslu-
stofnunum íslenskrar myndlistar,
eflaust gegn betri vitund. Slíkt
getur vart talist karlmannlegt eða
sanngjarnt. Hægt er að deila á
íslenska myndlistarskóla, en það
verður að gera út frá allt öðrum
forsendum en Níels gefur sér.
Vegna plássleysis verð ég að
láta hér staðar numið. En í næstu
grein, sem ber heitið „Slefandi
rakki“, mun ég halda áfram að
fjalla um þau mál sem varða inn-
takið í formála Níelsar.
HBR
Akureyri/Húsavík
Norrænt
fyrir noröan
Nú um helgina hefst norræn
vika á Akureyri og Húsavík,
skipulögöaf Norrænafélaginu,
Norrænahúsinuog
bæjarstjórnum.
A Akureyri verða sýningarnar
Tónlist á íslandi og Þjóðsagna-
myndir Ásgríms opnaðar á sunn-
udag í Amtsbókasafni, og klukk-
an fjögur flytja þeir Páll H. Jóns-
son og Garðar Jakobsson merka
dagskrá í tónum og tali um „Tón-
mannlíf í Suður-Þingeyjarsýslu á
19. og 20. öld“. Um kvöldið
verða ljóðatónleikar í Dyn-
heimum og syngur þar sænska
söngkonan Marianne Ekelöv. Á
mánudag hefst sýning á sænskri
grafík í Dynheimum og í vikunni
er Færeyjakvöld í umsjón Hjart-
ar Pálssonar, Grænlandskvöld,
kvikmyndasýningar (Bróðir
minn Ljónshjarta, ísfuglarnir) og
norræn kvöldvaka eftir viku í um-
sjón Signýjar Pálsdóttur og Jóns
Hlöðvers Askelssonar.
Á Húsavík hefst vikan með
Kalevala-sýningu í Safnahúsinu á
sunnudagskvöld og þar ræðir
Njörður Njarðvík um finnska
verðlaunahöfundinn Antti Turi.
Á Húsavík hefst vikan með
ljóðatónleikum Marianne Ekel-
öv á sunnudag kl. 15.00 í Félags-
heimilinu, en síðar um daginn
hefst Kalevalasýning í Safnahús-
inu og um kvöldið fjallar Njörður
Njarðvík um finnska verðlauna-
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
höfundinn Antti Turi. Á mánu-
dag verður Kalevala-kvöld í
Safnahúsinu í umsjón Hallfreðar
Arnar Eiríkssonar og Karls Guð-
mundssonar. Vikan heldur svo
áfram með Grænlandskvöldi,
Færeyjakvöldi og kvikmyndasýn-
ingum, og lýkur með
tónmannlífs-dagskrá Páls og
Garðars á föstudagskvöld.
Fyrirlestur
Dönskukennsla
Jorn Lund, prófessor í danskri
málfræöi viö Kennaraháskólann í
Kaupmannahöfn, flytur
opinberan fyrirlestur í boöi
heimspekideildar Háskóla
íslands og Det danske Selskab
Iaugardaginn26.apríl 1986 kl.
15.00 í stofu 101 í Odda.
Fyrirlesturinn nefnist „Fra
Hpegh-Guldberg til Bertel Haar-
der. Danskfagets historie í Dan-
mark med særligt henblik pá den
aktuelle debat“ og verður fluttur
á dönsku.
Jdrn Lund er einn þekktasti
núlifandi málvísindamaður
Dana. Hann situr í dönsku mál-
nefndinni og er einkar kunnur
fyrir umfjöllun sína um danskt
mál í fjölmiðlum.
Öllum er heimill aðgangur.