Þjóðviljinn - 03.05.1986, Blaðsíða 14

1. MAI
Svavar Gestsson
Markmiðið er
meirlhluti
Mörg hundruð manns voru saman komnir í 1. maí kaffi Alþýðubandalagsins í
Reykjavík. LjósmrSig.
Svavar Gestsson formaður Al-
þýðubandalagsins hélt ræðu á 1.
maí fundi verkalýðsfélaganna á
Siglufirði. Kaflar úr ræðu hans
fara hér á eftir.
„... Á fslandi hefur fámennur
minnihluti, forríkur, tekið völdin
og stjórnar í krafti kaupráns-
flokkanna sem hafa lækkað
kaupið á síðustu árum um 25%
þó að þjóðarframleiðsla hafi
aukist á sama tímabili til loka
þessa árs um 15 miljarða króna á
verðlagi þessa árs. Þessi minni-
hluti kaupránsflokkanna hefur
rakað þessum auðæfum til sín;
við sjáum brotabrot af arðráninu
birtast okkur í okurlánamálinu
seni sagði frá einum manni sem
velti 200 miljónum króna og hirti
aðrar 200 miljónir af fátæku
fólki. Við vitum hvernig óvissan
og nauðungaruppboðin hafa
leikið fjölskyldurnar, börnin og
foreldrana og skapað stórfelld fé-
lagsleg vandamál sem eiga engan
sinn líka í síðari tíma sögu íslend-
inga. Við vitum að þessir fjár-
munir eru ekki í framleiðsluat-
vinnuvegunum; þar er allt á von-
arvöl. Við vitum að þessir fjár-
munir eru ekki hjá launa-
mönnum hvorki í þéttbýli eða
dreifbýli. Við vitum hvernig
fjárframlög til verklegra fram-
kvæmda hafa verið skorin niður
um hundruð miljóna króna á
sama tíma og skattar hafa verið
lækkaðir af stóreignamönnum og
hátekjumönnum og hlutafjár-
gróða um hundruð miljóna
króna. Samkvæmt fjárlögum
þessa árs á að verja um 670 milj-
ónum króna til sameiginlegra
verkefna ríkis og sveitarfélaga;
þá vantar annað eins til þess að
upphæðin væri sambærileg við
framkvæmdagetu framlaganna
1983....
Tölurnar um framlög til verk-
legra framkvæmda eru pólitík -
þær sýna forgangsröðina og af-
hjúpa stjórnarflokkana".
Vísvitandi niðurbrot
verkalýðs-
hreyfingarinnar
„Vorið 1983 var vísitala launa
rifin úr sambandi og á sama tíma
hækkuðu skuldirnar samkvæmt
lánskjaravísitölu. Misgengi launa
og lána hófst, en vísitala launa og
lána hafði þróast nákvæmlega
hlið við hlið - munurinn var að-
eins 1% - frá 1980 og fram í mars
1983. Þá hófst arðránið sem enn
stendur. Hvorki stjórnarandstað-
an né verkalýðshreyfingin hafa í
raun megnað að rísa upp til varn-
ar eða til þess að sækja á ný
ránsfenginn. Kjarasamningarnir
í vetur breyttu ekki í grundvallar-
atriðum skiptahluföllunum í
þjóðfélaginu. Verkalýðshreyf-
ingin beið ósigur með ásásunum
1983 og hún hefur enn ekki getað
reist sig til baráttu á nýjan leik.
Það er alvarlegasta staðreynd síð-
ustu ára jafnframt því sem trú
manna á verkalýðsfélögunum og
verkalýðshreyfingunni hefur
minnkað. Það er vegna þess að
hún semur um minni hluta
launanna en áður; kauptaxtarnir
eru víða aðeins til á pappírnum
en auðugu milliliðafyrirtækin
borga þeim langt yfir taxta sem
faktornum Bogesen fellur við á
hverjum tíma. Þessi stefna er
ekki tilviljun. Hún er vísvitandi
aðferð til þess að brjóta verka-
lýðshreyfinguna niður í frumein-
dir þannig að hún verði máttlaus
drusla. Fundarsókn í verkalýðs-
félögunum er til marks um það að
fólk telur sig harla lítið þangað að
sækja.
Valdið iiggur
hjá okkur öllum
„Um áratugaskeið hefur ís-
lensk verkalýðshreyfing verið
sundruð og þar hefur skort hina
stjórnmálalegu samstöðu. Þessi
reynsla verður að fara að kenna
okkur lexíu. Reynsla síðustu ára
er vonandi nægileg til þess að
sýna hver skylda oRkar er - okkar
sem erum í fyrirsvari fyrir
stjórnmálaflokkum sem tengjast
verkalýðshreyfingaunni. En þá
heyrum við gjarnan: Þetta þýðir
ekki neitt. Það er búið að reyna
allt. Það er búið að fara í verkföll.
Það er búið að fara í kröfu-
göngur. Það er búið að halda úti-
fundi. Það er búið að reyna að
koma fulltrúum okkar í ríkis-
stjórnir, bæjarstjórnir og stjórnir
verkalýðsfélaga - og það þýðir
ekki neitt. Þetta er hættulegur
hugsunarháttur auk þess sem
hann er rangur. Hvert ætli kaupið
væri í dag ef verkalýðshreyfingin
hefði ekki barist? Hver ætli land-
helgin væri í dag ef sósíalistar
hefðu ekki knúið fram stækkun
hennar 1958 og 1971? Hvernig
væri atvinnuástand á Siglufirði ef
félagslegra sjónarmiða hefði ekki
notið við? En hitt er rétt það hef-
ur ekki tekist að verjast sókn
gróðahyggjunar á síðustu árum.
Það er vegna sundrungarinnar og
það er vegna þess að fólk skynjar
ekki lengur mátt samtakanna.
Alþingi götunnar þarf að kveðja
sér hljóðs einmitt nú - og á
stöðugt að vera að störfum. Það
þýðir ekkert að treysta á einstaka
foringja - valdið liggur hjá okkur
öllum saman þar sem hver einasti
einn gerir skyldu sína. Ef þú sinn-
ir þessum skyldum ekki, þá er
tvennt í hættu: í fyrsta lagi lífs-
kjör þín og í öðru lagi lýðræðið
sjálft. Barátta, þátttaka, er því í
senn spurning um lífskjör og lýð-
ræði. Þessi tengsl sáust aldrei bet-
ur en þegar stjórnarflokkarnir
bönnuðu alla kjarasamninga á
síðari hluta ársins 1983. Þá var
lýðræðið tekið úr sambandi og
sett herlög á verkalýðshreyfing-
una. Það er tæpast hægt að halda
því fram að hún hafi náð sér á
strik ennþá.“
Meirihluti sem
berst fyrir
hagsmunum fjöldans
„Samstarf félagshyggjuafla
hlýtur að byggja á alhliða sókn
þar sem baráttan fyrir jafnrétti og
lýðræði og baráttan fyrir þjóð-
frelsi íslendinga mynda jafn-
þungar óhjákvæmilegar og skil-
yrðislausar einingar. Jafnframt
hlýtur slíkt samstarf að byggjast á
baráttu gegn íhaldinu og völdum
þess hvar sem þau birtast. Staða
íhaldsins í verkalýðshreyfingunni
verður þar að koma til sérstakrar
athugunar; það gengur ekki að
andstæðingar verkafólks hafi úr-
slitaáhrif innan verkalýðssamtak-
anna á sama tíma og kaupmáttur
launa hefur lækkað um fjórðung
við óvenjuhagstæð ytri skilyrði.
Við hljótum að eiga okkur stærri
metnað en þann að ganga til sam-
starfs við íhaldsöflin um lands-
stjórnina: Okkar markmið á að
vera meirihluti sem starfar í sam-
ræmi við hagsmuni fjöldans og
ekkert minna. Við sem nú
skipum forystusveit róttækra
flokka á íslandi eigum ekkert
betra erindi við samtíðina en það
að skapa aðstæður til þess að slík-
ur meirihluti verði til, ekki aðeins
í einum kosningum heldur verði
varanleg staðreynd í íslenskum
stjórnmálum."
„Kjarasamningar hafa aldrei
fært okkur varanlegar breytingar
á þjóðfélaginu; þeir hafa í besta
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir
Hæst verdur afangasigur
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir
formaður Sóknar hélt ræðu á
fundi fulltrúaráðsins á Lækj-
artorgi. Kaflarúrræðu hennar
farahéráeftir.
„Þegar litið er yfir 1. maí
ávarpið fer ekki hjá því að sumt
kemur manni kunnuglega fyrir
sjónir. Þegar ég hugsa nú til baka
til þeirra féiaga sem voru með í 1.
maí göngu á fjórða áratugnum
vegna þess að þeir skildu að betra
þjóðfélag kostar baráttu þá verð-
ur mér æ ljósara hvað baráttan er
ævarandi. Það verður að halda
þrotlaust áfram og taka bæði sigri
og ósigri. Ég hef aldrei trúað því
að auðvaldið hvort sem er hér á
landi eða annarsstaðar sleppi því
sem það heldur án átaka, hitt er
svo annað að baráttuaðferðir
breytast í tímanna rás.“
„En við höfum því miður stað-
ið upp frá öllum kjarasamningum
þannig að vissir hópar hafa setið
eftir og í raun og veru ekki haft
fyrir nauðþurftum. Með alls kon-
ar ákvæðisvinnu hefur launabilið
aukist, innbyrðis úlfúð vaxið og
tillitsleysi og óbilgirni vaxið fisk-
' ur um hrygg í okkar eigin
röðum... Ég trúi því þó enn að
engin ríkisstjórn á íslandi... geti
brotið verkalýðshreyfinguna á
bak aftur ef hún er lifandi og virk
og stendur saman.
Sú ríkisstjórn sem við höfum
nú, stóð andspænis miklum erfið-
leikum þegar hún var mynduð.
Það er sannfæring mín að hvaða
ríkisstjórn sem var hefði orðið að
gera erfiðar ráðstafanir. En
höggið sem þessi greiddi í byrjun
starfsferils síns var allt of einhliða
og þungt. Það bitnaði meira og
minna á öllu launafólki í landinu
og hreinlega barði niður þá verst
settu meðan alls kyns fjármála-
furstar fögnuðu dátt.“
„Ég ætla ekki að fjölyrða um
síðustu kjarasamninga en tek
undir það sem 1. maí ávarpið
segir um þá. En ég verð að kveða
fastar á um lægstu launin. Það er
ekki hægt að skilja alltaf eftir
hópa sem ekki geta haft lífsviður-
væri af 8 stunda vinnudegi. Það er
ekki hægt að standa þannig upp
frá samningum hverju sinni.“
„Nú á þessum vetri hefur verið
mikil umræða um fátækt á ís-
landi. Vitaniega hefur fátækt
alltaf verið til. Hún hefur alltaf
verið sár en í þessu allsnægtar
þjóðfélagi er hún óþörf og sið-
laus... Það fer ekki mikið fyrir
fátæku fólki. Það er rnpg erfitt
að fá það til að tala um sín mál....
Langvarandi fátækt brýtur niður
sjálfsvirðinguna og er öllum til
tjóns. Við sem höfum lifað tím-
ana tvenna og munum þá al-
mennu fátækt sem áður var ger-
um okkur kannski betur grein
fyrir hvað þjóðfélagið er orðið
auðugt í dag. Við vitum það líka
öll að hér hefur safnast meiri
auður á fárra hendur en litlu
þjóðfélagi er hollt. Verkalýðs-
baráttunni ber að vera í farar-
broddi í nýrri sókn til að jafna
lífskjörin. Og við sem nú erum
bjargálna en þekkjum skortsins
glímutök megum ekki veita okk-
ur þann munað að gleyma. Við
megum aldrei fagna og munum
aldrei fagna á meðan velferðar-
þjóðfélagið felur í afkimum sín-
um fátækt fólk sem ekkert vill
fremur en sjá sómasamlega fyrir
sér og sínum. Félagar! Við höfum
enn fyrir mörgu að berjast.
Stöndum saman. Berjumst sam-
an. Eyðum ekki kröftum í að
berja hvert á öðru. Við höfum
annað þarfara við þá að gera. Við
keppum ekki að varnarsigri í
næstu kjarasamningum, heldur
áfangasigri. Fram til baráttu fé-
lagar. Hittumst heil og baráttugl-
öð við samningana í haust.“
falli skilað okkur aðeins áleiðis
og reyndar stundum, því miður,
aftur á bak fremur en nokkuð á
leið. Eina leiðin til þess að breyta
þjóðfélaginu er því með pólitísk-
um aðgerðum. Kjörseðillinn er
vopn í kjarabaráttunni: nú þarf
að nota hann til þess að refsa
stjórnarflokunum eftirminni-
lega. Fái þeir ekki harklega úteið
í kosningunum í lok þessa mán-
aðar munu þeir líta á kosningarn-
ar sem staðfestingu og sigur
stefnu sinnar. Það má ekki ger-
ast.“
Samstaða brýn
Góðir fundarmenn!
í dag er hátíðis- og baráttudag-
ur verkalýðsins. Ég hef hér kosið
að tala um kosningarnar fram
undan og um skilyrðin fyrir sam-
starfi vinstrimanna og verkalýðs-
sinna og um nauðsyn þess að við
stöndum saman. Við náum aldrei
árangri í þeim efnum með því að
núa hvor öðrum um nasir ávirð-
ingum og vandamálum liðins
tíma. Dagskrárefnin eru svo brýn
að við megum ekki láta vandamál
liðins tíma trufla okkur. Það er
eðlilegt viðfangsefni á hátíðis- og
baráttudegi verkalýðsins að finna
það sem sameinar og leggja síðan
til atlögu. Sveitarstjórnarkosn-
ingarnar eru hluti af þessar bar-
áttu - kjarabaráttu verkalýðsins
og þjóðfrelsismálin eru líka óað-
skiljanlegur hluti þessarar bar-
áttu - því hvað stoða okkur lífs-
kjör og kaup ef við höfum glatað
fjöregginu, sjálfstæði þjóðarinn-
ar, í tröllahendur. Þess vegna eru
þessi mál öll dagskrárefni einmitt
nú. Þess vegna fagna ég ákvörð-
un verkalýðsfélaganna á Sigluf-
irði um að kalla hér til tvo flokks-
formenn flokka sem hafa talið sig
til verkalýðsbaráttunnar á und-
anförnum áratugum. Kannski
verður þessi fundur á Siglufirði
þannig tímamótafundur að við
hefjum samstarf til þess að sækja
fram, sigra og verja unninn sigur.
En þá dugir ekki að mæna á for-
ingjana; einleikur þeirra hrekkur
skammt. Þar mun hreyfing og
vilji fólksins ráða úrslitum og að
hver einasti einn leggi allt sitt
fram.
Gleðilega hátíð.
Lifið heil!
14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 3. maí