Þjóðviljinn - 05.06.1986, Blaðsíða 4

Viðskiptabann á Suður-Afríku
Við höfum verið minnt á Suður-Afríku með
ýmsum hætti undanfarna daga. Það berast nýj-
ar fregnir af því ofbeldi sem á undanförnum 20
mánuðum hefur kostað um 1600 manns lífið og
eru flestir þeirra blökkumenn, sem fallið hafa í
átökum við lögreglu og nú síðast við afríska
bófaflokka, sem taldir eru ganga erinda hinna
hvítu valdhafa. Við höfum frétt af árás suðurafr-
ískra hersveita á meintar bækistöðvar ANC,
Afríska þjóðarráðsins, í þrem grannríkjum, sem
virðast ekki hafa átt að gegna öðrum tilgangi en
stöðva samningaumleitanir um einhverskonar
friðsamlega þróun, sem nefnd á vegum Sam-
veldisins breska reyndi að koma á. Og frændur
okkar Danir hafa í trássi við vilja ríkisstjórnarinn-
ar, samþykkt á þingi algjört viðskiptabann á
Suður-Afríku - m.ö.o. þeir hafa fyrstir Evrópu-
þjóða orðið við tiimælum Desmonds biskups
Tutus og fleiri þeirra andstæðinga kynþáttakúg-
unar í Suður-Afríku sem telja efnahagslegar
refsiaðgerðir gegn valdhöfum einu færu ieiðina
til afnáms apartheid án mikilla blóðsúthellinga.
Eins og oft áður eru menn fyrst og fremst að
velta því fyrir sér hvort efnahagslegar refisað-
gerðir gegn minnihlutastjórninni í Pretoríu séu
framkvæmanlegar og hvort þær dugi til og
sumir beita mikilli úrtölulist í því sambandi og
segja kannski sem svo að slíkar aðgerðir geri
aðeins illt verra. Og stjórnir Breta og Bandaríkj-
anna hafa með ýmsum hætti þvælst fyrir tillög-
um um samræmdar og róttækar refsiaðgerðir
m.a. á vettvangi Sameinuðu þjóðanna.
Sagan sýnir reyndar, að það er erfitt að stilla
ríki saman til refsiaðgerða - enda gerir mark-
aðshyggjan, sem stýrir Vesturlöndum, í raun-
inni alls ekki ráð fyrir því að svo sé gert. En á hitt
er að líta að ástandið í Suður-Afríku er mjög
sérstætt og einmitt þess eðlis að efnahagslegar
refsiaðgerðir, einnig þær sem gloppóttar eru,
geta borið árangur. Og hafa reyndargert það að
nokkru leyti.
Hið ótrygga ástand í Suður-Afríku og for-
dæming umheimsins á minnihlutastjórninni
hefur leitt til þess, að nokkrar refsiaðgerðir eru
af stað farnar. Varðar þá mestu um takmarkanir
lánafyrirgreiðslu til Suður-Afríku. Þær hafa og
valdið því, að erlend auðfélög, sem eiga miklar
fjárfestingar í Suður-Afríku, hafa neyðst til að
hugsa sitt ráð upp á nýtt. Auðfélög þessi komu
til landsins með sitt fjármagn í þeim augljósa
tilgangi að raka saman skjótfengnum og mikl-
um gróða á réttlausu og ódýru vinnuafli blökku-
manna. En nú sjá þau - vitanlega ekki af mann-
úðarástæðum heldur vegna sinnar hagsmuna-
gæslu - að þau verða að breyta til, gera eitthvað
sem kannski bjargaði einhverju af þeirra fjár-
festingum eftir að kynþáttakúgunarkerfið hryn-
ur. Og því var það, að þessir kapítalistar tóku í
fyrra upp leynilegar viðræður við ANC, Afríska
þjóðarráðið, um framtíð landsins - meðan
stjórn Bothas telur enn allar slíkar viðræður
jaðra við landráð.
Það er stundum sagt sem svo að það verði að
gefa hvíta minnihlutastjórninni svigrúm til að
leysa málin hægt og í áföngum.
Sannleikurinn er hinsvegar sá, að þeir valds-
herrar hafa margoft vísað frá öllum möguleikum
á slíkri „áfangaþróun". Nú á seinni misserum
með því að stofna „heimalönd", gerviríki
blökkumanna og flytja þangað nauðuga um
þrjár milljónir manna, og með því að reyna að
deila og drottna: freista Indverja og kynblend-
inga með nokkrum sérfríðindum. Ef stormur
borgarastríðs skellur á með feiknalegum blóðs-
úthellingum, þá er svo uppskorið sem til var
sáð. En með því að slíkt blóðbað er ótrygg ávís-
un á frelsi og mannréttindi í framtíðinni, þá er
réttast að leggja sem best eyru við orð þeirra
sem í Suður-Afríku vilja afnema misrétti og kúg-
un með friðsamlegri aðferðum. Og sem fyrr
segir: þeir biðja okkur hina að stilla saman kröft-
um til að einangra valdhafana á alþjóðlegum
vettvangi og gera þeim þar með ófært um að
halda kúgunarkerfi sínu til streitu. -áb.
KLIPPT OG SKORIÐ
Hræðsluáróður
Á lokaspretti kosninganna hef-
ur hræðsluáróðurinn alla jafna
gefist Sjálfstæðisflokknum eink-
ar vel. Og svo fór í þeirri orrahríð
sem nú er afstaðin, að líklega
skilaði hann níunda manni
flokksins í friðarhöfn borgar-
stjórnarinnar. Sannleikurinn var
nefnilega sá, að kosningabarátta
flokksins var óvanalega klaufa-
lega rekin frá upphafi, og
augljóst að þar var um vélað af
óreyndum gæðingum.
Sjálfstæðisflokkurinn fór til að
mynda inn í síðustu viku kosning-
anna án þess að hafa til reiðu
nokkurt það sprengiefni sem alla
jafna þarf til að halda dampinum
á lokasprettinum. Vinstra megin
höfðu menn tekið áhættu, lögðu
það undir að skoðanakönnun um
Ölfusvatnsmálið myndi skila
mikilli andstöðu borgarbúa. Svo
reyndist vera, kosningabarátta
Pjóðviljans og stjórnarandstöð-
unnar hafði náð því máli „í
gegn“, mikill meirihluti borgar-
búa var á móti kaupunum.
Neyöaropiö
En Sjálfstæðisflokkurinn fór
hins vegar allslaus inn f lokavik-
una, og átti þar að auki þann
mikla afleik að leggja ekki í við-
ræður við aðra flokka á D V fund-
inum. Þau mistök, ásamt niður-
stöðum könnunarinnar sem Fé-
lagsvísindastofnun Háskólans
gerði fyrir Þjóðviljann um Ölfus-
vatnsmálið skapaði feiknalegan
skjálfta í taugakerfi íhaldsins í
Reykjavík. Raunar engu minni
en þann sem íhaldið bjó til á sín-
um tíma í sprungusveimum á
Rauðavatnsheiðum.
Þegar í þvílíkar nauðir var
komið, var auðvitað aðeins eitt
ráð. Mogginn. Og neyðarópið
sem gamli góði Mogginn rak upp
síðustu dagana var átakanlegt.
En það skilaði árangri. Myndin
sem Mogginn birti af hinum örfá-
menna útifundi íhaldsins, þar
sem Ölfusvatni rigndi úr himnun-
um yfir íhaldið á Lækjartorgi,
hafði gífurleg áhrif. „Ætliði að
láta ástandið vera svona á kjör-
degi?“ voru skilaboð myndarinn-
ar.
Pravda
Davíð Oddsson og Geir Hall-
grímsson voru líka látnir gráta í
kór á síðum blaðsins og gott ef
ekki blikaði á tár á hvörmum geð-
fellds íhaldsunglings sem fékk að
halda ræðu, Arna Sigfússonar.
Hræðsluáróðurinn gekk. íhaldið
tók við sér. Hætti við að sitja
heima, fór og kaus þrátt fyrir að
Davíð hefði misst geislabauginn.
Hætti við að kjósa kratana, og
aumingja Bryndís sem var búin
að vinna svo vel tók skellinn.
Neyðaróp Morgunblaðsins síð-
ustu dagana nísti inn í merg
Reykjavíkuríhaldsins. Meiri-
hlutinn, sem auðvitað var aldrei í
hættu nema í taugaveikluðum
hugum kjörstjóra íhaldsins,
bjargaðist. En það sem tapaðist
við þetta var hins vegar ásýnd
Morgunblaðsins. Blaðið hefur
ástundað að telja þjóðinni trú um
að í rauninni væri það ekki lengur
flokkslegt málgagn Sjálfstæðis-
flokksins. Eftir þessa kosninga-
baráttu verður aldrei hægt að
telja nokkrum hugsandi manni
trú um það. Kosningabaráttan
skilaði Morgunblaðinu nokkrum
áratugum aftur í tímann.
Flokkurinn hefur aftur eignast
Prövdu.
Niðurlæging
Þorsteins
Það vakti athygli í fréttum
Morgunblaðsins af kosningaúr-
slitunum, hvernig blaðið gerði
sér far um að niðurlægja Þorstein
Pálsson, formann Sjálfstæðis-
flokksins. Að vísu hefur Morgun-
blaðið ekki farið giska dult með
þá skoðun sína, að ráðherradóm-
ur Þorsteins hafi ekki skilað því
sem til var ætlast. En Morgun-
blaðið hefur ævinlega sýnt foring-
ja flokksins ákveðna lágmarks-
kurteisi. Hún er r.ú fokin út í
veður og vind. Morgunblaðið sá
nefnilega ástæðu til að geta þess
sérstaklega í aðalfrétt blaðsins af
kosningunum á forsíðu, að tapið
hjá Sjálfstæðisflokknum hefði
verið mest á því svæði, sem kjör-
dæmi Þorsteins Pálssonar tekur
meðal annars til.
Auðvitað vakir ekki nema eitt
fyrir Morgunblaðinu með þessu.
Blaðið er að leggja áherslu á, að
Þorsteinn er veikur formaður.
Hann tapar mestu fylgi. Hinn
harðrökrétta niðurstaða er að-
eins ein: það þarf að skipta um
formann.
Pravda á auðvitað sinn Gor-
batsjef. Og þess verður skammt
að bíða að hann verði leidur á
stall. Þangað til mun Morgun-
blaðsklíkan leyfa Þorsteini að
rykfalla áfram í ráðuneytinu, sem
hann virðist sjálfur hafa kosið sér
að pólitískri gröf.
Nýr tími
Það gerist ekki ýkja oft, að
menn geti sagt með nokkurri
vissu að tilteknu pólitísku skeiði
sé lokið. En það má staðhæfa, að
niðurstöður kosninganna í síð-
ustu viku staðfesta að framrás
frjálshyggjunnar er lokið.
Um skeið er viðbúið að eins
konar pólitískt tómarúm taki við.
Það er einmitt upp úr slfku á-
standi sem hægt er að byggja
stökkpall fyrir nýja pólitíska val-
kosti, vegna þess að undir slíkum
kringumstæðum verður eftir-
spurn eftir þeim í þjóðfélaginu. í
slíku ástandi er hægt að færa mið-
punkt umræðunnar í þjóðfé-
laginu til. Frjálshyggjan svipti á
sínum tíma miðju stjórnmála á
íslandi vel til hægri. Nú er að
skapast ástand, sem gerir kleift
að leiðrétta þá skekkju.
Frjálshyggjan sem hugmynda-
kerfi hefur gengið sjálfri sér til
húðar á landinu, og mótaður
vinstri valkostur gæti einmitt við
þessar aðstæður mótað farveg
fyrir pólitíska umræðu næstu ára.
Þessvegna er nauðsynlegt að
menn noti nú tímann til að setja
fram hugmyndir og ræða fleti
hugsanlegrar vinstri samvinnu.
-ÖS
DJOÐVIIJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóöinsson.
Ritstjórnarfulltrúí: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: G’aröarGuöjónsson, Guölaugur Arason (Akureyri), Ing-,
ólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H.;
Gíslason, Möröur Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, SiguröurÁ. Friö-I
þjófsson, Víöir Sigurösson (íþróttir), Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Siguröur Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guöbjörnsson, Garöar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdótfir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guörún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Utbreiðslustjóri: Sigríöur Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guöbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríöur Kristjánsdóttir.
Húsmóöir: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
reiöslustjóri: Hörður Jónsson.
reiösla: Bára Siguröardóttir, Kristín Pétursdóttir.
leimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Bjömsson.
lyrsla, afgreiösla, ritstjórn:
jmúla 6, Reykjavík, sími 681333.
llýsingar: Sföumúla 6 símar 681331 og 681310.
arot oa setnlno: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Holgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 5. Júnf 1986