Þjóðviljinn - 02.09.1986, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn gegn hvalafriðun
Áróður fyrir
hvalkjötsáti
Málgagn sósíalisma, þjóðfrels-
is og verkalýðshreyfingar hefur
undanfarnar vikur lagt mikla
áherslu á baráttu fyrir auknu
hvalkjötsáti landsmanna. Forsíð-
ur og helgarblöð hafa verið und-
irlögð fyrir myndir og frásagnir af
ágæti þessarar fæðu og hversu
eftirsótt hún er af ráðherrum
jafnt sem alþýðu manna. Ég er
alveg gáttaður á þessu. Ég hélt
nefnilega að Þjóðviljinn væri vin-
ur hvalanna.
Maður gat vel leyft sér að vona
að Þjóðviljinn mundi skipa sér í
flokk með þeim sem vilja friðun
hvala. A.m.k. fram til 1990 eins
og Alþjóðahvalveiðiráðið og
þingmenn Alþýðubandalagsins
sem áttu sinn þátt í að Alþingi
mótmælti ekki samþykkt þess þar
að lútandi. Þótt vitað sé að rit-
stjórarnir leggja mikið upp úr
sjálfstæði sínu. Því ekki verndar
maður vini sína með því að drepa
þá og éta.
Hver er
tilgangurinn?
Tilgangurinn með áróðri Þjóð-
viljans fyrir auknu hvalkjötsáti er
harla óljós. Mér skilst að hann
Hörður Bergmann skrifar
„Þjóðviljanum ber engin skylda til að
hjálpa ríkisstjórninni út úrþví
klúðri sem hún er búin að skapa með
framkvœmd hinnar hrœsnisfullu
og glœfralegu áætlunar um
hvalveiðarí vísindaskyni“.
tengist hugmyndinni um að upp-
fylla það skiíyrði, sem fulltrúar
okkar hafa samþykkt í Alþjóða-
hvalveiðiráðinu, að það sem veitt
verður „í vísindaskyni" fari aðal-
lega til innanlandsneyslu. En þá
vakna ótal spurningar um réttlæt-
ingu.
I fyrsta lagi spurningin um rétt-
mæti þess drepa hvali til að afla
vitneskju um stofnstærð. Málið
verður að meta í ljósi þess að of-
veiði er almennt viðurkennd og
talning með ýmsum aðferðum er
talin gefa ágætar upplýsingar. Á
það bendir Óssur, ritstjóri og líf-
fræðingur, í sinni miklu yfirlits-
grein um hvalamálið hér í blaðinu
15. ágúst sl. Hann bendir líka á
hræsnina sem birtist í því að fara
að stunda veiðar í vísindaskyni
núna en ansa ekki beiðni Alþjóð-
ahvalveiðiráðsins um rannsóknir
fyrr á árum.
Hvernig sem ég velti málinu
fyrir mér þá fæ ég ekki skilið að
Þjóðviljanum beri skylda til að
hjálpa ríkisstjórninni út úr því
klúðri sem hún er búin að skapa
með framkvæmd hinnar hræsnis-
fullu og glæfralegu áætlunar um
hvalveiðar í vísindaskyni. Hon-
um ber engin skylda til að hvetja
fólk til að borða meira hvalkjöt.
Satt að segja finnst mér bæði við-
kunnanlegra og röklegra að blað-
ið hvetji okkur til að sniðganga
þetta kjöt alveg. Og gangi hik-
laust í flokk með friðunarsinnum.
Áróöurinn gegn
Bandaríkjastjórn
En víxlspor Þjóðviljans í þessu
máli eru því miður fleiri. Össur
og blaðamenn hans linna ekki lát-
unum við að skamma Banda-
ríkjastjórn fyrir hótanir og yfir-
gang þegar stjórnin og embættis-
menn hennar gera sitt til að koma
vitinu fyrir íslensku ríkisstjórn-
ina. Og beita sér af alvöru og
hörku fyrir því að hún standi við
þær samþykktir sem fulltrúar
hennarhafaundirritað. Reynaað
gera okkur ljóst að hvalveiðar
eru ekkert einkamál okkar. Rétt
eins og við höfum reynt að gera
fálkaþjófum ljóst að fálkaveiðar
eru ekkert einkamál þeirra. Hið
tvöfalda siðgæði sem tengist hval-
veiðimálinu virðist engan endi
ætla að hafa.
Mér finnst óafsakanlegt að
Þjóðviljinn skuli reyna að ala á
æsingum gegn Bandaríkjastjórn
þegar þeir eru að beita sér fyrir
þörfu náttúruverndarmáli. Það
þjónar engum tilgangi fyrir fram-
gang herstöðvaandstöðu eins og
sumir virðast halda. Af nógu og
nærtækara er að taka í því skyni
að efla hana. Og engin þörf á að
fórna stuðningi við náttúruvernd-
arstefnu í því skyni.
Þjóðarstolt er nauðsynlegt
dyggð hjá smárri þjóð. Hins veg-
ar ber enga nauðsyn til að það
birtist sem rembingur og rugl.
Nýjasta dæmið um það er sú til-
raun sem nú er gerð til að skapa
einhvers konar múgæsing gegn
Bandaríkjamönnum og Banda-
ríkjastjórn vegna afstöðu þeirra
til hvalveiðiáætlunar af því tagi
sem íslenska ríkisstjórnin virðist
ætla að framkvæma hvað sem
tautar og raular. Hvaða ástæða er
til að æsa fólk gegn stefnu sem
maður hefur samúð með? Hvers
konar þjóðarstolt birtist í því?
Berjumst til þrautar
Sú staðreynd blasir við okkur í dag að mikið
misrétti ríkir á milli karla og kvenna og þá sérstak-
lega í launamálum. Karlar eiga mun meiri mögu-
leika á ýmis konar aukapóstum og yfirborgunum,
auk þess sem þeir fá oftar stöðuhækkanir. Atvinnu-
rekendur útskýra þetta gjarnan með því að segja
að konur séu ótraust vinnuafl, séu frá vinnu vegna
barneigna og svo framvegis. Þannig tengist þetta
misrétti öðru óréttlæti í samfélaginu. Konur eiga
augljóslega á brattann að sækja og á liðnum árum
virðist árangur baráttunnar ekki mikill. Við leituðum
því svara við þessu vandamáli hjá átta konum sem
allar eru framarlega í kvenna- og kjarabaráttu og
þau svör munu birtast í blaðinu næstu daga.
1. Barátta kvenna fyrir bættum
launum er oft nefnd kjarabar-
átta. En auðvitað er kjarabarátta
miklu víðtækara hugtak, enda er
launamisréttið milli karla og
kvenna aðeins afleiðing af af-
stöðu karla til kvenna almennt,
og e.t.v. þess vegna afstöðu
kvenna til sjálfra sín. Til þess að
skýra þá afstöðu þyrfti að fara
aftur í aldir og þess vegna ekki
auðvelt að svara slíkri spurningu í
stuttu máli. Allt líf okkar og
menning í hinum vestræna heimi
byggist á þeirri afstöðu karla, að
þeirra sé að stjórna þjóðum og
stýra atvinnulífinu, en umhirða
barna - og þeirra sjálfra - og
umönnun sjúkra og aldraðra sé
vettvangur kvenna. Rekstur
heimilisins er á ábyrgð konunnar
eins og hann hefur verið um aldir,
og þörf þjóðfélagsins fyrir störf
nær allra kvenna hefur litlu breytt
þar um.
Sjálfsagt verða margir nútím-
akarlmenn til að mótmæla þess-
ari staðhæfingu og telja sig óra-
langt frá þessum þankagangi. En
það er alveg tómt mál að neita
þessari afstöðu. Augljóst dæmi
um hana er áhugaleysi ráða-
manna á þjóðhættulegum skorti á
dagvistarheimilum fyrir börn.
Sérhver heilvita stjórnmálamað-
ur - karl eða kona - veit að fátt er
mikilvægara sérhverju þjóðfélagi
en að vel sé búið að þeim sem eru
að alast upp og taka eiga við af
okkur hinum. Samt hafa menn
haft sýnu meiri áhuga á að bæta
holótta vegi en að byggja dagvist-
arheimili. Þar hafa konurnar
staðið einar. Og af hverju?
Vegna þess að karlmenn líta á
störf kvenna utan heimilis sem
aukavinnu, en ekki framtíðar-
stöðu þeirra við hlið karlmanna,
og þess vegna treysta þeir einnig
á það að konurnar sjái um að
börnin fái aðhlynningu, að þær
setji ekki krakkana út á gaddinn.
Börnin eru á ábyrgð þeirra, eins
og þau hafa alltaf verið.
Ég er ósköp hrædd um, að í
hugarheimi flestra karlmanna
svífi enn myndin af þeim sjálfum í
góðri stöðu í þjóðfélaginu, fallegt
hús og þægilegur bíll, snotur
kona og myndarleg börn, sem
þeir sjálfir þurfa ekki að hafa
hafa allt of mikið amstur af. Hafi
eiginkonan tekið upp á því að
verða læknir eða apótekari eða
sest á þing, er snarlega ráðin
önnur ómenntaðri til að annast
heimilið. Aukin menntun kvenna
hefur vakið vinnukonuna upp frá
dauðum, því að flestir karlmenn
eru ennþá ófrumbjarga, geta
hvorki fætt sig, klætt né þrifið. Ég
hef enga trú á að jafnrétti karla
og kvenna verði raunveruleiki
fyrr en þeim hefur verið kennt
þetta þrennt. En það skulu menn
gera sér ljóst að tækist það, væri
þjóðfélaginu gjörbylt, og fátt
bendir til að þess sé óskað.
Karlmenn óttast fátt meira en
þessa byltingu. Sá ótti er vafalítið
kynferðislegs eðlis, óttinn við að
missa yfirburði sína sem kynver-
ur, sem sannir karlmenn. Tarzan
skal vera Tarzan og Jane skal
vera Jane. Til þess er ógrynni
fjármagns varið með framleiðslu
snyrtivöru og tískufatnaðar, að
smástelpur heimsins haldi áfram
að vera þokkafull leikföng handa
hinum sönnu karldýrum, eins og
tímaritaiðnaðurinn og auglýsing-
aframleiðslan segir þeim að vera.
í glænýrri kvikmynd Hrafns
Gunnlaugssonar um Reykjavík
vorra daga flissar þokkadísin
framan í drenginn, sem með
henni er, þegar þybbin, roskin
kona kemur inn í strætisvagninn,
örþreytt með innkaupapokana
sína, líklega fulla af mat handa
fjölskyldunni, og missir
jafnvægið andartak, þegar vagn-
inn fer af stað. Ekkert er fjær
kvenímynd Hrafns en þreytt,
þybbin barnakona, enda heiðraði
borgarstjórinn mikli ekki sívinn-
andi verkakonur borgarinnar
með nærveru sinni í umræddri
mynd, heldur olíubornar fegurð-
ardrottningar tískublaðaheims-
ins. Ekki er nú 68-kynslóðin, sem
ég vænti að höfundur myndarinn-
ar telji sig tilheyra, lengra komin
en þetta, að gamlar konur, sem
að mati þessara karlaaula eru
ekki lengur liggilegar, eru hlægi-
legar. Þeirra konur eru snoppuf-
ríðar stelpur tímaritanna, sem
gljáir á eins og lakkið á bílunum
þeirra. Enginn þeirra myndi
kaupa Playboy eða Rapport, ef á
forsíðunni væri mynd af Gro
Harlem Brundtland eða Karin
Söder og ýtarlegt viðtal boðað í
miðju blaðsins um norræn
stjórnmál. Ekki heldur þó að ein-
hverjir merkustu rithöfundar
heimsins af kvenkyni prýddu
forsíðuna, Doris Lessing, Isabel
Allende eða Astrid Lindgren.
Eða haldið þið að þið rifuð blöðin
út, kæru bræður?
O, nei, og þessi afskræmdi
hugmyndaheimur karlmanna um
konur og samskipti kynjanna er
orsökin fyrir því, hve langt er í
land að þær öðlist mannréttindi
til jafns við karlmenn. Og hvergi
eru þessar ranghugmyndir
skýrari en í stjórnmálaheiminum:
í hinum kapítalíska valdaheimi
eru konur lítið annað en hluti af
bústofni stjórnarherranna. Þeir
fáu karlmenn, sembyrjað hafa að
skilja eitthvað af þessu sorglega
ranglæti og þeirri óhamingju og
ástleysi, sem af því hlýst fyrir alla
aðila, að annar aðilinn kúgi hinn,
hafa margir hverjir orðið að
endurskoða alla tilveru sína, oft
með þeim afleiðingum að hjóna-
bönd leystust upp, eins og tölur
um sívaxandi hjónaskilnaði sýna.
Það er hægara um að tala en í að
komast, að gjörbreyta aldagam-
alli ímynd um karlhlutverk og
kvenhlutverk.
En fyrr en sú breyting hefur átt
sér stað, hef ég enga trú á að
launamisrétti og gjörólík aðstaða
kvenna og karla til lífs og starfa í
þjóðfélaginu verði að veruleika.
Vissulega er baráttan hafin, og
hún verður ekki stöðvuð. Það er
því öllum fyrir bestu að konur og
karlar taki höndum saman í þeirri
baráttu, og afskræmdum hug-
myndum um samskipti kynjanna
verði að eilífu hafnað. Allt
þjóðfélagið þarf að vinna að því
að ala upp fólk, sem gerir
greinarmun á ást milli lifandi
manneskja og kynórum tísku-
heimsins. Þegar upp er vaxin
kynslóð karlmanna, sem metur
manngildi kvenna meira en þjón-
ustugildi, ætti allt þjóðfélagslegt
misrétti kvenna að heyra sögunni
til.
2. Ég veit ekki um neina kvenna-
byltingu sem hefur heppnast
nema þá, sem Lysistrata vinkona
okkar gekkst fyrir. Og ekki var sú
leiðin þrautalaus! En að þeirri
leið frágenginni, hljótum við að
berjast til þrautar við að leiða
hinum elskuðu bræðrum fyrir
sjónir, að allt samfélagið yrði svo
langtum heilbrigðara og heimur-
inn svo miklu betri, ef körlum og
konum auðnaðist að lifa og starfa
hlið við hlið sem jafn réttháar
manneskjur. Svo skal maður
manni mæta á réttan hátt, segir í
frægu kvæði.
Guðrún Helgadóttir
Þjóðviljinn spyr
1. Hvað veldurað illa gengurí kjarabar-
áttu kvenna?
2. Hvað er til ráða?
Guðrún Helgadóttir svarar