Þjóðviljinn - 12.10.1986, Qupperneq 4

Þegar
Khmsjof
heimsótti
Eisenhower
Fréttaskýring frá árinu 1959
„Tilraun til fri&samlegrar sambú&ar" kallar Low, teiknari enska blaðsins „Guardian" þessa mynd, sem hann teiknaði fyrir
„Krokodil“ í Moskva.
Það er ekki úr vegi á þessari
helgi að rifja upp fréttaskýr-
ingu sem birtist í Þjóðviljanum
um miðjan september 1959-
þá var að hefjast í Bandaríkj-
unum fyrsti fundur æðstu
manna risaveldanna, Eisen-
howers forseta og Níkitu
Khrúsjofs aðalritara Komm-
únistaflokks Sovétríkjanna.
Fundurinn þótti vitanlega
miklum tíðindum. sæta. Banda-
ríkin og Sovétríkin höfðu verið
bandamenn í styrjöldinni gegn
Hitler eins og menn muna, en
fljótlega eftir stríðslok kólnaði
vinskapur mjög hratt, vígbúnað-
arkapphlaupið rauk af stað og var
fljótlega háð á sviði kjarnorku-
vopna. En 1959 var svo komið að
sambúð austurs og vesturs hafði
heldur skánað, afvopnunarhug-
myndir fengu byr undir vængi -
og það var þá að Eisenhower
bauð Khrúsjof í fræga heimsókn.
Forsetinn átti síðan að fara til So-
vétríkjanna árið eftir, en af þeirri
heimsókn varð ekki vegna þess
að bandarísk njósnaflugvél var
skotin niður yfir Sovétríkjunum
nokkru áður en sú ferð yrði farin.
Magnús Torfi Ólafsson, sem
um margra ára skeið var helstur
erlendur fréttaskýrandi blaðsins,
skrifaði þá grein sem hér fer á
eftir.
-áb.
„Fyrir rúmu ári lýsti Dulles sál-
ugi yfir, að heimsókn Krústjoffs
til Bandaríkjanna myndi vera
mesti sigurvinningur sem foringi
heimskommúnismans hefði
nokkru sinni getað státað af. Rétt
áðan sté Krústjoff fæti á banda-
rískt land. Eisenhower stóð ber-
höfðaður meðan þjóðsöngur So-
vétríkjanna var leikinn, 21 fall-
byssuskoti var skotið, heiðurs-
vörður heilsaði gestinum, rauðir
fánir og stjörnufáninn blöktu í
golunni. Sigurinn var unninn, og
það mátti sjá á Krústjoff að hann
vissi það. Breitt bros og örugg
framkoma gerðu hann líkastan
góðlátlegum birni, sem loksins
hefur komist í hungangskerið“.
Á þessa leið hóf fréttaritari
breska útvarpsins frásögn sína af
komu forsætisráðherra Sovét-
ríkjanna til Bandaríkjanna í
fyrradag.
Enginn er lengur í vafa um, að
þegar Eisenhower tók sig til í
sumar og bauð Krústjoff að
heimsækja Bandaríkin, var utan-
ríkisstefnan sem kennd hefur ver-
ið við Dulles kistulögð. Æðsta
boðorð þeirrar stefnu var að
Bandaríkjastjórn yrði að sýna
það í hvívetna að hún væri af öðru
og æðra sauðahúsi en kommún-
istarnir í Moskva. Bandaríkja-
menn gætu að vísu ekki hjá því
komist að eiga nokkur skipti við
þann lýð, en öll nánari kynni bæri
að forðast. Þetta væru umgengn-
ishættir valdsstefnunnar, þeirrar
kenningar Dullesar og banda-
rísku herstjórnarinnar að í víg-
búnaðarkapphlaupinu ættu
Bandaríkin og bandamenn þeirra
sigur vísan ef hvergi væri slakað
á. Heimboðið til Krústjoffs
markar tímamót. Með því viður-
kennir Eisenhower fyrir öllum
heimi að valdstefnan er ekki
lengur framkvæmanleg, eins og
málum er háttað verða Sovétrík-
in og Bandaríkin að læra að temja
sér friðsamlega sanibúð eða bíða
sameiginlegt skipbrot.
Þetta þykir mörgum Banda-
ríkjamanninum hörð kenning og
lítt skiljanleg eftir allt sem á
undan er gengið. í hálfan annan
áratug hefur allra ráða verið
leitað til að telja bandarísku
þjóðinni trú um að hún sé kjörin
til forystu fyrir öllum mannkyni,
tuttugasta öldin átti að verða öld
Bandaríkjanna. Stjórnendum
Sovétríkjanna hefur verið lýst
sem fulltrúum alls þess illa, sem
Bandaríkin væru kölluð til að út-
rýma úr mannheimi. Nú bregður
allt í einu svo við að sjálfur höfuð-
paur heimskommúnismans er
heiðursgestur Bandaríkjafor-
seta. Þetta veldur slíkri röskun á
hugmyndaheimi Bandaríkja-
manna sem í hjartans einfeldni
hafa trúað boðskap stjórnenda
sinna að þeir vita varla sitt rjúk-
andi ráð. Síðan Eisenhower bauð
Krústjoff heim hefur hann haldið
hverja ræðuna af annarri til þjóð-
ar sinnar til að leggja henni nýjar
lífsreglur. Það þarf að lægja ofs-
ann í þeim sem með engu móti
vilja láta af sinni andkommúnist-
ísku barnatrú og því kunna að
grípa til óyndisúrræða til að láta í
ljós andúð sína á gestum Banda-
ríkjastjórnar. Á hinn bóginn er
ekki talið æskilegt að bandarísk-
ur almenningur sýni Krústjoff og
föruneyti hans alltof mikla vin-
semd.
Taugaveiklun ráðamanna í
Washington vegna komu Krúst-
joffs virðist ástæðulítil ef trúa má
skoðanakönnun sem leiddi í ljós
að 89 af hundraði aðspurðra
töldu að sjálfsagt hefði verið að
bjóða sovéska forsætisráðherran-
um heim. Einungis fjórir af
hundraði voru andvígir komu
hans til Bandaríkjanna og fyrir-
hugaðri för Eisenhowers til So-
vétríkjanna. Bandarískur al-
menningur er ekki svo blindur að
hann sjái ekki að tvö reginstór-
veldi kjarnorkuhervædds heims
verða að læra að búa saman ef
þeim á ekki að lenda saman með
DJÓÐVILJINN
blaðið
sem
vitnað
erí
f STAÐARNEM!
Öll hjól eiga að stöðvast
algerlega áðuren
að stöðvunarlínu
er komið.
skelfilegum afleiðingum. í heimi
vetnissprengju og eldflauga eiga
miðaldahugtök eins og
krossferðir gegn þeim sem ekki
vilja taka hina einu, sönnu trú
engan tilverurétt. Forsenda
kalda stríðsins var að annar aðil-
inn að minnsta kosti teldi hætt-
andi á heitt stríð ef í hart færi. Nú
viðurkenna allir að í nútímastyrj-
öld getur ekki orðið um neinn
sigur að ræða, þar hljóta allir að
tapa.
Verkefni Krústjoffs og Eisen-
howers í viðræðunum í Washing-
ton og Moskva verður ekki að
gera út um einstök deilumál. Það
verður gert síðar á fundi eða
fundum æðstu manna. Hlutverk
forystumanna reginstórveldanna
tveggja er að gera hvor öðrum
svo Ijósa grein fyrir markmiðum
sínum og stefnu að bægt verði frá
hættunni á að þeir álpist út í óf-
æru vegna misskilnings eða mis-
taka. Friðsamleg samkeppni á að
skera úr um ágæti mismunandi
hagkerfa, vopnaviðskipti koma
þar ekki til greina. Vetnis-
sprengjur geta ekki skorið úr
neinu deilumáli, en framtíðin er
þeirra sem verða fyrstir til að
beisla vetnisorkuna og hagnýta
hana í þágu almennings.
Á þessu hefur Krústjoff hamr-
að árum saman, og þess vegna
kemur hann á fund Eisenhowers
sem sigurvegari. Hann hefur
fengið sitt sjónarmið viðurkennt
einmitt á þeim stað þar sem því
var afdráttarlaust hafnað í fyrstu.
Fyrir fáum árum lagði Dulles sig
allan fram til að telja mönnum trú
um að allt tal um friðsamlega
sambúð væri lævísleg tilraun
kommúnista til að svæfa Banda-
ríkin og bandamenn þeirra á
verðinum. Nú er svo komið að
Eisenhower heldur varla svo
ræðu að hann minnist þar ekki á
nauðsynina á friðsamlegri
sambúð ríkja með ólíkt þjóð-
skipulag. Allt tal um bandaríska
sókn „til að frelsa hinar undirok-
uðu þjóðir“ er löngu þagnað í
Washington. Of snemmt er enn
að segja að kalda stríðið sé með
öllu úr sögunni, en svo mjög hef-
ur af því dregið síðustu mánuðina
að það getur ekki framar borið
sitt barr.
M.T.Ó.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. október 1986